Ảnh minh họa: ITN

Ung thư gan (HCC) là một thách thức y tế công cộng toàn cầu đáng kể, với tỷ lệ mắc và tử vong dự kiến sẽ tăng trong những thập kỷ tới. Một nghiên cứu gần đây của Ủy ban Lancet về Ung thư gan chỉ ra rằng phần lớn các trường hợp ung thư gan có thể phòng ngừa được thông qua việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ chính như béo phì, tiêu thụ rượu và nhiễm virus viêm gan. Báo cáo này trình bày các phát hiện chính từ Ủy ban, phân tích xu hướng dịch tễ học của ung thư gan và đề xuất các chiến lược can thiệp chính sách nhằm giảm gánh nặng bệnh tật trên toàn cầu. Ước tính, việc thực hiện các khuyến nghị này có thể ngăn ngừa hàng triệu trường hợp ung thư gan mới và cứu sống hàng triệu người vào năm 2050.

Ung thư gan là một trong những bệnh ung thư nguy hiểm nhất, là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ ba và là loại ung thư phổ biến thứ sáu trên toàn thế giới. Với tỷ lệ sống sót sau 5 năm chỉ từ 5% đến 30%, căn bệnh này đặt ra gánh nặng y tế và kinh tế to lớn. Các dự báo hiện tại cho thấy số ca mắc và tử vong do ung thư gan có nguy cơ tăng gần gấp đôi trong 25 năm tới nếu không có các biện pháp can thiệp khẩn cấp. Trong bối cảnh này, nghiên cứu của Ủy ban Lancet về Ung thư gan cung cấp một phân tích toàn diện về các yếu tố nguy cơ có thể phòng ngừa được và đưa ra các khuyến nghị chính sách cụ thể nhằm đảo ngược xu hướng đáng báo động.

Năm 2022, ung thư gan đã gây ra khoảng 760.000 ca tử vong; con số này được dự báo sẽ tăng lên 1,37 triệu vào năm 2050. Tương tự, số ca ung thư gan mới được chẩn đoán dự kiến tăng từ 870.000 trường hợp vào năm 2022 lên 1,52 triệu vào năm 2050. Sự gia tăng này chủ yếu do sự gia tăng và già hóa dân số toàn cầu. Châu Phi được dự đoán sẽ đối mặt với mức tăng lớn nhất về tỷ lệ mắc bệnh, trong khi Trung Quốc hiện chiếm hơn 40% tổng số ca ung thư gan toàn cầu, chủ yếu do tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B (HBV) cao.

Ủy ban Lancet xác định ba yếu tố nguy cơ chính có thể phòng ngừa được, chiếm khoảng 3/5 trường hợp ung thư gan toàn cầu: béo phì (dẫn đến gan nhiễm mỡ), tiêu thụ rượu bia và nhiễm virus viêm gan B, C.

Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASLD), trước đây gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), đang nổi lên như nguyên nhân hàng đầu và gia tăng nhanh chóng của ung thư gan toàn cầu. Sự gia tăng này liên quan trực tiếp tới tỷ lệ béo phì ngày càng tăng. Ước tính, một phần ba các trường hợp MASLD có thể phòng ngừa được thông qua các can thiệp về lối sống như chế độ ăn uống cân bằng, tăng cường vận động và giảm cân. Mặc dù chỉ 20%–30% người mắc MASLD tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASH) tình trạng có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan tỷ lệ ung thư gan liên quan đến MASH dự đoán sẽ tăng từ 8% năm 2022 lên 11% năm 2050. Giáo sư Hashem B. El-Serag (Đại học Y Baylor, Mỹ) nhấn mạnh: “Trước đây, ung thư gan chủ yếu liên kết với viêm gan virus hoặc bệnh gan do rượu. Tuy nhiên, ngày nay, béo phì là yếu tố nguy cơ gia tăng đáng kể đối với ung thư gan, chủ yếu do số ca tích tụ mỡ thừa quanh gan tăng mạnh.”

Tiêu thụ rượu là nguyên nhân thứ hai đang gia tăng nhanh chóng của ung thư gan. Các trường hợp bệnh gan liên quan đến rượu dự kiến tăng từ 19% tổng số ca ung thư gan năm 2022 lên 21% năm 2050. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của các chiến lược y tế công cộng nhằm giảm thiểu lạm dụng rượu.

