Michel Bussi, sinh ngày 29 tháng Tư 1965 tại Louviers, tỉnh Eure, là nhà văn, nhà nghiên cứu chính trị, giảng viên Địa lý tại Đại học Rouen, ông điều hành Khoa Nghiên cứu Hỗn hợp của Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp tại đây cho đến tận năm 2016.

Michel Bussi được mệnh danh là ông hoàng trinh thám Pháp với phong cách viết biến hóa tài tình, bất ngờ đến ngạt thở. Ông giành được hơn 15 giải thưởng văn học lớn, các tác phẩm của Michel Bussi đã được dịch và xuất bản tại hơn 35 quốc gia. 

Michel Bussi

Tháng Giêng 2019, theo bảng xếp hạng GFK của báo Le Figaro, ông là nhà văn Pháp có lượng sách bán ra nhiều thứ hai (gần một triệu bản năm 2018). Tên ông được đưa vào bảng xếp hạng này từ năm 2014 - ở vị trí thứ tám, 2015 - ở vị trí thứ năm, 2017 - ở vị trí thứ hai.

Michel Bussi gắn phần lớn những tác phẩm của mình với địa danh Normandie nơi ông làm việc và sinh sống, nhưng mỗi một cuốn sách đều mang những chủ đề riêng biệt. Chính những chủ đề hấp dẫn trải rộng từ gia đình, tình mẫu tử, lịch sử văn hóa đến hội họa, kết hợp với cách sắp đặt các mảnh ghép sự thật một cách tài tình đã giúp Michel Bussi tạo nên giá trị của các tác phẩm của mình, góp phần đẩy tên tuổi của ông lên hàng đầu làng văn chương trinh thám Pháp.

Cùng điểm lại một số tác phẩm nổi bật của Michel Buss đã xuất bản tại Việt Nam

Hoa súng đen

“Hoa súng đen” là cuốn sách chính thức khẳng định tên tuổi Bussi trong nền văn chương trinh thám Pháp. Đây cũng là tiểu thuyết trinh thám bán chạy nhất năm 2011 ở Pháp.

Lấy bối cảnh ở ngôi làng Giverny thơ mộng, quê hương của họa sĩ Claude Monet, mạch truyện của “Hoa súng đen” kéo dài trong vỏn vẹn 13 ngày. Ba người phụ nữ với tính cách khác nhau cùng chia sẻ một bí mật và những lời đồn đại về kiệt tác nghệ thuật bị đánh cắp dẫn dắt độc giả vào một mê cung chồng chất  bí ẩn.

Bussi đã mang đến một cốt truyện lắt léo, phức tạp, với nhiều lối rẽ ngoằn ngoèo đầy thách thức. Giống một bức tranh của Monet, lối kể theo trường phái Ấn tượng đã tạo nên điểm nhấn cho câu chuyện, dẫn dắt người đọc vào những bí ẩn ly kỳ nơi làng quê tưởng chừng vô cùng bình yên. Độc giả “Hoa súng đen” dễ dàng bị đánh lừa khi tưởng chừng đã biết chắc chân tướng, Bussi lại tiết lộ thêm manh mối mới. 

“Hoa súng đen” không chỉ tập trung vào yếu tố trinh thám mà còn đan xen khéo léo những chi tiết về tình bạn thuở thơ ấu và khắc họa sự điên cuồng trong tình yêu. 

Xin đừng buông tay

Kỳ nghỉ dưỡng trên hòn đảo “thiên đường nhiệt đới” Réunion, Liane, cô vợ xinh đẹp mất tích, những lời khai không rõ ràng của người chồng, Martial, đã hướng mọi sự nghi ngờ của cảnh sát vào anh. Mọi việc càng rắc rối hơn khi anh đem theo con gái mình bỏ trốn. 

Bussi giữ chân được người đọc khi để mặc họ tự tham gia vào một cốt truyện thu hút, tiết tấu nhanh, với những cảnh miêu tả sống động, xen kẽ là các chi tiết miêu tả văn hóa, những phức tạp trong mối quan hệ giữa các chủng tộc. Toàn bộ những hành động, tình tiết leo thang nghẹt thở được đan xen hài hòa với nhau, hòa quyện với lịch sử và văn hóa bản địa của đảo Réunion, những mối liên kết xã hội phức tạp đã trở thành một phần có ảnh hưởng không nhỏ lên cốt truyện. 

Có rất nhiều yếu tố giúp cuốn tiểu thuyết này trở nên nổi bật giữa hàng loạt những cuốn sách trinh thám điều tra thông thường. Cách kể chuyện ở ngôi thứ ba kết hợp với góc nhìn dùng ngôi thứ nhất của đứa con gái mang đến một cảm giác thân mật, gần gũi vào mạch truyện, đồng thời thể hiện mối quan hệ cha con. Kỹ thuật sử dụng thời gian của Bussi trong mỗi chương giúp tăng tiết tấu hồi hộp cho câu chuyện. 

