Một nghiên cứu mới đây cho thấy ngay cả khi tiếp xúc với không khí ô nhiễm trong thời gian ngắn cũng có thể làm giảm khả năng tập trung, suy giảm nhận thức và ảnh hưởng đến hành vi xã hội.

Theo các nhà khoa học, chỉ vài giờ hít thở không khí ô nhiễm cũng có thể làm suy yếu sự tập trung, khiến việc đọc hiểu cảm xúc trở nên khó khăn hơn và làm giảm khả năng chú ý có chọn lọc. Những ảnh hưởng này có thể tác động tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày và hiệu suất làm việc, đồng thời đặt ra mối lo ngại về hậu quả lâu dài của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe não bộ.

Nghiên cứu do các nhà khoa học từ Đại học Birmingham và Đại học Manchester thực hiện đã kiểm tra ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đối với chức năng nhận thức. Trong thí nghiệm, những người tham gia được cho tiếp xúc với không khí ô nhiễm tạo ra từ khói nến hoặc không khí sạch, sau đó trải qua các bài kiểm tra đánh giá trí nhớ làm việc, sự chú ý có chọn lọc, nhận diện cảm xúc và tốc độ phản ứng tâm thần.

Kết quả được công bố trên tạp chí Nature Communications cho thấy, ô nhiễm không khí ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nhận diện cảm xúc và sự chú ý có chọn lọc, bất kể người tham gia thở bằng mũi hay miệng. Tuy nhiên, trí nhớ làm việc dường như không bị tác động đáng kể.

Các chuyên gia nhận định rằng phản ứng viêm do ô nhiễm gây ra có thể là nguyên nhân chính của sự suy giảm nhận thức này. Tiến sĩ Thomas Faherty, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết: "Nghiên cứu của chúng tôi cung cấp bằng chứng rõ ràng rằng ngay cả việc tiếp xúc ngắn hạn với bụi mịn cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các chức năng nhận thức thiết yếu cho các hoạt động hàng ngày".

Giáo sư Francis Pope từ Đại học Birmingham nhấn mạnh: "Chất lượng không khí kém làm suy yếu sự phát triển trí tuệ và năng suất của người lao động, tạo ra hệ lụy đáng kể với xã hội và kinh tế trong một thế giới công nghệ cao đòi hỏi mức độ siêu việt trong nhận thức. Điều này càng cho thấy sự cấp bách của những quy định nghiêm ngặt về chất lượng không khí cũng như các biện pháp y tế công cộng để chống lại tác động có hại của sự ô nhiễm với sức khỏe não bộ, đặc biệt ở các khu vực đô thị có mức độ ô nhiễm cao”.

Nghiên cứu này đặc biệt quan trọng đối với những nhóm dân cư dễ bị tổn thương như trẻ em và người cao tuổi. Theo cảnh báo của giáo sư Gordon McFiggans từ Đại học Manchester, "Chúng ta cần hiểu rõ hơn về cách ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến não bộ, đặc biệt là đối với các nhóm dân cư có nguy cơ cao".

Đây là nghiên cứu đầu tiên sử dụng phương pháp thực nghiệm để xác định tác động trực tiếp của ô nhiễm không khí đến nhận thức, cung cấp những hiểu biết quan trọng về các phương thức khác nhau gây ảnh hưởng đến chức năng não bộ.

Mối đe dọa sức khỏe toàn cầu

Ô nhiễm không khí được xem là một trong những yếu tố nguy cơ môi trường lớn nhất đối với sức khỏe con người, làm gia tăng tỷ lệ tử vong sớm trên toàn cầu. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí với các bệnh tim mạch, hô hấp và thậm chí là bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson.

Bụi mịn PM2.5 là một trong những tác nhân nguy hiểm nhất, gây ra khoảng 4,2 triệu ca tử vong trên toàn cầu vào năm 2015. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị mức giới hạn PM2.5 không vượt quá 15 μg/m³ trong 24 giờ và 5 μg/m³ trung bình hàng năm để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Các chuyên gia kêu gọi chính phủ và các tổ chức quốc tế đưa ra những biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí hiệu quả hơn nhằm bảo vệ sức khỏe não bộ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Trong bối cảnh ô nhiễm ngày càng gia tăng tại các đô thị lớn, việc cải thiện chất lượng không khí không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.