Các nhà khoa học thuộc Đại học Công nghệ Sydney (UTS) và Viện Nghiên cứu Y khoa Woolcock mới đây đã thực hiện nghiên cứu tập trung vào tác dụng của vitamin C đối với tình trạng viêm phổi và suy giảm chức năng ty thể (được xem là “nhà máy năng lượng” của tế bào) khi tiếp xúc thường xuyên với bụi mịn PM2.5, loại ô nhiễm không khí phổ biến tại đô thị.

Là loại bụi siêu mịn phát sinh chủ yếu từ việc ô nhiễm môi trường do quá trình đốt khí đốt, dầu mỏ, dầu diesel, đốt gỗ, cũng như từ cháy rừng và bão bụi, việc tiếp xúc với PM2.5 thường xuyên kéo theo hàng loạt tình trạng bệnh lý về đường hô hấp, gồm hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), xơ phổi và ung thư phổi.

Do các hạt bụi này tồn tại ngay trong không khí chúng ta hít thở, việc tránh phơi nhiễm gần như là bất khả thi.

Trong nghiên cứu, nhóm khoa học đã sử dụng 2 mô hình song song: thử nghiệm trên chuột và trên các mẫu tế bào phổi người. Kết quả cho thấy ngay cả mức độ PM2.5 vừa phải cũng kích hoạt phản ứng viêm mạnh mẽ, làm tăng số lượng tế bào gây viêm và các cytokine như IL-1β, TNF-α và IL-17.

Ở chuột, các ty thể - những tế bào nhạy cảm với tổn thương do ô nhiễm – trở nên sưng, phân mảnh và tạo ra nhiều loại oxy phản ứng có hại. Các tế bào phổi người cũng ghi nhận xu hướng tương tự, với khả năng sống giảm và sự kích hoạt các con đường gây viêm liên quan đến nhiều bệnh hô hấp mãn tính.

Tác dụng từ vitamin C

Nghiên cứu cho thấy, khi bổ sung vitamin C, cả chuột lẫn tế bào người, hầu hết các tác động tiêu cực kể trên đều giảm xuống rõ rệt. Các dấu hiệu gây viêm giảm, hoạt động của các enzyme chống oxy hóa như SOD2 và GPX4 phục hồi, còn cấu trúc và chức năng ty thể được bảo vệ đáng kể. Vitamin C cũng cho thấy khả năng ổn định ty thể, ngăn chặn chuỗi phản ứng oxy hóa nguy hiểm do PM2.5 kích hoạt.

“Lần đầu tiên chúng tôi mang lại hy vọng về một phương pháp điều trị phòng ngừa chi phí thấp cho một vấn đề toàn cầu ảnh hưởng đến hàng trăm triệu người”, Giáo sư Brian Oliver thuộc Trường Khoa học Đời sống UTS cho biết. “Giờ đây chúng tôi biết rằng không có mức độ ô nhiễm không khí nào là an toàn, nó gây viêm ở phổi và dẫn đến vô số bệnh hô hấp và bệnh mãn tính, đặc biệt là trong trường hợp cháy rừng”.

Liều vitamin C được áp dụng cho chuột trong nghiên cứu tương đương với khoảng 1.000 mg/ngày ở người, cao hơn nhiều so với nhu cầu khuyến nghị hằng ngày (75 mg/ngày cho nữ và 90 mg/ngày cho nam). Tuy nhiên, ngưỡng an toàn được xác định lên đến 2.000 mg/ngày, và các thực phẩm bổ sung phổ biến trên thị trường thường có hàm lượng 500–1.000 mg/viên.

Dù vậy, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh không nên tự ý tăng liều mà không có tư vấn y tế. Uống quá nhiều vitamin C có thể gây khó chịu đường tiêu hóa, và một số người có tình trạng sức khỏe đặc thù có thể đối mặt với các rủi ro khác nghiêm trọng hơn.

“Nghiên cứu này cho thấy việc dùng một lượng lớn vitamin C phù hợp với cơ thể có thể có ích, nhưng bạn cần phải tham khảo bác sĩ của mình để đảm bảo bạn đang dùng đúng loại chất bổ sung ở mức độ phù hợp mà không vô tình làm quá liều”.

Mặc dù kết quả rất khả quan, nhóm tác giả khẳng định đây mới chỉ là dữ liệu ban đầu. Các thử nghiệm lâm sàng trên người là bước tiếp theo cần thiết để xác nhận hiệu quả và độ an toàn để có thể áp dụng rộng rãi.

Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Environment International.