Hôm thứ Năm, Liên Hợp Quốc đã công nhận việc đổi thương hiệu của Thổ Nhĩ Kỳ, từ Turkey thành Turkiye (phát âm là tur-key-yay), trong một động thái mà Bộ trưởng Ngoại giao Mevlut Cavusoglu cho biết sẽ "tăng giá trị thương hiệu của đất nước".

Lý do chính là gì?

Sinan Ulgen, Chủ tịch EDAM có trụ sở tại Istanbul, cho biết: "Lý do chính khiến Thổ Nhĩ Kỳ đổi tên là để loại bỏ mối liên hệ với loài chim này. "Nhưng cũng có thể, thuật ngữ này được sử dụng trong ngôn ngữ thông tục để biểu thị sự thất bại".

Đối với Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, người sẽ tái tranh cử vào năm tới, tên gọi mới của ông thể hiện "văn hóa, nền văn minh và các giá trị của dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ theo cách tốt nhất".

Các tổ chức quốc tế hiện có nghĩa vụ sử dụng tên mới, nhưng nó sẽ không xảy ra trong một sớm một chiều đối với công chúng, Ulgen nói với CNN. "Có thể sẽ mất nhiều năm để công chúng quốc tế chuyển từ Turkey sang Turkiye."

Ông nói, đây không phải là lần đầu tiên quốc gia này cố gắng thay đổi tên của mình. Ông cho biết, một nỗ lực tương tự đã được thực hiện vào giữa những năm 1980 dưới thời Thủ tướng Turgut Ozal nhưng nó không bao giờ đạt được nhiều sức hút như vậy.

Có thể có những động cơ chính trị đằng sau động thái này khi người Thổ Nhĩ Kỳ quay trở lại các cuộc thăm dò vào tháng 6 tới trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế đang gay gắt .

Francesco Siccardi, giám đốc chương trình cấp cao của Carnegie Europe, cho biết đây là "một chiến lược khác được chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ triển khai nhằm tiếp cận với các cử tri theo chủ nghĩa dân tộc trong một năm quan trọng đối với nền chính trị Thổ Nhĩ Kỳ".

Ông nói, thời điểm thay đổi tên là "quan trọng" đối với cuộc bầu cử năm tới. "Quyết định về việc đổi tên được công bố vào tháng 12 năm ngoái, khi Tổng thống Erdogan dẫn đầu trong tất cả các cuộc thăm dò dư luận, trong khi đất nước vật lộn với một trong những cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong 20 năm qua".

Vị trí của Erdogan trong các cuộc thăm dò đã giảm đáng kể trong những năm qua. Các cuộc thăm dò từ cuối năm ngoái cho thấy sự ủng hộ dành cho đảng cầm quyền AK vào khoảng 31-33% theo Reuters, giảm từ 42,6% trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2018 .

Tuy nhiên, Ulgen cho biết việc đổi tên này là một chiến lược đổi thương hiệu để nâng cao vị thế quốc tế của đất nước chứ không phải là một hành động đóng thế trước bầu cử.

Thâm hụt thương mại nước ngoài của Thổ Nhĩ Kỳ tăng 98,5% so với cùng kỳ năm ngoái lên 6,11 tỷ USD vào tháng 4, Reuters đưa tin, trích dẫn từ Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ. Lạm phát hàng năm đã tăng lên 73,5% vào tháng trước, mức cao nhất trong 22 năm.

Các nhà phân tích cho rằng vào thời điểm khủng hoảng, tổng thống có xu hướng sử dụng các động thái dân túy để làm chệch hướng sự chú ý khỏi các vấn đề ở quê nhà. Tình hình kinh tế hỗn loạn, đã kéo người dân vào đường cùng, đã khiến chính phủ phải đau đầu.

Ông Siccardi nói: "Cái tên mới sẽ khiến khán giả trong nước phân tâm khỏi những vấn đề cụ thể hơn, cấp bách hơn, đồng thời cung cấp cho Tổng thống Erdogan một lập luận khác cho trường hợp của ông vì một Thổ Nhĩ Kỳ mạnh mẽ hơn, truyền thống hơn".

