Tay chân miệng là bệnh có thể gặp quanh năm, ở hầu hết các địa phương, đặc biệt tại các tỉnh phía Nam, bệnh tay chân miệng trẻ em có xu hướng tăng cao vào hai thời điểm: tháng 3 đến tháng 5; tháng 9 đến tháng 12.

1. Tay chân miệng ở trẻ em lây truyền như thế nào?

Virus cuối cùng đánh vào các vùng da ở tay, chân, miệng gây tổn thương da và niêm mạc.

 Các đường lây truyền bệnh tay chân miệng như sau:

- Trẻ chơi với nhau, cười giỡn, cắn đồ chơi, ăn chung kẹo, ho... dẫn đến văng nước bọt, nước mũi vào miệng nhau.

- Người lớn bế các bé dính dịch miệng, mũi, phân lên áo, quần cũng trở thành nguồn lây.

Virus xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc miệng hay ruột vào hệ thống hạch bạch huyết sau khoảng 24h, từ đó số lượng được nhân lên rất nhanh và cuối cùng đánh vào các vùng da ở tay, chân, miệng để lại các tổn thương da và niêm mạc.

2. Các giai đoạn của bệnh tay chân miệng trẻ em

Phát ban dạng phỏng nước ở lòng bàn chân.

- Giai đoạn ủ bệnh: Kéo dài 3 - 7 ngày. Thường không biểu hiện triệu chứng.
- Giai đoạn khởi phát: Thường từ 1 - 2 ngày với các triệu chứng tiêu biểu như: Trẻ sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, chán ăn, trẻ  tiêu chảy vài lần trong ngày, phân không có nhầy máu. Triệu chứng khởi phát thường gặp là sốt và đau họng.
- Giai đoạn toàn phát: Thường kéo dài từ 3 - 10 ngày với các biểu hiện điển hình của bệnh như:
- Loét miệng: Xuất hiện sau sốt 1 - 2 ngày, lúc đầu là chấm hồng ban, trong vòng 24 giờ tiến triển thành mụn nước có đường kính từ 2 - 4mm, gây đau, chảy nước miếng, ăn uống kém, vết loét đỏ hay phỏng nước ở niêm mạc phần sau khoang miệng, các nếp hầu họng, lưỡi gà, cột trước amidan, đôi khi có ở niêm mạc má và lưỡi, các vết loét có thể kéo dài hàng tuần.
- Phát ban dạng phỏng nước: ở lòng bàn tay, bàn chân, gối, mông... tồn tại trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày) sau đó để lại vết thâm (không sẹo lồi, không đỏ, không lõm). Đôi khi dạng dát sẩn không có mụn nước, kích thước thay đổi từ 2 - 10mm, hình tròn hay hình bầu dục, nổi cộm hoặc ẩn dưới da trên nền hồng ban, không đau. Các tổn thương da tự hết trong vòng 1 tuần, mụn nước khô sẽ để lại vết thâm da, không loét.
- Trẻ bị sốt nhẹ từ 2 - 4 ngày (± 7 ngày) kèm theo nôn, tiêu chảy, ho. Nếu bé sốt cao và có biểu hiện nôn nhiều dễ có nguy cơ biến chứng như: biến chứng trên thần kinh, tim mạch, hô hấp... thường xuất hiện sớm từ ngày 2 đến ngày 5 của bệnh.
- Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3 - 5 ngày sau, trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn nếu không xảy ra biến chứng.

3. Khi nào cần nhập viện?

Bé sốt cao >39 độ C hoặc sốt trên 3 ngày cần phải nhập viện ngay.

 Các cấp độ của bệnh:

Độ 1: Đa số các trường hợp độ 1 có thể điều trị ngoại trú và theo dõi tại cơ sở y tế. Tuy nhiên, độ 1 cần phải nhập viện khi bắt đầu xuất hiện một trong các dấu hiệu nặng:

- Sốt cao > 39 độ C.
- Sốt trên 3 ngày.
- Trẻ nôn ói nhiều.
- Trẻ ngủ gà.
- Bạch cầu máu > 17.000/mm3.

Độ 2: Trẻ cần được nhập viện để điều trị

Độ 3 và độ 4: Cần nhập viện điều trị tại đơn vị hồi sức tích cực

Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh tay chân miệng, chỉ tập trung điều trị hỗ trợ (không sử dụng kháng sinh khi không có bội nhiễm). Theo dõi sát để phát hiện sớm và điều trị biến chứng ngay khi có dấu hiệu. Bảo đảm cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, nâng cao thể trạng.

4. Bệnh tay chân miệng ở trẻ em nên kiêng gì?

- Thường xuyên vệ sinh đồ chơi, vật dụng của trẻ và những nơi mà trẻ tiếp xúc. Không dùng chung đồ chơi của bé với các bé khác để phòng tránh lây lan bệnh. Vệ sinh tay chân trước khi chơi cùng bé.
- Cho bé ăn uống hợp vệ sinh, rõ nguồn gốc. Vệ sinh cẩn thận dụng cụ ăn uống của bé và không cho bé dùng chung khăn ăn, khăn tay với người khác.
- Tránh cho bé ăn đồ ăn đặc, cay nóng hoặc vị chua vì sẽ khiến miệng bé bị đau đớn, khó chịu. Mẹ nên nấu mềm thức ăn và để nguội cho bé ăn. Đồng thời cho bé uống thêm khoáng chất và vitamin theo hướng dẫn của bác sĩ.

Vệ sinh tay chân trước khi chơi cùng bé.

 - Nghỉ ngơi đầy đủ: Bé bệnh sẽ quấy khóc khó ngủ. Vì vậy mẹ cần dỗ dành để bé ngủ đủ giấc và nghỉ ngơi mới nhanh chóng lành bệnh. Mẹ cần theo dõi giấc ngủ của con để xem bé có khó chịu hay có dấu hiệu biến chứng gì không.
- Chất thải của bé phải được xử lý đúng nơi, hợp vệ sinh.
- Không cần kiêng nước: Khi bé mắc bệnh, vẫn tắm gội cho bé bình thường bằng nước ấm. Nhẹ nhàng lau rửa để không làm vỡ các bọng nước. Tắm gội sạch sẽ hạn chế vi khuẩn giúp bé mau lành bệnh. Phòng tắm nên kín và được vệ sinh sạch sẽ, tránh để con tiếp xúc với không khí ô nhiễm và nước bẩn để bệnh không lan rộng.
- Không để bé gãi, chọc vào bọng nước trên da.
- Không dùng muối, chanh hay loại thuốc liền da, chống viêm nào để giảm nổi mẩn ngứa mà không có chỉ định của bác sĩ.
Khi bé có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ là bệnh tay chân miệng, cha mẹ cần đưa bé đến bệnh viện để xét nghiệm và điều trị. Đây là cách nhanh nhất và an toàn nhất để bảo đảm sức khỏe cho bé, tránh làm lây lan căn bệnh nguy hiểm này đến gia đình, người thân và cộng đồng.