Trong một thời gian dài, việc học và làm trái ngành thường bị nhìn nhận như một bước đi rủi ro. Nhiều người mang cảm giác "đi chệch đường", lo lắng rằng những năm tháng học tập trước đó trở nên lãng phí, hoặc sợ bản thân luôn ở thế bất lợi khi cạnh tranh với những người được đào tạo bài bản ngay từ đầu. Cảm giác hoang mang này không hiếm, đặc biệt với những người đã ra trường hoặc đang đi làm nhưng nhận ra mình không thực sự phù hợp với ngành học ban đầu.

Tuy nhiên, cách thị trường lao động và môi trường làm việc vận hành hiện nay đang mở ra một góc nhìn khác. Với nhiều người học trái ngành, đây có thể xem là một tin vui.

Trước hết, ranh giới giữa các ngành nghề không còn cứng nhắc như trước. Rất nhiều công việc ngày nay không yêu cầu người làm phải đi đúng một lộ trình duy nhất từ trường lớp tới thực tế. Thay vào đó, nhà tuyển dụng quan tâm nhiều hơn tới khả năng thích nghi, giải quyết vấn đề và học hỏi liên tục. Trong bối cảnh đó, những người học trái ngành, nếu có tư duy mở và chủ động bù đắp kỹ năng, hoàn toàn có thể tìm được chỗ đứng phù hợp.

Một lợi thế ít được nhắc tới của người học trái ngành nằm ở góc nhìn đa chiều. Khi không bị "đóng khung" trong một hệ tư duy chuyên ngành duy nhất, họ thường có khả năng kết nối kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau. Chính sự giao thoa này giúp họ đưa ra những cách tiếp cận mới, giải quyết vấn đề theo hướng linh hoạt và thực tế hơn. Ở nhiều môi trường làm việc, đặc biệt là các lĩnh vực sáng tạo, truyền thông, kinh doanh hay công nghệ ứng dụng, tư duy liên ngành lại trở thành điểm cộng rõ rệt.

Việc học trái ngành có nhiều lợi ích hơn bạn nghĩ (Ảnh: Peking University)

Bên cạnh đó, việc học trái ngành buộc người học phải rèn luyện khả năng tự học và chịu trách nhiệm cao hơn với lựa chọn của mình. Khi không có nền tảng chính quy làm "bệ đỡ", họ thường chủ động tìm kiếm tài liệu, khóa học, trải nghiệm thực tế để bù đắp khoảng trống kiến thức. Quá trình này tuy vất vả, nhưng lại giúp hình thành thói quen học tập suốt đời - một năng lực ngày càng quan trọng trong bối cảnh kiến thức và kỹ năng liên tục thay đổi.

Một thực tế khác là con đường sự nghiệp ngày nay hiếm khi đi theo một đường thẳng. Nhiều người bắt đầu ở một lĩnh vực, sau đó rẽ sang hướng khác, rồi tiếp tục điều chỉnh theo nhu cầu và năng lực của bản thân. Việc học trái ngành, vì thế, không còn là dấu hiệu của sự lạc hướng, mà có thể là bước chuyển cần thiết để mỗi người tìm ra vị trí phù hợp hơn với mình. Khi mục tiêu trở nên rõ ràng, việc bù đắp kiến thức chuyên môn cũng trở nên hiệu quả và thực tế hơn.

Công nghệ và các hình thức học tập linh hoạt cũng góp phần tạo thêm cơ hội cho những người học trái ngành. Các khóa học ngắn hạn, tài liệu trực tuyến, cộng đồng nghề nghiệp hay nền tảng chia sẻ kiến thức giúp người học tiếp cận nhanh hơn với kỹ năng cần thiết, thay vì phải quay lại con đường đào tạo dài hạn như trước. Điều này giúp rút ngắn khoảng cách giữa người "đúng ngành" và "trái ngành", đặc biệt ở những lĩnh vực đề cao năng lực thực hành.

Quan trọng hơn, việc học trái ngành không đồng nghĩa với việc phủ nhận giá trị của ngành học cũ. Những kiến thức, kỹ năng và trải nghiệm tích lũy trước đó vẫn có thể trở thành nền tảng hỗ trợ cho công việc hiện tại, dù theo cách trực tiếp hay gián tiếp. Khi biết cách kết nối và tận dụng, sự khác biệt về xuất phát điểm lại trở thành điểm riêng, giúp người học trái ngành tạo dấu ấn cá nhân trong môi trường làm việc.

Nhìn rộng ra, học trái ngành không còn là ngoại lệ hiếm hoi mà đang dần trở thành một lựa chọn phổ biến. Trong một thế giới biến động, khả năng chuyển hướng, học lại và làm mới bản thân chính là yếu tố giúp con người thích nghi và tiến xa hơn. Với những ai đang hoặc đã bước vào con đường trái ngành, việc này không nhất thiết là một bất lợi. Ngược lại, nếu biết tận dụng, đó hoàn toàn có thể là một tin vui, mở ra nhiều khả năng mà trước đây khó có thể hình dung.