Các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Ngân hàng Trung ương Nga để đáp lại cuộc tấn công Ukraina đã phong tỏa một phần đáng kể dự trữ ngoại hối của nước này, vốn thường được sử dụng để phục vụ các nghĩa vụ nợ có chủ quyền.

Các biện pháp được Moscow thực hiện để giảm thiểu tác động - chẳng hạn như kiểm soát vốn - đã khiến các cơ quan xếp hạng lớn hạ cấp nợ chính phủ của Nga, kết luận rằng khả năng vỡ nợ hiện nay là rất cao.

Đây sẽ là vụ vỡ nợ có chủ quyền đầu tiên của Nga kể từ năm 1998, khi nước này vỡ nợ trong nước và lần vỡ nợ đầu tiên của chính phủ đối với nợ ngoại tệ kể từ Cách mạng Bolshevik năm 1918.

Dưới đây là những gì đang xảy ra.

Khi nào Nga cần phải trả tiền?

Nhà nước Nga sẽ phải trả 117 triệu USD tiền lãi cho hai trái phiếu đồng euro có chủ quyền vào thứ Tư, ngày đầu tiên trong bốn ngày thanh toán cho các chủ nợ chỉ tính riêng trong tháng Ba, nhưng các nhà kinh tế vẫn không chắc chắn về cách Moscow sẽ hoàn thành nghĩa vụ nợ của mình như thế nào.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết hôm thứ Hai rằng Nga sẽ sử dụng đồng nhân dân tệ để thực hiện một số khoản thanh toán, với đồng euro và USD hiện không thể truy cập được do các lệnh trừng phạt.

Ngoài ra, chính phủ đã cảnh báo rằng các khoản thanh toán cho các chủ nợ từ các nước “thù địch” sẽ được thực hiện bằng rúp, đồng tiền này đã mất giá mạnh kể từ khi cuộc chiến Ukraina diễn ra.

William Jackson, nhà kinh tế trưởng các thị trường mới nổi tại Capital Economics, đã giải thích trong một ghi chú hôm thứ Hai rằng mặc dù một số trái phiếu ngoại hối của Nga - những trái phiếu được phát hành từ năm 2018 - cho phép thanh toán bằng đồng rúp nếu chúng không thể được thực hiện bằng các loại tiền tệ khác, nhưng điều này không áp dụng cho các khoản thanh toán ngày thứ Tư.

Jackson gợi ý rằng việc cố gắng thanh toán bằng đồng rúp do đó sẽ tương đương với việc không trả được nợ, mặc dù phải tuân theo thời gian gia hạn 30 ngày trước khi nó chính thức.

Các chính phủ phương Tây thực sự quan tâm đến việc Nga rút bớt tài sản ngoại tệ có thể sử dụng được còn lại để trả cho các chủ nợ. Theo Timothy Ash, chiến lược gia cấp cao về thị trường mới nổi tại BlueBay Asset Managemen, điều này càng làm xói mòn các tài sản ngoại hối tự do của Nga .

“Hiện tại, thông điệp dường như là Bộ Tài chính Nga sẵn sàng và có khả năng thanh toán, nhưng đang bị ngăn cản bởi các lệnh trừng phạt đối với CBR, vì vậy thông điệp từ Nga là nếu phương Tây muốn các chủ nợ phương Tây được thanh toán, thì các biện pháp trừng phạt đối với CBR cần được giải phóng  hoặc nới lỏng", Ash lưu ý trong một email hôm thứ Hai.

“Bộ Tài chính Nga thậm chí đã ban hành một chỉ thị nói rằng họ sẽ thực hiện thanh toán bằng ngoại hối cho dịch vụ nợ thông qua các ngân hàng đại lý nước ngoài, nhưng nếu các ngân hàng này không thể giao dịch với CBR vì các lệnh trừng phạt, thì số tiền còn nợ sẽ được thanh toán bằng đồng rúp nhưng được giữ ở Lưu ký An ninh Quốc gia (NSD) và thanh toán sau đó được thực hiện vào một thời điểm nào đó trong tương lai thông qua tài khoản được gọi là ‘S’."

Hậu quả là gì?

