Quang cảnh Hội thảo

Đây là dịp để các cơ quan báo chí cùng thảo luận về cách đưa những quy định mới vào đời sống, đồng thời nhìn nhận rõ hơn mức độ lan rộng của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trong giới trẻ Việt Nam.

Phó Cục trưởng Cục Báo chí Đặng Khắc Lợi mở đầu bằng cảnh báo về tốc độ gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam, xu hướng đang khiến ngành y tế và các nhà quản lý lo ngại. Theo số liệu Bộ Y tế, tỷ lệ học sinh 13–17 tuổi dùng thuốc lá điện tử đã tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,2% năm 2023. Ở nhóm 13–15 tuổi, con số cũng tăng mạnh, từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Sự dịch chuyển nhanh chỉ trong thời gian ngắn cho thấy các sản phẩm này đã len lỏi sâu vào đời sống học đường và trở thành vấn đề đáng quan tâm của toàn xã hội.

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí phát biểu tại hội thảo

Trước thực trạng đó, ngày 30/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV, Nghị quyết số 173/2024/QH15 đã được thông qua, quy định cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Nghị quyết cũng xác định đây là các sản phẩm chứa chất gây nghiện và gây hại cho sức khỏe. Quy định mới đánh dấu bước chuyển quan trọng trong chính sách kiểm soát thuốc lá, phản ánh quyết tâm của nhà nước trong việc bảo vệ người dân trước những nguy cơ mới liên quan tới sản phẩm nicotine.

Tuy vậy, lệnh cấm chỉ phát huy hiệu quả khi được thực thi nghiêm túc. Và theo ông Đặng Khắc Lợi, báo chí chính là lực lượng không thể thiếu trong quá trình này. Truyền thông có nhiệm vụ cung cấp thông tin chuẩn xác, dễ hiểu, góp phần hình thành nhận thức đúng cho công chúng; đồng thời hỗ trợ cơ quan chức năng bằng việc phản ánh vi phạm, các hình thức quảng cáo trá hình hay tình trạng kinh doanh sản phẩm cấm trên mạng xã hội.

Ông Lợi nhấn mạnh, một trong những khó khăn lớn hiện nay là sự biến tướng của thuốc lá điện tử. Các sản phẩm ngày càng được thiết kế tinh vi hơn, gắn với hình ảnh công nghệ, có mùi hương hấp dẫn và được tiếp thị thông qua mạng xã hội nơi nhiều thông tin sai lệch được lan truyền, chẳng hạn như thuốc lá điện tử “ít độc hại hơn” hay “là xu hướng của giới trẻ”. Điều này khiến không ít thanh thiếu niên xem sản phẩm như món đồ để thể hiện cá tính mà bỏ qua những rủi ro đối với sức khỏe.

Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai

Chia sẻ tại hội thảo, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thuốc lá điếu chứa 1,5 - 3% nicotin, trong khi đó thuốc lá điện tử có thể chứa 35 - 69 mg/ml, cao gấp hàng chục lần.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được tô vẽ là "ít hại hơn", "công nghệ cao", "phù hợp giới trẻ", nhưng thực tế lại ẩn chứa nguy cơ nghiện nicotin mạnh hơn, gây tổn hại nghiêm trọng lên tim mạch, hô hấp và đặc biệt là sự phát triển não bộ của thanh thiếu niên.

"Không ít trường hợp ngộ độc thuốc lá điện tử nhập viện cấp cứu trong tình trạng tổn thương não. Đáng nói hơn, nhiều trường hợp dù chưa có triệu chứng, nhưng khi kiểm tra tổng thể phát hiện những dấu hiệu tổn thương phổi, tổn thương thần kinh,… Đó là hệ lụy rất lớn của những sản phẩm này nếu chúng ta không ngăn chặn kịp thời", bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.

