Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Science Advances của các nhà khoa học Đại học Y tế Utah (Mỹ) đã chỉ ra rằng việc áp dụng chế độ ăn ketogenic (Keto) trong thời gian dài có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe trao đổi chất.

Từ phương pháp điều trị động kinh đến “chế độ ăn thần kỳ” giảm cân

Ban đầu, chế độ ăn ketogenic được phát triển để hỗ trợ điều trị bệnh động kinh. Với nguyên tắc nạp rất nhiều chất béo, hạn chế tối đa carbohydrate, chế độ ăn này giúp cơ thể rơi vào trạng thái “ketosis”, tạo ra các thể ketone từ chất béo để thay thế glucose làm nguồn năng lượng cho não. Cơ chế này giúp ổn định hoạt động thần kinh và giảm tần suất cơn động kinh.

Theo thời gian, Keto được quảng bá như một phương pháp giúp giảm cân nhanh, cải thiện sức khỏe trao đổi chất và kiểm soát bệnh tiểu đường loại 2. Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu trước đây chỉ tập trung vào hiệu quả ngắn hạn, chưa làm rõ tác động khi áp dụng trong thời gian dài.

“Chúng tôi đã thấy rất nhiều nghiên cứu ngắn hạn tập trung vào cân nặng, nhưng hầu như không có nghiên cứu nào đánh giá tác động lâu dài hoặc ảnh hưởng lên các khía cạnh khác của sức khỏe trao đổi chất”, tiến sĩ Molly Gallop thuộc Đại học Earlham, cho biết. Bà là người dẫn đầu nghiên cứu khi còn là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ về dinh dưỡng và sinh lý học tích hợp tại Đại học Y tế Utah.

Nghiên cứu dài hạn hé lộ mặt trái của Keto

Để tìm hiểu sâu hơn, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thí nghiệm kéo dài trên chuột, chia chúng thành 4 nhóm theo các chế độ ăn khác nhau, bao gồm: Chế độ ăn phương Tây nhiều chất béo; chế độ ăn ít chất béo, nhiều carbohydrate; chế độ ăn ketogenic cổ điển (phần lớn calo đến từ chất béo) và chế độ ăn ít chất béo nhưng có lượng protein tương đương.

Chuột được cho ăn tự do trong suốt hơn 9 tháng. Trong thời gian này, các nhà khoa học theo dõi cân nặng, lượng thức ăn tiêu thụ, mỡ máu, sự tích tụ mỡ gan, đường huyết, insulin, và cả hoạt động gen trong các tế bào tuyến tụy sản xuất insulin.

Kết quả cho thấy: chế độ ăn Keto giúp ngăn ngừa tăng cân rõ rệt ở cả chuột đực và cái so với chế độ ăn phương Tây. Chuột theo chế độ Keto duy trì trọng lượng cơ thể thấp hơn đáng kể, dù phần tăng cân chủ yếu đến từ mỡ chứ không phải cơ bắp.

Tuy giúp kiểm soát cân nặng, Keto lại kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng. Ngay trong những ngày đầu của nghiên cứu, nhóm nhận thấy dấu hiệu bất thường về chuyển hóa chất béo.

“Một điều rất rõ ràng là nếu bạn tiêu thụ quá nhiều chất béo, lipid phải đi đến đâu đó, và câu trả lời là chúng thường tích tụ trong máu và gan”, tiến sĩ Amandine Chaix, đồng tác giả nghiên cứu và trợ lý giáo sư tại Đại học Y tế Utah, cho biết.

Sự tích tụ mỡ trong gan, hay còn gọi là bệnh gan nhiễm mỡ, là một biểu hiện thường gặp của rối loạn chuyển hóa liên quan đến béo phì. “Chế độ ăn ketogenic chắc chắn không mang tính bảo vệ đối với gan”, bà Chaix nhấn mạnh.

Đáng chú ý, nhóm nghiên cứu ghi nhận sự khác biệt giới tính trong phản ứng với chế độ ăn này. Ở những con chuột đực, tình trạng gan nhiễm mỡ tiến triển nghiêm trọng, chức năng gan suy giảm. Trong khi ở chuột cái, gan gần như không có sự tích tụ mỡ đáng kể.

Các nhà khoa học dự định sẽ tiếp tục nghiên cứu để tìm hiểu lý do sinh học đằng sau sự khác biệt này.

Ngoài gây gan nhiễm mỡ và rối loạn trao đổi chất, sau 2–3 tháng theo chế độ Keto, chuột cũng có mức đường huyết và insulin thấp. Đây có vẻ là tín hiệu tốt, nhưng khi chúng được cho nạp lại carbohydrate, phản ứng đường huyết tăng vọt bất thường.

“Đường huyết của chúng tăng rất cao và duy trì lâu, đây là điều khá nguy hiểm”, bà Chaix giải thích.

Nguyên nhân được cho là do các tế bào tuyến tụy bị căng thẳng trao đổi chất, không thể tiết đủ insulin hoặc vận chuyển protein đúng cách. Sự căng thẳng tế bào này có thể là yếu tố gây rối loạn khả năng kiểm soát đường huyết, một đặc điểm thường thấy ở bệnh tiểu đường.

Điều đáng mừng là khi ngừng chế độ ăn Keto, tình trạng rối loạn này có thể đảo ngược, cho thấy một phần tác động tiêu cực của Keto không phải là vĩnh viễn.

Khuyến cáo cho người áp dụng chế độ Keto

Dù nghiên cứu được thực hiện trên chuột, các nhà khoa học cho rằng kết quả này là lời cảnh báo quan trọng về những rủi ro trao đổi chất tiềm ẩn khi con người áp dụng chế độ ăn ketogenic lâu dài.

“Những người đang cân nhắc theo chế độ ăn này nên thảo luận kỹ với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi bắt đầu”, tiến sĩ Gallop khuyến nghị.

Nghiên cứu này không phủ nhận hoàn toàn lợi ích ngắn hạn của Keto như giảm cân hoặc cải thiện một số chỉ số chuyển hóa, nhưng đã cho thấy rằng việc duy trì lâu dài có thể gây tổn hại cho gan, tuyến tụy và khả năng điều chỉnh đường huyết của cơ thể.