Tên gọi đang âm thầm “nhào nặn” ngoại hình một người như thế nào?

Nhiều người từng đùa rằng “ai trông cũng giống tên của họ”. Nhưng một nghiên cứu mới đã cho thấy điều này có thể không chỉ là trò vui, mà còn là hiện tượng xã hội có thật.

Một nhóm các nhà khoa học do bà Yonat Zwebner, Trường Kinh doanh Arison (Đại học Reichman, Israel), dẫn đầu mới đây đã phát hiện ra rằng người trưởng thành thường có gương mặt phù hợp với tên gọi của mình, trong khi trẻ em thì không.

Tên gọi đang âm thầm “nhào nặn” ngoại hình một người như thế nào?

Trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), các tình nguyện viên được xem ảnh chân dung và chọn đúng tên thật trong 4 phương án.

Kết quả cho thấy độ chính xác khi đoán đúng tên người lớn đạt 27,04%, cao hơn mức ngẫu nhiên là 25%, nhưng điều này không làm được đối với trẻ em. Ngay cả trẻ em tham gia thí nghiệm cũng chỉ đoán đúng tên người lớn, chứ không đoán được tên bạn cùng lứa.

Để tránh yếu tố chủ quan, nhóm nghiên cứu còn huấn luyện một mạng nơ-ron Siamese, sử dụng phương pháp “triplet loss” để phân loại độ giống nhau của khuôn mặt. Kết quả tương tự: người trưởng thành cùng tên có những nét mặt giống nhau hơn so với người khác tên, trong khi trẻ em thì không.

Vì sao tên gọi ảnh hưởng đến ngoại hình?

Theo các nhà khoa học, tên gọi không chỉ là một danh xưng. Nó gắn liền với văn hóa, lịch sử, hình ảnh người nổi tiếng hay những khuôn mẫu xã hội. Qua nhiều năm, những kỳ vọng này có thể âm thầm tác động đến lựa chọn hàng ngày của từng cá nhân, từ kiểu tóc, việc đeo kính, đến những biểu cảm quen thuộc trên gương mặt.

Những thay đổi nhỏ đó, tích tụ theo thời gian, dần in hằn thành nếp nhăn, dáng vẻ và phong cách, khiến gương mặt mang dấu ấn giống với “định kiến về tên”. Nói cách khác, đây là một “lời tiên tri tự hoàn thành” khi kỳ vọng xã hội định hình hành vi, và hành vi để lại dấu vết trên khuôn mặt.

Để kiểm chứng, các nhà nghiên cứu dùng công nghệ trí tuệ nhân tạo tạo ra hình ảnh giả lập người lớn từ ảnh trẻ em. Kết quả, cả con người lẫn máy tính đều không thể đoán đúng tên những gương mặt giả lập này. Điều đó cho thấy sự giống nhau không phải do sinh học tự nhiên, mà là kết quả của quá trình xã hội, chỉ hình thành sau nhiều năm sống dưới một cái tên.

Ý nghĩa và triển vọng của nghiên cứu

Nghiên cứu này mở ra cách nhìn mới về tên gọi, hay còn gọi là “nhãn xã hội” đầu tiên mà mỗi người nhận được, có thể âm thầm định hình diện mạo của mỗi người. Nếu tên có thể tạo ảnh hưởng, thì những “nhãn khác” như giới tính, sắc tộc hay văn hóa cũng có thể tác động đến cách con người biểu hiện ra bên ngoài.

“Ngay cả diện mạo khuôn mặt cũng có thể bị chi phối bởi yếu tố xã hội như tên gọi, điều này cho thấy tác động mạnh mẽ của kỳ vọng xã hội”, giáo sư Zwebner nhận định.

Các nhà nghiên cứu cho rằng trong tương lai cần mở rộng nghiên cứu sang nhiều nền văn hóa khác nhau để tìm hiểu thêm về thời điểm hiệu ứng này bắt đầu xuất hiện và những yếu tố nào đóng vai trò quyết định.

TM (theo Earth)

Bạn thực sự bao nhiêu tuổi?

Bạn thực sự bao nhiêu tuổi?

Các nhà khoa học vừa phát triển một công cụ mới giúp “đọc vị” chi tiết hơn về quá trình lão hóa từ sâu bên trong cơ thể.