Ngược lại với xu hướng tăng của MASLD và rượu, tỷ lệ ung thư gan liên quan đến viêm gan B (HBV) và viêm gan C (HCV) được dự đoán sẽ giảm. Tỷ lệ ung thư gan liên quan đến HBV dự kiến giảm từ 39% năm 2022 xuống 37% năm 2050, trong khi các trường hợp liên quan đến HCV giảm từ 29% xuống 26%. Sự giảm này có thể là kết quả của các chương trình tiêm chủng và điều trị kháng virus hiệu quả.

Ủy ban Lancet đưa ra loạt khuyến nghị chính sách nhằm giảm tỷ lệ mắc ung thư gan:

Tăng cường tiêm chủng HBV và sàng lọc phổ cập: Nâng cao tỷ lệ tiêm chủng HBV, đặc biệt ở trẻ em, và triển khai sàng lọc phổ cập cho người trưởng thành để phát hiện sớm nhiễm virus.

Chính sách kiểm soát rượu và đường: Áp dụng mức giá sàn cho đồ uống có cồn và thuế đường, kết hợp với các nhãn cảnh báo sức khỏe rõ ràng.

Đầu tư vào phát hiện sớm và chăm sóc: Tăng cường đầu tư vào các phương pháp phát hiện sớm tổn thương gan, cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân.

Nếu các khuyến nghị này được thực hiện hiệu quả, Ủy ban ước tính đến năm 2050, tỷ lệ mắc ung thư gan có thể giảm 2%–5%, ngăn ngừa 9–17 triệu ca ung thư gan mới và cứu sống 8–15 triệu người.

Giáo sư Jian Zhou (Đại học Phúc Đán, Trung Quốc), trưởng nhóm nghiên cứu, nhận định: “Ung thư gan đang trở thành vấn đề sức khỏe ngày càng nghiêm trọng trên toàn thế giới. Đây là một trong những loại ung thư khó điều trị nhất, với tỷ lệ sống sót sau 5 năm thấp. Số ca mắc và tử vong có nguy cơ tăng gần gấp đôi trong 25 năm tới nếu không hành động khẩn cấp để đảo ngược xu hướng này.”

Giáo sư Valérie Paradis (Bệnh viện Beaujon, Pháp) nhấn mạnh sự cấp thiết của việc nâng cao nhận thức cộng đồng: “Cần khẩn trương nâng cao nhận thức xã hội về mức độ nghiêm trọng của vấn đề sức khỏe do ung thư gan. So với các loại ung thư khác, ung thư gan khó điều trị nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ rõ ràng, giúp xác định các chiến lược phòng ngừa cụ thể. Với những nỗ lực chung và liên tục, nhiều trường hợp ung thư gan có thể được ngăn ngừa.”

Giáo sư dự bị Matt Hoare (Viện Ung thư Sớm, Đại học Cambridge) chỉ ra rằng ung thư gan khác biệt so với nhiều loại ung thư khác ở chỗ tỷ lệ tử vong vẫn đang gia tăng, với nguyên nhân khác nhau tùy khu vực. Ông nhận định đã có minh chứng về hiệu quả từ thay đổi trong chính sách y tế công cộng, điển hình là thành công của Nhật Bản trong việc giảm tỷ lệ tử vong thông qua phòng ngừa và cải thiện phát hiện sớm.

Nghiên cứu của Ủy ban Lancet về Ung thư gan cung cấp cái nhìn sâu sắc về gánh nặng toàn cầu và các yếu tố nguy cơ có thể phòng ngừa. Với các khuyến nghị chính sách rõ ràng về tiêm chủng, kiểm soát rượu đường, đầu tư vào phát hiện sớm và chăm sóc giảm nhẹ, có cơ hội đáng kể để đảo ngược xu hướng gia tăng của căn bệnh này. Việc thực hiện các chiến lược này một cách phối hợp và bền vững ở cấp độ toàn cầu là điều cần thiết để ngăn ngừa hàng triệu trường hợp ung thư gan và cứu sống hàng triệu người trong những thập kỷ tới.