Nợ xấu tại các ngân hàng đang tái cơ cấu bắt buộc thuộc diện "Mật". Còn lại, đến thời điểm này hầu hết các ngân hàng thương mại (NHTM) đều đã công bố báo cáo tài chính quý 2/2021.

Một quý có tới 2/3 thời gian nằm gọn trong đợt bùng phát dịch Covid-19, xẩy ra tại nhiều địa phương trên cả nước, tỷ lệ nợ xấu của hầu hết các NHTM vẫn ở dưới 3% - mốc theo chuẩn kế toán Việt Nam dùng để tham chiếu cho nhiều giới hạn hoạt động.

Thống kê theo báo cáo tài chính của 30 ngân hàng thương mại, tổng nợ xấu nội bảng của những ngân hàng này chỉ tăng 4,51% trong 6 tháng đầu năm 2021, mức tăng này thấp hơn so với tăng trưởng dư nợ cho vay của 30 nhà băng này. Mặc dù nợ xấu chưa tăng mạnh nhưng trước những rủi ro tiềm ẩn với các khoản vay bị ảnh hưởng dịch Covid-19, các nhà băng tiếp tục tích cực tăng chi phí dự phòng rủi ro. Tại nhóm ngân hàng lớn, Vietcombank, VietinBank, BIDV, Techcombank,…đều tăng mạnh chi phí dự phòng trong nửa đầu năm nay.

Cụ thể, tại Vietcombank, chi phí dự phòng rủi ro 6 tháng đầu năm 2021 tăng 37% so với cùng kỳ 2020 lên 5.500 tỷ đồng. VietinBank mạnh tay trích lập 8.456 tỷ đồng trong nửa đầu năm, tăng 28% so với cùng kỳ. ACB tăng tới 66% lên 6.352 tỷ đồng, Techcombank tăng 19,6% lên 1.448 tỷ đồng, MB tăng 28% lên 4.240 tỷ đồng,… Các ngân hàng nhỏ cũng tích cực trích lập. Chẳng hạn tại ABBank, chi phí dự phòng nợ xấu tăng 43% so với cùng kỳ lệ 320 tỷ đồng, SeABank tăng 44% lên 417 tỷ,…

[caption id="attachment_22054" align="alignnone" width="837"] Theo Doanh nghiệp và Tiếp thị[/caption]

Với diễn biến trên, tỷ lệ bao phủ nợ xấu của các ngân hàng đã tăng đáng kể trong 6 tháng đầu năm. Đây được xem là bộ đệm để các ngân hàng ứng phó với các cú sốc tốt hơn trong tương lai. Ngoài ra, đây cũng có thể xem như "của để dành" bởi không phải khoản nợ xấu nào cũng bị mất sạch. Theo đó, một phần trong khoản trích lập này có thể được hoàn nhập trở lại khi thu hồi được nợ, và chuyển hoá thành lợi nhuận. Thống kê tại 30 ngân hàng, chỉ 11 ngân hàng sụt giảm tỷ lệ bao phủ nợ xấu và hầu như chỉ giảm nhẹ. Trong khi đó, 19 ngân hàng còn lại có tỷ lệ bao phủ nợ xấu được cải thiện đáng kể và nhiều nhà băng chạm mức kỷ lục.

Hiện có tới 11 ngân hàng đưa tỷ lệ bao phủ nợ xấu đạt trên 100%, thậm chí một số ngân hàng đạt trên 200-300%. Cụ thể, Vietcombank vẫn đang là quán quân về tỷ lệ bao phủ nợ xấu. Tại thời điểm 30/6/2021, tỷ lệ này tại Vietcombank là 352%, tức cứ 100 đồng nợ xấu thì nhà băng này đã dự phòng tới 352 đồng. Trước đó, hồi đầu năm, tỷ lệ bảo phủ nợ xấu của VCB chạm mức kỷ lục 379%. Tại Techcombank, nợ xấu đã giảm 177 tỷ đồng trong nửa đầu năm xuống còn 1.118 tỷ, chỉ chiếm 0,36% trong tổng dư nợ, theo đó là ngân hàng thương mại có tỷ lệ nợ xấu thấp nhất hiện nay tại Việt Nam. Trong khi đó, Techcombank vẫn gia tăng trích lập dự phòng giúp tỷ lệ bao phủ nợ xấu đến cuối tháng 6 đạt kỷ lục 259%, cải thiện mạnh mẽ so với mức 171% hồi đầu năm.

Ngoài ra, còn 2 ngân hàng khác đã đưa được tỷ lệ bao phủ nợ xấu lên trên 200% là MB, ACB. Tỷ lệ bao phủ nợ xấu của MB tăng từ 134% hồi đầu năm lên 236% cuối tháng 6/2021, trong khi ACB cũng cải thiện mạnh từ 160% lên 208%. Những "ông lớn" khác như VietinBank, Agribank, BIDV cũng đã đưa tỷ lệ bao phủ nợ xấu lên trên 100%, lần lượt là: 129%, 131% và 131%. Bên cạnh những nhà băng lớn kể trên, một số ngân hàng nhỏ cũng có tỷ lệ bao phủ nợ xấu ấn tượng như TPBank (145%) và BacABank (137%).

Ngân hàng có đang vững chắc

Dữ liệu nhiều thành viên trong nhóm 19 NHTM nói trên cho thấy nợ xấu đang tăng lên. Song tất cả đều dưới mốc 3% và đa số dưới 1,5%. Trong bối cảnh tác động tiêu cực và lâu dài của đại dịch Covid-19, tình hình nợ xấu như vậy là tích cực, nếu không nói là kỳ tích trong kiểm soát chất lượng tín dụng .