TS Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam chia sẻ tại hội thảo

Tại hội thảo, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, TS Angela Pratt, ghi nhận những bước đi mạnh mẽ của Việt Nam trong cuộc chiến chống thuốc lá điện tử. Theo bà, sau một năm kể từ khi Quốc hội biểu quyết thông qua lệnh cấm, Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là một trong những quốc gia đi đầu trong khu vực về chính sách kiểm soát các sản phẩm thuốc lá mới. Bà Pratt cho rằng quyết định này mang lại lợi ích rõ rệt cho sức khỏe cộng đồng, đặc biệt ở nhóm thanh thiếu niên vốn dễ bị ảnh hưởng bởi quảng cáo và các xu hướng trên mạng.

WHO cũng dẫn nguồn từ Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết số ca cấp cứu liên quan đến thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng phần lớn là người trẻ đã giảm gần 70% trong vòng 10 tháng sau lệnh cấm, so với cùng kỳ trước đó. Đây được xem là tín hiệu quan trọng chứng minh tác động trực tiếp của chính sách.

Một thay đổi đáng chú ý khác là sự biến mất gần như hoàn toàn của các nội dung quảng cáo sản phẩm thuốc lá mới từ phía người nổi tiếng và những nhân vật có sức ảnh hưởng. WHO cho rằng nếu không có lệnh cấm, các hoạt động quảng bá này sẽ tiếp tục tạo đà cho sự phổ biến của sản phẩm trong giới trẻ.

Dù vậy, để chính sách được duy trì bền vững, đại diện WHO cho rằng Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý. Tổ chức này khuyến nghị đưa việc kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi. WHO cũng nhấn mạnh cần tránh mọi ngoại lệ, kể cả việc cho phép sản xuất các sản phẩm này chỉ để xuất khẩu. Lý do là việc duy trì hoạt động sản xuất dù không tiêu thụ trong nước vẫn tạo ra rủi ro lớn, làm tăng nguy cơ buôn lậu và gây khó khăn cho công tác quản lý.

Theo WHO, nếu cho phép sản xuất thuốc lá điện tử để xuất khẩu, lập luận về việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng sẽ bị suy yếu, đồng thời làm nảy sinh sự thiếu thống nhất giữa các văn bản pháp luật. Điều này có thể tạo ra khoảng trống cho các hoạt động vi phạm, khiến việc thực thi lệnh cấm trở nên phức tạp hơn.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng phân tích vai trò của truyền thông trong giai đoạn hậu ban hành nghị quyết. Bên cạnh việc thông tin về quy định mới, báo chí cần góp phần truyền tải các kiến thức khoa học liên quan đến tác hại của nicotine dạng lỏng, các sự cố bỏng hóa chất, ngộ độc hay ảnh hưởng lâu dài tới chức năng hô hấp những vấn đề mà nhiều người sử dụng thuốc lá điện tử thường xem nhẹ.

Cơ quan báo chí cũng được khuyến nghị nâng cao khả năng nhận diện thông tin sai lệch, đồng thời tăng cường hợp tác với cơ quan quản lý, công an, hải quan trong việc điều tra, phản ánh và theo dõi thị trường. Trong bối cảnh các nền tảng trực tuyến ngày càng phát triển, việc phát hiện và ngăn chặn những nội dung quảng cáo thuốc lá điện tử đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa truyền thông, doanh nghiệp công nghệ và cơ quan chức năng.

Ông Đặng Khắc Lợi nhận định, bài toán lớn nhất hiện nay là làm sao tạo ra nhận thức xã hội đủ mạnh, đủ rõ ràng, để người dân đặc biệt là thanh thiếu niên hiểu rằng thuốc lá điện tử không phải sản phẩm thời trang hay công nghệ, mà là thiết bị gây nghiện và có hại cho sức khỏe. Báo chí, vì vậy, không chỉ đưa tin mà còn phải dẫn dắt dư luận theo hướng xây dựng môi trường sống lành mạnh và an toàn.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm

Hội thảo kết thúc với kỳ vọng rằng việc thực thi Nghị quyết 173/2024/QH15 sẽ trở thành nỗ lực chung của các cơ quan quản lý, ngành y tế, báo chí và toàn cộng đồng, nhằm bảo vệ thế hệ trẻ khỏi các sản phẩm gây nghiện đang xuất hiện ngày càng nhiều dưới vỏ bọc hiện đại.