Từ niềm tự hào đến nỗi trăn trở: Việt Nam giỏi… nhưng chưa được nhìn nhận đúng tầm

Nguyễn Thị Thu Hiền (Hiente Nguyen) Founder/ Art Director VIQUETA, trong suốt 10 năm sống tại châu Âu và thường xuyên di chuyển khắp thế giới, Hiente không ít lần nhìn thấy dòng chữ Made in Vietnam xuất hiện trong những cửa hàng lớn, từ quần áo, giày dép đến những phụ kiện tinh xảo.

Mỗi lần như thế, cô đều cảm thấy một niềm tự hào khó tả về sự khéo léo và năng lực sản xuất của người Việt. Thế nhưng, câu hỏi mà bạn bè quốc tế vô tư nêu ra mới chính là khoảnh khắc khiến cô giật mình: “Nếu Việt Nam giỏi như vậy, sao thế giới không biết đến bất kỳ thương hiệu thời trang Việt nào đi đầu về sáng tạo?”

Nhà thiết kế Hiente Nguyen mang sản phẩm Việt ra thế giới.

Câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy lại vạch ra một khoảng trống lớn của ngành thời trang Việt, đó là chúng ta mạnh về gia công nhưng yếu về sáng tạo, mạnh về kỹ thuật nhưng thiếu ngôn ngữ riêng để kể một câu chuyện thương hiệu.

Trong quá trình nghiên cứu sâu hơn, Hiente nhận thấy lịch sử của ngành phụ kiện cao cấp trên thế giới đã phát triển suốt từ thế kỷ 18. Những thương hiệu lớn đều có một thứ không thể sao chép: di sản sáng tạo, được xây dựng bằng gu thẩm mỹ riêng biệt, quy trình chế tác độc quyền và câu chuyện nhất quán kéo dài nhiều thế hệ.

Còn Việt Nam, suốt 30-40 năm qua, vẫn chủ yếu tiếp cận ngành thời trang ở vị thế người làm thuê, một bàn tay vàng, nhưng không có tiếng nói riêng. Những xưởng mới, những nhà thiết kế trẻ thường chọn giải pháp an toàn: sao chép, hoặc cải biên từ những mẫu đã có. Đây cũng chính là lý do khiến thị trường thiếu vắng những sản phẩm đột phá mang giá trị trí tuệ.

Thương hiệu túi xách Việt được bạn bè quốc tế đón nhận.

Và Hiente tự hỏi: “Tại sao chúng ta có thể làm đẹp đến vậy, nhưng lại không thêm vào đó chút sáng tạo, chút nghiên cứu, chút tinh thần làm chủ để tạo ra thứ của riêng mình?” câu hỏi ấy trở thành ngọn lửa thôi thúc cô suốt nhiều năm.

Hành trình gian nan chuyển từ handmade sang công nghệ hiện đại

Trở về Việt Nam, Hiente bắt đầu bằng việc mở một xưởng handmade nho nhỏ. Nhưng thực tế nhanh chóng cho cô thấy giới hạn của thủ công truyền thống: quy mô nhỏ, độ chính xác thấp, khó bắt kịp những ý tưởng đòi hỏi công nghệ chế tác hiện đại.

Cô đưa ra một quyết định táo bạo: đầu tư vào máy móc công nghiệp, một hướng đi mà thời điểm năm 2014 hầu như không ai ở Việt Nam theo đuổi vì chi phí cao và thiếu người hướng dẫn.

Nhiều sản phẩm sáng tạo thương hiệu Việt do chính tay Hiente Nguyen thiết kế.

Sáu năm trời, cô vừa làm vừa nghiên cứu, vừa nỗ lực khắc phục những thất bại đến từ việc mua phải máy móc không phù hợp. Và rồi may mắn xuất hiện: cô gặp một chuyên gia da xuất sắc, người đã dạy cô cách làm dập chuẩn tới từng milimét, giúp các thiết kế có form dáng chuẩn mực như những thương hiệu lớn trên thế giới. Quan trọng hơn, người thầy này chỉ cô cách chọn máy đúng, thứ mà trước đó cô phải trả giá bằng hàng loạt thất bại thực tế.

Có nền tảng kỹ thuật, cô bắt đầu xây dựng đội ngũ từ những thợ giỏi đến những người chưa biết nghề. Tất cả được đào tạo theo quy trình mới: chuẩn – tinh – chính xác, hướng đến mục tiêu chế tác sản phẩm luxury.

Nhưng con đường không hề bằng phẳng. Làm việc với các xưởng bên ngoài khiến cô liên tục gặp tình trạng lỗi sản phẩm. Năm năm trời, hầu hết các lô hàng đều phải hủy. Chủ xưởng còn khuyên cô từ bỏ sáng tạo: “Thiết kế làm khó lắm, lại khó bán. Cứ lấy mẫu của các thương hiệu khác mà làm theo, thị trường họ bán mấy nghìn cái mỗi tháng. Chị chỉ cần dập logo là bán được ngay!”