Tác phẩm hiện đang được chuyển thể thành phim truyền hình nhiều tập và rất được khán giả hâm mộ kỳ vọng. 

Mẹ đã sai rồi

Mẹ đã sai rồi là một tác phẩm thuộc thể loại hình sự điều tra được phát hành năm 2015. 

Như tựa đề đã tiết lộ, Mẹ đã sai rồi là một cuốn sách lấy chủ đề tình mẫu tử và những câu chuyện cổ tích tưởng chừng vô thưởng vô phạt làm trọng tâm. Malone, một đứa trẻ chưa đầy bốn tuổi nói rằng mẹ cậu không phải là mẹ thật. Người duy nhất tin Malone là bác sĩ tâm lý Vasile và anh phải chạy đua với thời gian để tìm ra sự thật trước khi những kí ức của Malone bị lu mờ. Anh tiếp cận thiếu tá Marianne Augresse xin giúp đỡ, nhưng cô còn đang miệt mài với một cuộc truy lùng tội phạm. Liệu có phải cô thiếu tá đã bỏ qua một manh mối lớn cho vụ án của mình?

Không có gì mong manh hơn kí ức của một đứa trẻ. Từ đó, Bussi đã sắp đặt cẩn thận một cốt truyện hấp dẫn với những âm mưu được đan cài công phu. Trong các tác phẩm của mình, Bussi thường xuyên xây dựng một cốt truyện kì lạ với những tuyến truyện đan xen, tưởng chừng không có gì liên quan với nhau, cuối cùng lại là những tình tiết hữu ý mà tác giả đã cài cắm, tất cả tạo nên sự liên kết giữa các tuyến truyện. Mẹ đã sai rồi cũng không phải là ngoại lệ. Cuốn sách có hai tuyến truyện song song, nhịp truyện tăng tốc từ từ và những mảnh ghép dần trở về đúng vị trí của nó.

Vết khắc hằn trên cát

Khi đang ở ngưỡng tuổi ba mươi, Michel Bussi đã khởi sự viết cuốn tiểu thuyết này với một tâm thế không phụ thuộc vào bất cứ quy tắc viết trinh thám nào. Dù không phải là một tiểu thuyết trinh thám tuyệt đối hoàn hảo, nhưng Bussi từng thừa nhận rằng đây chính là quyển sách có vị trí đặc biệt nhất trong sự nghiệp văn chương của mình.

Để đến được tay độc giả, cuốn tiểu thuyết đã phải trải qua ba cuộc đời:

Ở cuộc đời thứ nhất, lúc này cuốn sách vẫn còn là một tập bản thảo được Bussi đặt tên là L’Ardoise (tạm dịch: Đá đen). Nó đã phải ngủ yên dưới ngăn bàn 10 năm trước khi được sống với cuộc đời thứ hai bằng cái tên Omaha Crimes (tạm dịch: Những tội ác Ohama) vào năm 2007. Sau đó, quyển sách được biên tập lại và tiếp tục chuyến phiêu lưu của mình với cuộc đời thứ ba: Gravé dans le sable, cũng là nguyên bản tiếng Pháp của Vết khắc hằn trên cát.

Mang dáng dấp của tác phẩm đầu tay, Vết khắc hằn trên cát có một phong cách khác biệt so với phần lớn những tác phẩm khác của Michel Bussi. Nếu như phong cách đặc trưng của Bussi là thiết kế những tuyến truyện song song, độc lập ngay từ đầu với nhau và dần dần hé mở những mảnh ghép của sự thật cuối cùng thì ở Vết khắc hằn trên cát, tác giả lại viết theo trình tự thời gian và có một mạch truyện xuyên suốt. Tuy vậy, văn phong của Bussi vẫn không thay đổi nhiều. Cuốn sách vẫn dày đặc một hệ thống nhân vật, được phân chia rõ ràng vai trò chính phụ, được chọn lọc kỹ càng thời điểm nhân vật xuất hiện và vai trò của họ, không làm xáo trộn mạch truyện chính. 

Khác với tính nghệ thuật đầy thơ mộng trong “Hoa súng đen”, không khí nhiệt đới pha lẫn sự nghi ngờ trong “Xin đừng buông tay” và sự căng thẳng tột cùng vì những âm mưu trong “Mẹ đã sai rồi”, “Vết khắc hằn trên cát” mang một màu sắc vui tươi, lạc quan và tràn đầy hi vọng. 

Nội dung cuốn sách lấy bối cảnh của cuộc đổ bộ của quân Đồng minh lên bãi biển Normandie, một sự kiện quan trọng khởi đầu Thế chiến thứ 2. Dòng thời gian của cuốn sách kéo dài đến 45 năm với hàng loạt sự kiện trải dài từ Pháp đến Mỹ. 

