Trời bổng lên xanh nhẹ. Gió chướng ruổi dài trên mặt sông, dập dềnh xô chân dãy đăng chắn cá. Gió hong khô những bãi bùn nâu đang trải rộng dần về phía biển Hồ.

Đàn chim dòng dọc kéo về, cần mẫn đan tổ trên những rặng tràm ngăn giữa vùng nước ngập và đồng lúa đang chín. Dãy lều cỏ hạnh phúc của lũ chim khéo léo, như những chiếc đèn lồng treo lủng lẳng được thắp sáng lên, lấp lánh màu ngà trong ánh nắng chiều hôm dọc theo bờ nước.

Gió đong đưa ngôi nhà của bầy chim, quẫy mình tìm lối thoát ra khỏi bờ tràm rậm. Gió luồn qua cánh rừng nước ngập, tỏa rộng theo hình nan quạt, âu yếm vuốt ve cánh đồng tráng lệ đang khỏa thân trong nắng cuối ngày. Lúa nàng hương đang kỳ chín rục, rướn dậy lên những cơn sóng thơm vàng rực. Dãy ống tre rỗng đựng nước thốt nốt cao thấp cao treo cạnh lò đường, như một giàn xylophone khổng lồ, lốc khốc đu đưa rộn rã reo đón những cơn gió cường tráng luồn qua.

Dân phum cúng trăng như cúng một vị thần, một ân nhân phù hộ nắng hòa mưa thuận (Ảnh: internet).

Bập bung bung… Bập bung bung…Tiếng trống dợt lăm-thôn của thằng cu Tin cùng lũ nhóc như thúc giục, khiến người ta không thể ở yên trong nhà. Dưới chân cầu thang, gà ngỗng lạch bạch bu quanh ríu rít, rướn cổ đòi ăn. Đôi vịt xiêm già mặt đỏ rừ sau cơn âu yếm. Mắt bò hiền yêu như mắt lá. Đất đai tỏa nhiệt, ấm bàn chân sau một ngày hun nắng đã đời.

Ấy là khi phum sóc vào dịp Tết Oc Om Bok. Lễ cúng trăng, hay lễ “Đút cốm dẹp”, diễn ra vào ngày 14 và 15 tháng 10 âm lịch hàng năm. Trăng tròn ngày mùa, trăng lững lờ như chiếc trống bạc treo trên bầu trời. Dân phum cúng trăng như cúng một vị thần, một ân nhân phù hộ nắng hòa mưa thuận, tươi tốt ruộng đồng, ban tặng một mùa màng bội thu sung túc cho người dân phum Svay Check.

Ngập tràn không gian thơm mùi cốm mới. Hương nồng nàn no đủ ngày mùa tỏa ra từ dãy bếp rang đượm lửa. Vốc hạt vàng ròng bé bỏng đất trời ban tặng đang tí tách nảy nở, nóng hổi trong nồi đất. Hương cốm thổi dậy bầu không khí nồng nhiệt, ẩn chứa một chất men hạnh phúc vô hình khiến đời vui lên ngây ngất.

Tiếng chày đôi phụp phum, vọng trầm theo từng nhịp rướn hông uyển chuyển của đám phụ nữ đang giã cốm dẹp. Những động tác lao động mang dáng dấp của những vũ công tinh tế. Vũ điệu lao động chậm chừng trễ nải, sẽ bắt đầu tăng tốc độ khi có khách đàn ông. Sự thu hút giới tính chính là liều ma túy gây nghiện kinh niên mà Chúa Trời trót ban cho thế giới.

“Phụp phum - phụp phum...”. Những cặp vú sung mãn đàn hồi trong nhịp chày vươn. Khuôn ngực memai đầy nội lực và mềm mại đưa đẩy duyên thầm. Cái duyên thầm vờ hớ hênh đến hút mắt, núp trong dáng vẻ đàn bà thành thục.

Cốm đầu mùa cơm mới chỉ có đàn bà giã mới dẹp mà không đớn, mới giòn mà dẻo thơm đúng độ. Lực lưỡng sức vóc đàn ông lẫn thói nhanh nhảu đoảng vội vàng thiếu nữ không làm được công việc đòi hỏi nhẫn nại và tinh tế này.

Ai biết họ có bí quyết gì khi giã cốm? Hẳn chỉ có họ mới thấu hiểu cái tiết tấu cần phải có, cái điểm chạm kỳ diệu cần phải đến của lóng chày tay chắc nịch lúc xoáy vào lòng cối nóng, giữa những hạt thóc thơm đang nứt nanh tuột dần lớp vỏ.

Đua ghe ngo dịp Tết Oc Om Bok (Ảnh: internet).

Bắt chước lục xoong hành lễ trên chùa, cô gái tinh nghịch và âu yếm, đẩy cằm bạn trai vờ nhìn lên mặt trăng tròn, hạ giọng nghiêm trang hỏi:

- Dưới vầng trăng đang soi sáng, con muốn gì?

- Con muốn phum sóc yên bình, dân lành chăm chỉ, mùa màng no đủ, và con muốn cưới được người con yêu - chàng trai đáp nghiêm trang.

Ngoài kia, trăng đã lên thật. Vạnh tròn như bánh một cỗ xe bò khổng lồ màu cam, mặt trăng ướt đẫm trồi nhanh khỏi lòng biển Hồ. Nước sóng sánh, tráng thủy ngân lên những vạt lục bình đen sẫm vạch ngang đường chân trời.

Vượt khỏi ngọn dầu rái cao vút đầu phum, trăng dần lên thong thả, chậm rãi thu ngắn lại bóng hàng dừa, hàng cây thốt nốt. Trăng trải từng bước vàng đĩnh đạc, tự tin như chủ nhân ông đi dạo trên cánh đồng mênh mông mới xong vụ gặt mùa.

Rạ sẽ khô, và người ta sẽ đốt đồng. Đất đai lại nằm nghỉ ngơi, phập phồng thở trong những cơn gió chướng, chờ đến mùa vụ sang năm.