Đã có lúc, vì áp lực tài chính, cô thử làm theo lời khuyên ấy, và sản phẩm bán được. Nhưng một nhà thiết kế đích thực không thể sống bằng những thứ sao chép. Cô biết đó không phải con đường của mình, và càng không phải con đường để ngành thời trang Việt bước ra thế giới.

Từ khoảnh khắc ấy, Hiente quyết định: Hoặc làm điều chưa ai làm, hoặc không làm gì cả.

Theo Nhà thiết kế Hiente Nguyen chỉ có sáng tạo mới khẳng định được vị thế Việt Nam.

Trong ngành túi xách cao cấp, nơi mọi bước tiến đều đòi hỏi đầu tư lớn vào máy móc, chất liệu và kỹ thuật, Hiente chọn cho mình một con đường táo bạo hơn: cải cách. Với cô, nỗi sợ không nằm ở khó khăn tài chính, mà ở việc Việt Nam tiếp tục đi theo lối mòn cũ, chỉ sao chép thay vì sáng tạo. Cô tin thế hệ trẻ chỉ có thể bước vào tương lai khi dám tạo ra những giá trị mới.

Chính tinh thần đó đưa Hiente đến những thiết kế mang tính giải pháp, những đổi mới không phải để gây chú ý mà để phục vụ trải nghiệm thực tế. Từ việc tinh giản kim loại để tạo nên chiếc túi nhẹ hơn, mở khóa chỉ bằng một tay trong một giây; tới cấu trúc cho phép sản phẩm thay đổi hình dáng ngay lập tức, biến một chiếc túi thành ba lô hay đổi màu chỉ bằng một thao tác. Mỗi thiết kế đều thể hiện sự thông minh, linh hoạt và tinh tế rất Việt Nam.

Nhưng với Hiente, sáng tạo còn phải gắn với bản sắc. Những họa tiết, hình khối, cảm hứng văn hóa - di sản Việt Nam được đưa vào từng sản phẩm, để khi chiếc túi xuất hiện trên đất châu Âu hay bất kỳ đâu, nó mang theo câu chuyện Việt Nam, nhẹ nhàng, hiện đại mà sâu sắc.

Sống nhiều năm ở châu Âu, cô từng không ít lần đối mặt với định kiến: người Việt thường bị nhìn như lao động phổ thông, không phải người làm sáng tạo. Chính nỗi đau ấy khiến cô quyết tâm hơn: “Thời trang là cách nhanh nhất để kể lại danh dự của người Việt.”

Khi xây dựng thương hiệu, dù có hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành phụ kiện cao cấp, Hiente dành trọn 5 năm chỉ để tìm “luxury series code” – bộ DNA sáng tạo cốt lõi. Từ logo, ngôn ngữ hình khối đến quyết định sử dụng chữ “V”, tất cả đều là tuyên ngôn rằng trí tuệ Việt xứng đáng được công nhận.

Không chỉ phát triển doanh nghiệp Việt, Hiente Nguyen còn tham gia vào đào tạo truyền nghề cho thế hệ trẻ Việt Nam trong lĩnh vực thời trang.

Cô nhìn nhận kỷ nguyên mới, khi ngành hàng xa xỉ dịch chuyển sang châu Á, là cơ hội vàng của Việt Nam. Nếu Trung Quốc mạnh về sản xuất quy mô lớn, Việt Nam có thế mạnh tinh xảo và bản sắc. Hiente không chọn cạnh tranh bằng số lượng mà bằng trí tuệ và sự độc đáo, những giá trị có thể đưa Việt Nam lên bản đồ thời trang thế giới.

Thương hiệu ra mắt vào tháng 5 đã nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt. Người tiêu dùng Việt ngày càng quan tâm đến giá trị đằng sau sản phẩm, điều cho thấy thị trường đã sẵn sàng cho bước chuyển mình sâu hơn.

Hiente hiểu rằng đây không phải hành trình của một người. Muốn thời trang Việt bước ra thế giới, cần sự chung tay của cả cộng đồng sáng tạo, của những người trẻ dám nghĩ khác và dám làm khác. Thông điệp cô gửi đến thế hệ mới là lời kêu gọi mạnh mẽ: Hãy làm điều thế giới chưa làm. Hãy sáng tạo điều của riêng mình. Hãy mang trí tuệ Việt đi xa nhất có thể.

Bởi chỉ khi bước vào thị trường toàn cầu với tư cách nhà sáng tạo, không phải người làm thuê, danh dự và tương lai của Việt Nam mới thật sự thay đổi.