Bà mẹ Việt Nam anh hùng Võ Thị Sơn (Hồ), quê ở thôn Lâm Thượng, xã Đức Phong, huyện Mộ Đức, là mẹ của 2 liệt sỹ hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Vợ chồng mẹ sinh được 8 người con. Năm 1969, người con đầu của mẹ là liệt sĩ Trương Thị Thuý hy sinh. Bốn năm sau, năm 1973, người con thứ tư là Liệt sĩ Trương Công Chánh cũng cống hiến máu xương mình cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Nỗi đau nối tiếp nỗi đau, nhưng vợ chồng mẹ đã gạt nước mắt đứng lên, chịu dựng gian khổ, vừa nuôi nấng các con, vừa làm tròn nhiệm vụ cách mạng.

Mẹ VNAH Võ Thị Sơn (102 tuổi)

Tôi về thôn Lâm Thượng với chủ ý đầu tiên là đi tìm mộ bà Trịnh Tuyết Anh- một bậc nữ lưu anh kiệt mà cuộc đời riêng có lắm gian truân như một bi tình sử trong phong trào Cần Vương Quảng Ngãi. Ấy vậy mà không biết có duyên gì lại gặp một hồ sen rất đẹp ở đầu thôn Lâm Hạ, rồi lại được đến thăm nhà mẹ Võ Thị Sơn khi bà đang lúi húi ngoài vườn chăm sóc những luống rau, luống đậu.

Nếu không được mấy bà chị bán hàng ở đâu chợ Quýt Lâm kể cho nghe, chắc chắn tôi không thể hình dung bà mẹ có vóc người nhỏ thó ấy là bậc đại thọ, đã đi qua 102 năm trên cõi thế gian này. Đã ngoài tuổi bách niên mà mẹ vẫn rất minh mẫn, giọng nói rành rọt, câu nào ra câu đó. Mẹ đi lại trong nhà, kéo ghế ngồi xuống trò chuyện, rồi đứng lên đi ra vườn. Khi mẹ đến bên giếng nước tôi nói một câu nghĩ rằng chỉ để vui thôi: “Mẹ định dùng gàu lấy nước giếng đó à?”. Mẹ không trả lời mà chầm chậm bước đến bên thành giếng, cúi xuống cầm lấy sợi dây gàu, rồi buông chiếc gàu xuống giếng lấy nước.

Trong khi tôi tròn mắt ngạc nhiên, thì chị Trương Thị Thu Ba (1957), người con thứ ba của mẹ lại cười, bảo: “Mẹ tôi lấy nước tưới rau hàng ngày đó anh!”. Chị Thu Ba kể tiếp: "Trước đợt bùng phát dịch tháng 4 năm 2021, mẹ tôi trồng rau rồi tự thu hoạch mang ra chợ bán anh à. Ra chợ là để mẹ có dịp tiếp xúc trò chuyện với bà con. Nhưng khi có dịch, mẹ cắt rau, hái củ quả mang để trước cổng nhà. Bà con ai cần thì đến lấy, rồi gửi tiền lại cho mẹ sau. Nhiều khi mẹ cho mà chẳng lấy tiền. Nhưng bà con thích lắm, vì rau vườn của mẹ chỉ bón phân hữu cơ, không hề dùng thuốc sát trùng. Trong khi tôi trò chuyện với mẹ, một người con gái khác của mẹ là chị Trương Thị Hợi (1959) mở điện thoại ra cho tôi xem những hình ảnh mà chị ghi lại khi mẹ nhổ cỏ cho mấy luống rau, trồng cải, hái đậu, sửa soạn mâm cúng các con liệt sĩ nhân ngày 27/7.

Hồ sen ở Đức Phong

Làng Quýt Lâm xưa (nay là 2 thôn Lâm Thượng và Lâm Hạ của xã Đức Phong) là vùng đất gây cho tôi biết bao nhiêu điều ngạc nhiên. Từ ngạc nhiên đến nể phục. Đến nay trong làng vẫn còn nhiều người hát và diễn sắc bùa (một loại hình diễn xướng dân gian quen thuộc của bà con vùng phía nam tỉnh Quảng Ngãi) với một niềm đam mê hiếm thấy. Đây là quê hương của cử nhân Trịnh Hữu Thể, từng giữ chức Tuần vũ Khánh Thuận (Khánh Hoà, Ninh Thuận ngày nay). Ông là thân sinh của nhà yêu nước Trịnh Thị Tuyết Anh (1870 - 1887), một nữ danh sĩ, đồng thời là một chiến sĩ trong phong trào Cần Vương tỉnh Quảng Ngãi. Ngoài tài thơ văn, bà còn được biết đến với mối quan hệ tình cảm trớ trêu: vừa là hôn thê của Nguyễn Thân, vừa có liên hệ tình cảm, đồng chí với thủ lĩnh Nghĩa hội Nguyễn Bá Loan, những người không đội trời chung.

Làng Quýt Lâm về sau chia thành 2 thôn là Lâm Thượng và Lâm Hạ và là căn cứ trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Hiện nay là 2 trong 5 thôn của xã Nông thôn mới Đức Phong. Thôn Lâm Thượng và thôn Lâm Hạ  cũng nổi tiếng là nơi có khí hậu trong lành, nhiều người cao tuổi, thọ từ 90 đến ngoài 100 tuổi. Riêng ở thôn Lâm Thượng, ngoài mẹ Võ Thị Sơn, còn có mẹ Phùng Thị Văn, cũng là Bà mẹ Việt Nam anh hùng, năm nay thọ đến 103 tuổi.

Tôi chào mẹ Võ Thị Sơn và 2 người con của mẹ ra về, chạy xe chầm chậm qua hồ sen Lâm Hạ, hương sen ngan ngát giữa ngày hè. Ngoài đồng, bà con nông dân đang dọn ruộng để sạ vụ hè thu 2022. Bất chợt trong tôi hiện lên mối liên hệ kỳ lạ, vừa mơ hồ, vừa gần gủi mà không gọi được thành tên, giữa mùi hương từ những cánh sen hồng với giọng nói hiền lành, từ tốn của Bà mẹ Việt Nam Anh hùng đã ngoài trăm tuổi và miền quê Đức Phong hồn hậu, hiền hoà.