Bài viết trên tờ Nikkei của tác giả Yusho cho cho thấy, tổng số tiền hoàn thuế hàng năm của Trung Quốc cho các công ty lớn ở đại lục đã tăng 400% trong thập kỷ cho đến năm 2023, thúc đẩy xuất khẩu của họ sang Mỹ và châu Âu.

Các khoản hoàn tiền này được thực hiện ngoài khoản trợ cấp trực tiếp đáng kể mà chính phủ của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phân bổ cho các ngành công nghiệp quan trọng.

Vào năm 2023, 99% các công ty Trung Quốc niêm yết đã nhận được tổng cộng 241,1 tỷ nhân dân tệ (34 tỷ USD) tiền trợ cấp trực tiếp, bao gồm cả những khoản được thiết kế để thúc đẩy nghiên cứu và phát triển. Chỉ riêng tiền trợ cấp cho ngành công nghiệp ô tô đã tăng gấp ba lần trong thập kỷ qua. Bắc Kinh có kế hoạch đầu tư hơn 6 tỷ nhân dân tệ vào một dự án do chính phủ lãnh đạo để phát triển pin thể rắn, tờ China Daily do nhà nước điều hành đưa tin vào đầu năm nay.

Để bảo vệ thị trường trong nước trước làn sóng nhập khẩu từ Trung Quốc, Mỹ và các nước châu Âu đang tăng thuế đối với xe điện từ Trung Quốc. Nhiều nhà hoạch định chính sách và chuyên gia cho rằng sự hỗ trợ tài chính trực tiếp và gián tiếp của Trung Quốc cho các ngành công nghiệp chủ chốt đang làm méo mó sự cạnh tranh toàn cầu.

Các công ty lớn của Trung Quốc thường nhận được nhiều tiền hoàn thuế hơn là tiền trợ cấp trực tiếp. Xu hướng này tăng tốc cho đến năm 2022, khi tiền hoàn thuế đạt đỉnh do chính sách Zero COVID của Trung Quốc và sự suy thoái kinh tế do đó, theo phân tích dữ liệu từ Shanghai DZH. Mặc dù giá trị của tiền hoàn thuế đã giảm vào năm ngoái, nhưng tiền hoàn thuế vẫn cao hơn tiền trợ cấp.

Một phần đáng kể của khoản hoàn thuế đến từ việc hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT). Các nhà xuất khẩu thường được hoàn lại thuế VAT đã trả cho nguyên liệu thô và linh kiện mua để sản xuất sản phẩm của họ.

Những khoản hoàn thuế như vậy về bản chất không phải là vấn đề, miễn là chúng tăng theo xuất khẩu hoặc phản ánh những thay đổi trong hệ thống thuế và các hệ thống khác. Tuy nhiên, dữ liệu của DZH cho thấy các khoản hoàn thuế hàng năm của Trung Quốc đã tăng gấp năm lần trong thập kỷ qua, trong khi xuất khẩu chỉ tăng 50%. Khoảng cách này khiến nhiều chuyên gia nghi ngờ rằng một số khoản là trợ cấp ẩn.

Trung Quốc thường xuyên điều chỉnh tỷ lệ hoàn thuế cho hàng xuất khẩu và đưa ra nhiều ưu đãi thuế khác cho chi tiêu cho R&D và các lĩnh vực công nghệ cao. Những hoạt động này cũng góp phần tạo nên nhận thức rằng Bắc Kinh đang thao túng hệ thống thuế để hỗ trợ các ngành công nghiệp chủ chốt.

Các khoản hoàn thuế đáng kể đã được cấp cho các công ty trong các ngành công nghiệp chiến lược. Ví dụ, BOE Technology Group, công ty nắm giữ thị phần lớn nhất trên thị trường toàn cầu về màn hình LCD, đã nhận được tổng cộng 60 tỷ nhân dân tệ tiền hoàn thuế trong năm năm qua. Các khoản hoàn thuế đáng kể cũng đã được cấp cho nhà sản xuất EV BYD và nhà sản xuất chip Semiconductor Manufacturing International Corp.

BYD đã nhận được tổng cộng 37,1 tỷ nhân dân tệ tiền hoàn thuế trong giai đoạn năm năm, gần gấp bốn lần so với 9,3 tỷ nhân dân tệ mà công ty nhận được từ trợ cấp. Ngoài ra, BYD đã đảm bảo các khoản vay ngân hàng dài hạn với lãi suất từ 2,05% đến 2,98%, thấp hơn lãi suất cho vay ưu đãi một năm là 3,35%, theo hồ sơ của công ty.

Tổ chức Thương mại Thế giới cấm các quốc gia thành viên trả trợ cấp có thể gây hại cho nền kinh tế của các thành viên khác, nhưng thỏa thuận trợ cấp của tổ chức này không phân loại hoàn thuế là trợ cấp. Kẽ hở này cho phép Trung Quốc bác bỏ các khiếu nại rằng chính sách của họ bóp méo cạnh tranh toàn cầu. Tuy nhiên, theo Toshiko Sasaki, giám đốc công ty tư vấn PwC, "Bắc Kinh rõ ràng đang cố gắng hỗ trợ các ngành công nghiệp chiến lược bằng các khoản hoàn thuế".

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Washington, từ lâu đã cảnh báo về các chính sách trợ cấp của Trung Quốc. Trong một báo cáo gần đây, họ cho biết khoản hoàn thuế và hỗ trợ khác của Trung Quốc cho các doanh nghiệp đã vượt quá 400 tỷ đô la vào năm 2019, làm trầm trọng thêm sự bóp méo thương mại quốc tế.

Nhờ sự hỗ trợ của chính phủ này, các công ty Trung Quốc thống trị thị trường tấm pin mặt trời và LCD toàn cầu. Họ cũng đang đạt được những thành tựu ổn định trong ngành công nghiệp xe điện và chất bán dẫn. Khi Hoa Kỳ và các nước châu Âu phản ứng bằng thuế quan và các biện pháp bảo hộ khác, thế giới ngày càng bị lôi kéo vào một cuộc chiến tranh lạnh về kinh tế.

(Nguồn: Nikkei)