Trong một động thái dân túy khác vào năm 2020, Erdogan đã ban hành sắc lệnh chuyển Bảo tàng Byzantine Hagia Sofia lịch sử của Istanbul thành một nhà thờ Hồi giáo.

Nhà phân tích chính trị Seren Korkmaz viết về động thái này vào thời điểm đó: "Trong bối cảnh không có các chính sách cụ thể để xử lý các vấn đề kinh tế và chính trị, Erdogan tìm kiếm sự cứu rỗi trong chính trị bản sắc dân túy. "Ông ta thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa Hồi giáo của Thổ Nhĩ Kỳ và nhắm vào các nhân vật đối lập".

Tên mới cũng mang giá trị biểu tượng, được thông qua vào năm 1923 sau khi quốc gia mới xuất hiện từ đống tro tàn của Thế chiến I. Việc áp dụng tên mới trên toàn cầu sẽ "củng cố vị trí của Erdogan trong lịch sử Thổ Nhĩ Kỳ bên cạnh người cha sáng lập nước cộng hòa Mustafa Kemal Ataturk".

Việc đổi tên sẽ diễn ra như thế nào?

Một số cơ quan quốc tế, tổ chức nhà nước hay các công ty xuất khẩu hàng hóa cũng sẽ được yêu cầu dùng tên "Türkiye" trong thư từ hay dán nhãn nguồn gốc xuất xứ.

Động thái đổi tên đã vấp phải phản ứng trái chiều trên mạng. Trong khi các quan chức chính phủ ủng hộ nó, nhiều người khác cho biết động thái này nhằm đánh lạc hướng khi tổng thống chuẩn bị cho cuộc bầu cử vào năm tới, trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế.

Đầu năm nay, chính phủ cũng đã phát hành một video quảng cáo như một phần trong nỗ lực thay đổi tên đất nước. Video cho thấy khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới nói "Xin chào Türkiye" tại các điểm đến nổi tiếng.

Đội ngũ truyền thông của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ đã khởi động chiến dịch "nhằm thúc đẩy hiệu quả hơn việc sử dụng từ 'Türkiye' làm tên quốc gia và danh xưng trên trường quốc tế".

Tuy nhiên, không rõ liệu cái tên mới, với một chữ cái không tồn tại trong bảng chữ cái tiếng Anh, có được phổ biến rộng rãi ở nước ngoài hay không.

Những quốc gia nào từng đổi tên?

Theo đài NPR, không có gì lạ khi các nước thay đổi tên quốc gia, như Ba Tư trở thành Iran và Xiêm trở thành Thái Lan. Và gần đây hơn, vào năm 2020, chính phủ Hà Lan bắt đầu đổi tên quốc gia là Netherlands thay vì Holland.

Hay như người phát ngôn của LHQ Stephane Dujarric nói nhân chuyện Thổ Nhĩ Kỳ đổi tên quốc gia: "Một điều mà tôi nghĩ đến là Côte d'Ivoire, từng được gọi bằng tiếng Anh là Bờ Biển Ngà và họ đã yêu cầu được gọi là Côte d'Ivoire".

Swaziland đã đổi tên thành Eswatini để kỷ niệm 50 năm độc lập. Macedonia cũng thêm "Bắc" vào tên của mình để xoa dịu nước láng giềng Hy Lạp.

Không rõ liệu cái tên Türkiye, với một chữ cái không tồn tại trong bảng chữ cái tiếng Anh, có được phổ biến rộng rãi ở nước ngoài hay không. Vào năm 2016, Cộng hòa Czech chính thức đăng ký tên viết tắt của mình là Czechia và trong khi một số tổ chức quốc tế sử dụng tên này, nhiều người vẫn gọi quốc gia này bằng tên dài hơn là Czech Republic.