Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã trao giải Nobel vật lý "cho các thí nghiệm với các photon liên đới lượng tử, thiết lập sự vi phạm các bất đẳng thức Bell và là các công trình tiên phong trong lĩnh vực khoa học thông tin lượng tử".

Giải được trao cho ba nhà khoa học là Alain Aspect (ĐH Paris-Saclay và Trường Bách khoa Palaiseau, Pháp), John F. Clauser (Viện nghiên cứu J. F. Clauser & Assoc., Mỹ) và Anton Zeilinger (ĐH Vienna, Áo). 

Chân dung các nhà khoa học nhận giải Nobel Vật lý 2022 (từ trái qua): Alain Aspect (Pháp), John F. Clauser (Mỹ) và Anton Zeilinger (Áo). Ảnh: Physics World

Họ được vinh danh bởi "thí nghiệm với các photon vướng víu, xác lập sự xâm phạm với bất đẳng thức Bell và tiên phong trong khoa học thông tin lượng tử". Những thí nghiệm được đánh giá là mang tính đột phá với các trạng thái lượng tử vướng víu. 

John Clauser phát triển các ý tưởng của John Stewart Bell và đi đến một thí nghiệm thực tiễn. Khi ông thực hiện các phép đo, chúng đã ủng hộ cho cơ học lượng tử khi vi phạm rõ ràng một bất đẳng thức Bell. Có nghĩa là cơ học lượng tử không thể bị thay thế bằng một lý thuyết sử dụng các biến ẩn.

Một số lỗ hổng vẫn còn tồn tại sau thí nghiệm của John Clauser. Alain Aspect đã thành công chuyển đổi thiết lập sau khi một cặp vướng víu rời khỏi nguồn, do đó, thiết lập đã tồn tại khi chúng được phóng ra không thể ảnh hưởng đến kết quả.

Với những công cụ tinh vi và hàng loạt thí nghiệm, Anton Zeilinger bắt đầu sử dụng các trạng thái vướng víu lượng tử. Nhóm nghiên cứu của ông đã chứng minh hiện tượng viễn tải lượng tử, giúp di chuyển trạng thái lượng tử từ một hạt này sang hạt khác ở khoảng cách xa.

John F. Clauser (80 tuổi), sinh tại Pasadena, Mỹ. Ông nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Columbia năm 1969, hiện là nhà vật lý nghiên cứu tại công ty J.F. Clauser & Associates.

Anton Zeilinger (77 tuổi), sinh tại Ried im Innkreis, Áo. Ông nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Vienna năm 1971, hiện là giáo sư tại Đại học Vienna.

Giải thưởng trị giá 10 triệu krona Thụy Điển (khoảng 917.200 USD) sẽ chia đều cho ba nhà khoa học.