Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, tương lai của Trung Quốc đang lơ lửng. Nhiều thách thức toàn cầu đang bao vây đất nước này, đặc biệt là những nỗ lực của Mỹ nhằm ngăn chặn toàn cầu với Trung Quốc – chẳng hạn như bằng cách hạn chế xuất khẩu chip.

Dự đoán rằng Trung Quốc sẽ dẫn đầu thế giới hiện đang bị nghi ngờ. Trớ trêu thay, phần lớn những gì Trung Quốc đang trải qua là hệ quả từ sự thành công của chính họ. Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã tạo ra những làn sóng xung kích mà Bắc Kinh phải đối phó để tiếp tục trỗi dậy.

Nếu Trung Quốc muốn đạt được những gì họ đặt ra trong thế kỷ 20, họ phải giải quyết ba thách thức lớn.

Đầu tiên, hãy xem xét Zambia, quốc gia mắc nợ Trung Quốc nhưng đã ngừng vay Trung Quốc và thay vào đó chuyển sang Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Hãy nhìn Bangladesh, bộ trưởng tài chính của nước này đã cảnh báo các nước đang phát triển khác về việc vay tiền của Trung Quốc.

Toàn bộ các khu vực cũng đang tan rã. Liên minh châu Âu đang chuyển sang giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Ở Đông Âu, nhóm hợp tác 16+1 của Trung Quốc đang sụp đổ khi Latvia, Estonia và Litva đều đã ra đi. Năm ngoái, Bộ Quốc phòng Litva kêu gọi công dân tránh mua điện thoại Trung Quốc và Ba Lan đã kết thúc dự án nghiên cứu gen vì những lo ngại về bảo mật dữ liệu trong bối cảnh Viện nghiên cứu gen Bắc Kinh tham gia.

Cả các cường quốc lớn và các nền kinh tế mới nổi đang đặt câu hỏi về mối quan hệ của họ với Trung Quốc. Họ không muốn phụ thuộc vào Trung Quốc hoặc để nước này tham gia vào xã hội của họ.

Thứ hai, Trung Quốc đang mất khả năng tiếp cận toàn cầu mà nước này cần để tiếp tục trỗi dậy. Trước đây, Mỹ đã giúp Trung Quốc đạt được quyền truy cập này, nhưng giờ đây, Mỹ đang khóa chặt Trung Quốc trên ba mặt trận chính – người tiêu dùng, đầu tư và công nghệ.

Phần lớn chip bán dẫn của thế giới không còn có thể được bán cho Trung Quốc. Các quốc gia như Anh, Romania và Nhật Bản đang từ chối công nghệ 5G của Trung Quốc. Các quốc gia khác mà người Trung Quốc đầu tư mạnh vào công nghệ, chẳng hạn như Israel, dường như đang thay đổi thái độ của họ.

Thế giới mà Mỹ đã giúp mở cửa cho Trung Quốc hiện đang bị đóng cửa. Một lá cờ đỏ lớn hơn là, sau nhiều thập kỷ tham gia chính trị của Trung Quốc trên khắp thế giới, Mỹ vẫn có thể làm điều này. Có phải các mối quan hệ của Trung Quốc chỉ là bề nổi?

Thứ ba, Trung Quốc đầu tư vào quá trình toàn cầu hóa cũ. Ngày nay, một hình thức mới của "toàn cầu hóa theo chiều dọc" đang bắt đầu. Thế giới đang bị chia cắt và phân mảnh, và các quốc gia đang từ bỏ các hệ thống và thể chế cũ. Chính thiết kế cũ của toàn cầu hóa này đã giúp Trung Quốc xây dựng quyền lực của mình.

Cho dù đó là chuỗi cung ứng hay quản trị, Trung Quốc đã dành nhiều thập kỷ để đặt mình vào trung tâm của một thế giới đang lụi tàn. Từ việc nhà sản xuất điều hòa không khí Nhật Bản Daikin chuyển chuỗi cung ứng của mình từ các bộ phận do Trung Quốc sản xuất sang Ấn Độ, khuyến khích các công ty nước ngoài sử dụng hệ thống định vị của họ thay vì BeiDou của Trung Quốc, các lĩnh vực mà Trung Quốc đầu tư đang được cấu hình lại.

Các nhóm mới như Chip 4 và D10 không bao gồm Trung Quốc. Thế giới không còn cởi mở và dễ tiếp cận như khi Trung Quốc bắt đầu trỗi dậy. Khi thế giới trở nên đầy rẫy những bức tường và rào cản, vị trí của Trung Quốc trong thế giới thẳng đứng là gì?

Trong khi Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 gần đây, một thỏa thuận tài chính khí hậu mang tính bước ngoặt đã được công bố trong một căn phòng khác. Mỹ, EU, Nhật Bản và các quốc gia phát triển khác đã đạt được thỏa thuận hợp tác trị giá 20 tỷ USD để giúp Indonesia ngừng sử dụng than đá. Biến đổi khí hậu đã trở thành một cách khác để Mỹ lôi kéo các quốc gia rời xa Trung Quốc.

Môi trường toàn cầu đang thay đổi trên mọi mặt. Trung Quốc nhận thức được điều này, như đã thấy trong các hành động gần đây của họ nhằm giảm bớt các hạn chế đi lại liên quan đến đại dịch và cải cách lĩnh vực bất động sản. Tuy nhiên, nếu nền kinh tế lớn thứ hai thế giới muốn đạt được vị thế siêu cường, thì họ phải từ bỏ chiến lược cũ của mình.

Thời gian để Trung Quốc hành động đang bị thu hẹp lại. Trong khi Trung Quốc từng cảm nhận được những cơ hội mà phần còn lại của thế giới đã bỏ lỡ, chẳng hạn như xây dựng dấu chân ở châu Phi, thì ngày nay không ai chờ đợi Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc như TikTok đang thu hút sự chú ý không mong muốn trên toàn cầu, đe dọa hạn chế vai trò của Trung Quốc trên thế giới thay vì mở rộng.

Ngoài ra, Sáng kiến Vành đai và Con đường – dự án tham vọng nhất của Trung Quốc – đang bị bao vây. Một số dự án đã bị hủy bỏ do các biện pháp trừng phạt bắt nguồn từ cuộc xung đột giữa Nga - Ukraina, và bất ổn kinh tế và chính trị ở các nước như Pakistan và Sri Lanka đang đe dọa các khoản đầu tư của Trung Quốc. Các kế hoạch kết nối cạnh tranh như Xây dựng lại Thế giới Tốt đẹp hơn và Cổng Toàn cầu của Châu Âu đã xuất hiện để thách thức Trung Quốc ở một số khu vực nhất định.

Trung Quốc đã phát triển nhanh chóng trong 40 năm qua. Giống như một cỗ máy tinh vi, mọi quyết định mà Trung Quốc đưa ra dường như đều được tính toán một cách hoàn hảo. Giờ đây, Trung Quốc phải đối mặt với thử thách lớn nhất trong một thế kỷ.

Các nhà lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp hàng đầu của nó phải có khả năng trả lời liệu họ muốn duy trì những gì họ đã xây dựng hay tăng cấp. Dù bằng cách nào, Trung Quốc cần một kế hoạch mới cho tương lai.

(Nguồn: SCMP)