Vaccine sởi có thể bảo vệ người tiêm cả đời, trong khi vaccine uốn ván, thủy đậu có thể duy trì khả năng miễn dịch trong 10-20 năm. Nhiều người đặt câu hỏi tại sao vaccine Covid-19 không thể tạo miễn dịch lâu dài như nhiều loại vaccine khác.

Theo các chuyên gia dịch tễ, mục tiêu của vaccine là tạo khả năng miễn dịch cho cơ thể giống như cơ chế lây nhiễm tự nhiên, nhưng không gây nguy cơ bệnh nặng và tử vong cho người tiêm.

"Vaccine lý tưởng là loại giúp ai đó không bị nhiễm ngay cả khi tiếp xúc với virus", Rustom Antia, giáo sư sinh học tại Đại học Emory ở Mỹ, nói. "Nhưng không phải tất cả vaccine đều lý tưởng như vậy".

Ông cho biết có ba cấp bảo vệ của vaccine, gồm bảo vệ hoàn toàn trước nguy cơ nhiễm và lây truyền, bảo vệ trước nguy cơ bệnh nặng và lây truyền, hoặc chỉ giúp tránh nguy cơ bệnh diễn tiến nặng.

Ngưỡng bảo vệ là mức độ miễn dịch đủ để tránh bị bệnh. "Về cơ bản, đó là mức độ kháng thể hoặc kháng thể trung hòa trên mỗi ml máu", Mark Slifka, giáo sư tại Đại học Khoa học và Y tế Oregon ở Mỹ, nói.

Ngưỡng bảo vệ 0,01 đơn vị quốc tế trên mỗi ml máu được xác định với bệnh uốn ván vào năm 1942, khi hai nhà nghiên cứu người Đức cố tình tiếp xúc với mầm bệnh để xác minh những phát hiện trong các nghiên cứu trên động vật trước đó.

Ngưỡng bảo vệ của bệnh sởi được xác định vào năm 1985, khi một ký túc xá đại học bị lây bệnh ngay sau một buổi hiến máu. Các nhà nghiên cứu đã kiểm tra nồng độ kháng thể ở mẫu máu hiến của sinh viên và xác định 0,02 đơn vị quốc tế trên mỗi ml là nồng độ cần thiết để ngăn nguy cơ nhiễm.

Kháng thể sởi phân rã chậm, trong khi kháng thể uốn ván phân rã nhanh hơn, nhưng vaccine đã khiến cơ thể sản xuất nhiều kháng thể hơn mức cần thiết để bù đắp sự suy giảm bảo vệ.

Các loại vaccine hiệu quả nhất trước đây, như sởi và thủy đậu, sử dụng virus nhân bản, có khả năng cung cấp bảo vệ suốt đời. Những loại vaccine sử dụng virus không nhân bản hoặc dựa trên protein không có thời gian bảo vệ lâu, nhưng hiệu quả của chúng có thể được tăng cường bằng cách bổ sung tá dược, chất giúp tăng cường mức độ phản ứng miễn dịch. Vaccine uốn ván và viêm gan A là hai loại sử dụng tá dược.

Vaccine Covid-19 Johnson & Johnson và AstraZeneca sử dụng virus adeno không nhân bản và không chứa tá dược. Vaccine mRNA như Pfizer và Moderna hoàn toàn không chứa bất kỳ loại virus nào.

Trongkhi sởi, quai bị, rubella và thủy đậu hầu như không đột biến còn nCoV đã có ít nhất 8 biến thể được phát hiện, theo Tạp chí Y khoa Anh nên nó khiến vaccine khó đạt hiệu quả hơn.

Nhiều người hy vọng rằng vaccine có thể giúp đánh bại Covid-19 bằng cách đạt miễn dịch cộng đồng, nhưng theo giáo sư Antia, cách nCoV lây nhiễm vào cơ thể khiến kịch bản này trở nên khó khăn.

"Vaccine rất khó có thể giúp đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng lâu dài đối với nhiều bệnh nhiễm trùng đường hô hấp", Antia nói. "Khả năng miễn dịch cộng đồng chỉ kéo dài trong một thời gian nhất định và phụ thuộc vào tốc độ biến đổi của virus, cũng như mức độ suy giảm khả năng miễn dịch".

Một phần của vấn đề là nCoV nhân bản ở cả đường hô hấp trên và hô hấp dưới.

"Hệ tuần hoàn chúng ta hoạt động tốt ở phổi và cơ thể, nhưng không phải trên bề mặt lỗ mũi. Chúng ta có thể ngăn bệnh nặng vì có kháng thể ở đường hô hấp dưới", Slifka nói, nhưng nguy cơ nhiễm trùng ở đường hô hấp trên có thể kéo dài.

Trong tương lai, vaccine Covid-19 sẽ được nâng cấp để chống lại các biến chủng và thế hệ vaccine tiếp theo có thể tập trung vào tăng cường khả năng miễn dịch trên bề mặt mũi và phổi, theo các nhà nghiên cứu của Đại học Hoàng gia London, Anh. Cho tới khi đó, tiêm nhắc lại vẫn là động thái cần thiết để tránh các rủi ro từ Covid-19, các chuyên gia dịch tễ đánh giá.