Rộng hơn, dữ liệu mới cập nhật của Chính phủ cũng cho thấy, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của hệ thống các TCTD đến cuối tháng 5/2021 ở mức 1,77%, dù tăng so với mức 1,69% vào cuối năm 2020 nhưng vẫn ở mức thấp. Là thấp, nhưng chưa phản ánh hết thực chất. Một phần lớn nợ xấu đang nằm ở VAMC và nợ cơ cấu lại mà không chuyển nhóm theo Thông tư 01 (và Thông tư 03 sửa đổi) để hỗ trợ khách hàng bị ảnh hưởng bởi Covid-19. Ở góc nhìn này, theo dữ liệu Chính phủ vừa công bố, tính đến tháng 5/2021 quy mô nợ xấu nhận diện tổng thể lại giảm 3,4% so với cuối 2020, ở khoảng 4,4%.

Như vậy, nợ xấu nhận diện tổng thể vẫn ở 4,4% khiến tỷ lệ nội bảng 1,77% không hẳn thấp và không hẳn là ấn tượng hay kỳ tích trong bối cảnh tác động sâu rộng của Covid-19? Nhìn cả một quá trình, suốt một thập kỷ qua kể từ khi nợ xấu được nhận diện tổng thể vào năm 2012 với mức độ lên tới trên 17%, thì việc tồn tại "hai sổ" trong xác định nợ xấu vẫn luôn có như vậy. Cụ thể, từ năm 2012 đã có cơ chế Quyết định 780 cho phép cơ cấu nợ mà không phải chuyển nhóm, rồi sau đó đến Thông tư 09 vào năm 2014, cùng giai đoạn có VAMC ra đời và mua nợ xấu…, quy mô nằm ở "sổ thứ hai" vẫn thường trên 300.000 tỷ đồng thay vì gộp vào nội bảng ("sổ thứ nhất") của các NHTM.

Đến nay, cũng có khoảng hơn 336.000 tỷ đồng nợ được cơ cấu lại mà không phải chuyển nhóm theo chủ trương hỗ trợ khách hàng bị ảnh hưởng bởi Covid-19. Song tổng thể vẫn được kiểm soát ở mức rất thấp so với các giai đoạn trước đây. Từ trên 17%, nợ xấu nhận diện tổng thể giảm về còn 4,4% nói trên, hay 1,77% nợ xấu nội bảng cho thấy một kết quả xử lý ấn tượng gần chục năm qua. Trong khi nợ xấu liên tục giảm những năm qua (trước thời điểm Covid-19 xẩy ra) thì tăng trưởng tín dụng - mở rộng mẫu số tính nợ xấu - lại liên tục tăng trưởng. Sự trái dấu này khiến tỷ lệ nợ xấu càng thấp. Kết quả xử lý nợ xấu nói trên cũng góp phần giải thích vì sao lợi nhuận nhiều ngân hàng thương mại tăng trưởng mạnh những kỳ gần đây.

Một mặt chi phí dự phòng đã được dồn trích đủ hoặc đáp ứng yêu cầu quy định những năm qua mà bớt níu kéo. Mặt khác, quan trọng hơn, nợ xấu không có nghĩa là mất đi, mà nhiều NHTM vẫn thu hồi được để hoàn nhập dự phòng, hạch toán trở lại vào lợi nhuận. Một dữ liệu mà Chính phủ vừa công bố cho thấy, từ 15/8/2017 đến 31/5/2021, chỉ riêng kết quả xử lý nợ xấu nội bảng xác định theo Nghị quyết số 42 của Quốc hội (về thí điểm xử lý nợ xấu), chủ yếu thông qua hình thức khách hàng trả nợ, đã là 130,1 nghìn tỷ đồng - một sự gắn kết lớn thúc đẩy cho lợi nhuận các NHTM khi hoàn nhập…

Ở một khía cạnh khác, ấn tượng với kết quả kiểm soát nợ xấu ở mức thấp trong "mùa Covid" hiện nay còn thể hiện ở một so sánh. Nếu chục năm trước, cả hệ thống ngân hàng chỉ quản lý hơn 3 triệu tỷ đồng tổng dư nợ mà có tỷ lệ nợ xấu nhận diện tổng thể tới hơn 17%, thì nay họ quản lý tới hơn gấp ba lần quy mô đó với 9,6 triệu tỷ đồng tổng dư nợ nhưng tỷ lệ tương ứng chỉ 4,4%.

Trước diễn biến phức tạp của đại dịch, thời gian tới, sức khỏe của doanh nghiệp và nền kinh tế là hết sức khó khăn. Không chỉ riêng lĩnh vực giao thông vận tải, du lịch bị ảnh hưởng mà rất nhiều lĩnh vực khác cũng chịu tác động. Kể cả những đơn vị sản xuất kinh doanh có hiệu quả trước đây, dù có đơn hàng, có hợp đồng vẫn phải ngừng sản xuất kinh doanh, đóng cửa do công nhân bị nhiễm bệnh. Nền kinh tế và doanh nghiệp bị ảnh hưởng chắc chắn sẽ tác động trực tiếp đến ngân hàng. Doanh nghiệp sẽ không có tiền để trả nợ vay ngân hàng, trong khi ngân hàng phải tiếp tục trích lập dự phòng rủi ro theo Thông tư 03/2021 trong giai đoạn 3 năm.

Tĩnh Kiên