Tháng Sáu năm 1944, một đội lính biệt kích Mỹ đổ bộ vào bãi biển ở Mũi Guillaume, Normandie. Để vượt qua bức tường quân Đức đã xây trên bãi biển, họ phải cài thuốc nổ bao quanh chân tường để tạo lỗ hổng. Thứ tự tiếp cận bức tường được quyết định bằng cách bốc thăm ngẫu nhiên và hai mươi người đầu tiên sẽ cầm chắc cái chết. Oscar Arlington, một kẻ hèn nhát nhưng giàu có, đã bí mật trao đổi vị trí của mình (số 4) cho Lucky Marry (số 148) với một khoản tiền khổng lồ và cam kết sẽ trả tiền ngay khi về nước. Bản giao kèo được ký với sự chứng kiến của hai người bạn khác là Alan Woe và Ralph Finn.

Sau khi Lucky hy sinh, Alice Queen, vị hôn thê của anh, cũng là người sẽ nhận khoản tiền thay anh nếu anh chết, vì không thể chịu nổi nỗi mất mát này, đã chuyển đến Úc sống trong nhiều năm. Còn Alan Woe, một trong hai nhân chứng, thì bị thương nặng và được Lison Munier sống ở ngôi làng nơi xảy ra cuộc đổ bộ đưa về nhà chăm sóc. Hai người yêu nhau và Alan quyết định đào ngũ, ở lại Normandie sống cùng Lison.

Hai mươi năm sau, năm 1964, Alice được các cựu binh kể về bản giao kèo giữa Oscar và Lucky. Cô quyết định liên lạc với nhà Arlington nhưng không may Oscar được cho là đã tự sát trong xe ô tô vài ngày trước đó. Mẹ của Oscar, bà Emilia Arlington, quả quyết rằng Oscar đã trả số tiền và cho rằng cô đang nói dối. Alice vẫn quyết tâm bảo vệ danh dự cho Lucky nên đã tới chỗ thám tử tư Nick Hornette để tìm hai nhân chứng Alan và Ralph. Tuy nhiên mọi việc ngày càng phức tạp…

Thời điểm Michel Bussi viết cuốn tiểu thuyết này, các nhà văn chưa có điều kiện truy cập internet để tra cứu về súng ống, các loại huân huy chương, hay tư liệu nói chung. Họ phải tự sáng tạo ra rất nhiều. Những tiểu thuyết về sau của ông thì khác, quá trình thu thập tư liệu đều được tiến hành kỹ lưỡng, các địa điểm được miêu tả chính xác, rồi còn được các biên tập viên thận trọng đọc đi đọc lại. Cho nên có thể nói, "Vết khắc hằn trên cát" là một tiểu thuyết đặc biệt. Độc giả có thể thỏa sức phân biệt đúng sai, phân biệt những gì có thật và những gì thuộc về trí tưởng tượng thuần túy của tác giả, người đã biến đổi hiện thực theo ý mình.

Kho báu bị nguyền rủa

Câu chuyện kể về Leyli, một phụ nữ Mali, và hành trình vượt biên sang châu Âu của chị, một hành trình không có hồi kết.

Là một cô bé hoạt bát, nhanh nhẹn, nhưng khi còn nhỏ Leyli từng bị mù vì nhìn quá nhiều vào mặt trời. Leyli từng hai lần tìm cách vượt biên sang châu Âu nhưng kết quả là bị người yêu bán làm gái điếm, bị cưỡng hiếp, phải chịu bao cảnh khổ cực khốn cùng trên đường sang miền đất hứa. Trong quãng thời gian đó, Leyli sinh 3 người con, Bamby, Alpha và Tidiane, mỗi đứa con một ông bố. Chính vì các con mà chị tìm cách sang Pháp lần nữa nhưng lần này là một cách hợp pháp. Đến được nước Pháp, chị chăm chỉ làm việc mong đoàn tụ cùng 3 con.

Trong khi Leyli tìm cách đưa các con sang Pháp đoàn tụ thì con gái và con trai chị lại thực hiện một âm mưu để trả thù những kẻ đã làm hại mẹ mình cùng bao người nhập cư bất hợp pháp khác.

Michel Bussi lại giăng ra những cái bẫy, việc mà ông vốn đã là bậc thầy, khiến độc giả phải không ngừng nghi vấn, không ngừng suy đoán cho tới tận tiết lộ cuối cùng.

Nhân dịp ra mắt bản dịch hai tác phẩm khác của Michel Bussi, Vết khắc hằn trên cát và Kho báu bị nguyền rủa, Nhã Nam phối hợp với Viện Pháp tổ chức buổi tọa đàm Michel Bussi – ông hoàng đương đại của trinh thám Pháp để bạn đọc yêu thích văn học trinh thám có thể đến và trò chuyện, chia sẻ, trao đổi về tác giả người Pháp thú vị này.

Thời gian: 18h00 thứ Năm, ngày 16 tháng Bảy năm 2020
Địa điểm: Thư viện Viện Pháp L’espace, 24 Tràng Tiền, Hà Nội

 Các diễn giả của tọa đàm:
- Nhà văn Di Li
- Anh Nam Đỗ, người sáng lập câu lạc bộ Hội thích truyện trinh thám.