Ash nói, điều này có khả năng tạo thành một vụ vỡ nợ, nhưng Bộ Tài chính Nga sau đó sẽ lập luận rằng họ đã cố gắng thanh toán nhưng đã bị ngăn cản việc hoàn thành giao dịch do các lệnh trừng phạt.

“Về một khía cạnh nào đó, Nga không muốn thanh toán cho các chủ nợ nước ngoài của họ vì tiết kiệm dự trữ ngoại hối khan hiếm hiện nay; gây tổn hại cho các nhà đầu tư ở các quốc gia đối địch và sau đó họ hy vọng những điều này sẽ vận động chính phủ của họ để được giảm nhẹ các lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, nếu không thanh toán, khả năng vỡ nợ sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng và lâu dài cho Nga”, Ash nói thêm.

Nếu không thanh toán, xếp hạng của Nga sẽ bị các cơ quan này cắt giảm xuống trạng thái vỡ nợ, điều này sẽ kéo dài do khó đảm bảo tái cơ cấu nợ nhanh chóng. Điều này sẽ khiến chi phí đi vay của Nga tăng cao và hạn chế các lựa chọn tài chính, ngay cả từ những nước như Trung Quốc", Ash gợi ý.

“Ngay cả khi chiến tranh kết thúc nhanh chóng và hòa bình được lập lại, các thị trường và cơ quan xếp hạng sẽ ghi nhớ cuộc khủng hoảng này trong một thời gian và xếp hạng sẽ chậm phục hồi, và chi phí đi vay của Nga sẽ tăng lên. Điều này sẽ kìm hãm sự phát triển kinh tế Nga trong nhiều năm tới", ông nói thêm.

Vào thứ Tư, Ash dự đoán rằng một số khoản tiền có thể sẽ được thanh toán, có lẽ có chút chậm trễ, nhưng vẫn chưa rõ liệu các nhà đầu tư nước ngoài có thể nhận hay không, và bằng ngoại tệ nào.

Nga và các cơ quan xếp hạng cũng sẽ phải tranh luận về việc liệu điều này có tạo thành một vụ vỡ nợ hay không, một tranh chấp mà ông đề xuất có thể kết thúc tại tòa án.

Phản ứng dây chuyền?

Jackson của Capital Economics cho rằng, mặc dù khoản vỡ nợ chủ yếu được định giá cho các nhà đầu tư nước ngoài, và nền tài chính công mạnh mẽ của Nga có nghĩa là chính phủ không phụ thuộc quá nhiều vào nguồn tài chính nước ngoài, nợ doanh nghiệp của Nga có thể bị đe dọa.

Ông nói: “Nó có thể là khúc dạo đầu cho các vụ vỡ nợ của các công ty Nga, những người có các khoản nợ nước ngoài lớn hơn gấp 4 lần so với các khoản nợ của chính phủ".

“Cho đến nay, các công ty Nga dường như vẫn tiếp tục trả nợ kể từ khi các lệnh trừng phạt được thắt chặt, nhưng với việc thương mại bị gián đoạn, các lệnh trừng phạt có khả năng được nới rộng và nền kinh tế suy thoái sâu, khả năng các công ty vỡ nợ đang gia tăng".

BlackRock và Pimco đã được xác định là một trong số nhiều nhà quản lý quỹ toàn cầu có liên quan đến nợ của Nga, mặc dù hầu hết các vị trí này đã bị giảm và đã được phản ánh trong giá quỹ.

Các nhà kinh tế đã bác bỏ lo ngại về tác động lây lan toàn cầu nếu Nga vỡ nợ. Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva cho biết trong một cuộc phỏng vấn hôm Chủ nhật rằng việc khoản giao dịch với Nga trị giá 120 tỷ USD của các ngân hàng toàn cầu là “không liên quan một cách có hệ thống”.

Jackson cũng lưu ý rằng các chủ nợ ở nước ngoài phần lớn đã giảm tỷ lệ nắm giữ của họ, đồng thời chỉ ra rằng quy mô tổng thể của khoản nợ có chủ quyền bằng ngoại tệ của Nga mà những người không cư trú nắm giữ là “tương đối nhỏ”, khoảng 20 tỷ USD.

(Nguồn: CNBC)