Dù xuất hiện ở khắp nơi trong tự nhiên, từ cánh hoa oải hương, đá thạch anh đến đôi cánh của loài bướm nhưng màu tím thực chất lại không tồn tại trong quang phổ ánh sáng. Theo giới khoa học, đây là một trong những sắc màu "ảo" nhất bởi nó chỉ là một sản phẩm tinh vi của bộ não con người.

Màu sắc mà chúng ta nhìn thấy đều bắt nguồn từ ánh sáng Mặt trời, vốn là hỗn hợp của nhiều bước sóng. Trong đó, chỉ khoảng 0,0035% thuộc vùng ánh sáng khả kiến mà mắt người có thể cảm nhận, trải dài từ đỏ đến tím lam (violet).

Mắt người được trang bị 3 loại tế bào cảm quang gọi là tế bào hình nón, mỗi loại phản ứng với một dải bước sóng khác nhau: tế bào hình nón dài nhạy với đỏ, loại trung bình với xanh lá và loại ngắn với xanh lam.

Khi ánh sáng chiếu vào mắt, các tế bào này gửi tín hiệu về não bộ. Từ đó, não sẽ "tính toán" và tạo ra cảm nhận về màu sắc dựa trên mức độ kích hoạt của từng loại tế bào.

Tuy nhiên, trong quang phổ ánh sáng không hề tồn tại một bước sóng nào tương ứng với màu tím. Hai màu đỏ và xanh lam, nền tảng để tạo ra cảm giác màu tím, thực chất nằm ở 2 đầu đối diện của phổ ánh sáng. Khi mắt đồng thời nhận tín hiệu từ cả hai loại bước sóng này, bộ não sẽ "bẻ cong" dải quang phổ thành một vòng tròn màu sắc, từ đó tạo nên màu tím.

Do không tương ứng với bất kỳ bước sóng đơn lẻ nào, màu tím được xếp vào nhóm "màu phi quang phổ", cùng với màu magenta. Đây là những màu không có thật trong tự nhiên dưới dạng sóng ánh sáng, mà chỉ là kết quả của sự pha trộn giữa các tín hiệu thần kinh.

Dù vậy, màu tím vẫn giữ một vị trí độc đáo trong lịch sử và văn hóa nhân loại. Từ thời cổ đại, người Phoenicia đã sản xuất thuốc nhuộm tím từ ốc biển, loại phẩm màu đắt đỏ đến mức chỉ giới quý tộc mới có thể sử dụng. Qua thời gian, màu tím trở thành biểu tượng của sự quyền uy, giàu sang, bí ẩn và thậm chí là ma thuật.

Theo chuyên gia Zab Johnson từ Đại học Pennsylvania, chính vì không thực sự tồn tại trong tự nhiên, nên màu tím khi được tạo ra mang giá trị thẩm mỹ cao hơn. “Đó là một màu đặc biệt, vì nó là sản phẩm của trí tưởng tượng, và điều đó khiến nó trở nên tuyệt vời".

Dù không hiện diện dưới dạng vật lý như các màu khác trong phổ ánh sáng, màu tím vẫn là minh chứng sinh động cho khả năng tuyệt vời của bộ não trong việc kiến tạo và "diễn giải" thế giới xung quanh.

Trong thế giới tự nhiên mà nhiều người nghĩ là khách quan tuyệt đối, đôi khi chính trí tưởng tượng lại là thứ tạo nên vẻ đẹp huyền bí và đầy mê hoặc, như cách mà màu tím đã làm suốt hàng thế kỷ qua.