Trái ngược với sự lưỡng lự của Mỹ khi đưa ra luật dữ liệu tổng thể, các nỗ lực lập pháp của Trung Quốc khiến nhiều nhà quan sát đánh giá là táo bạo và quyết đoán.

Trên thực tế, bằng cách đưa ra các biện pháp mới sâu rộng để giám sát các thuật toán và khuyến nghị, Trung Quốc thậm chí còn đi trước Liên minh châu Âu một bước.

Tuy nhiên, việc có những luật nghiêm khắc nhất không nhất thiết khiến Trung Quốc trở thành quốc gia đứng đầu thế giới về quy định dữ liệu. Nếu không hiểu rõ về hậu quả của quy định, sự can thiệp tích cực của Trung Quốc vào nền kinh tế kỹ thuật số có thể dẫn đến phản tác dụng.

Theo Tờ Nikkei Asia, dữ liệu là mạch máu của nền kinh tế nền tảng. Do đó, bất kỳ nỗ lực nào để điều chỉnh cách dữ liệu được thu thập, sử dụng và chuyển giao có thể có ảnh hưởng lan tỏa đến không gian kỹ thuật số.

Trung Quốc đã theo sau EU trong việc áp dụng cách tiếp cận thông báo và đồng ý để bảo vệ quyền riêng tư của người tiêu dùng. Nhưng mô hình quy định phổ biến này đưa ra một nghịch lý: nó có thể quá ít và quá nhiều cùng một lúc.

Mặt khác, ngay cả khi người tiêu dùng được phép từ chối thu thập và xử lý dữ liệu của họ, hầu hết người tiêu dùng hoặc không bận tâm làm như vậy hoặc không biết về các lựa chọn như vậy ngay từ đầu.

Trong khi đó, phân tích dữ liệu lớn thông minh cho phép các nền tảng tìm hiểu về sở thích của người tiêu dùng mà không cần phải có sự đồng ý của từng cá nhân. Đây là lý do tại sao ngày càng có nhiều học giả kêu gọi suy nghĩ lại liên quan đến quy định dữ liệu, cho rằng việc sử dụng sai dữ liệu cần được quản lý giống như ô nhiễm.

Mặt khác, khi người tiêu dùng được lựa chọn cho phép dữ liệu của họ được thu thập và cá nhân hóa, thì đại đa số chỉ đơn giản là chọn không tham gia, gây ảnh hưởng trực tiếp đến các nguyên tắc cơ bản của các doanh nghiệp nền tảng.

Các bản cập nhật quyền riêng tư gần đây của Apple đưa ra một ví dụ nổi bật. Kể từ tháng 4 năm ngoái, Apple đã nhắc nhở người dùng của mình cho biết liệu họ có muốn các hoạt động của mình được ứng dụng trên thiết bị của họ theo dõi hay không. Hơn 84% người dùng iPhone đã báo cáo là không chọn.

Điều này đã giáng một đòn mạnh vào các nền tảng trực tuyến, chẳng hạn như Facebook và Instagram, với các mô hình kinh doanh được xây dựng dựa trên việc thu thập dữ liệu, cũng như các thương gia và nhà quảng cáo vừa và nhỏ dựa vào nhà điều hành Meta Platforms của Facebook để nhắm mục tiêu người tiêu dùng.

Khi các doanh nghiệp chuyển những chi phí mới này cho người tiêu dùng, bằng cách tính phí người tiêu dùng để truy cập các ứng dụng miễn phí trước đây hoặc bằng cách áp giá sản phẩm cao hơn, lợi ích của người tiêu dùng có thể bị tổn hại một cách bất ngờ.

Thật vậy, trong khi quy định chống độc quyền thường liên quan đến các phân tích kinh tế sâu rộng để hiểu tác động lên người tiêu dùng, quy định về dữ liệu thường không yêu cầu mức độ kiểm tra chi tiết như nhau. Do đó, những lợi ích của quy định dữ liệu, trái ngược với những hậu quả không mong muốn của nó đối với người tiêu dùng, thường không được hiểu rõ.

Đồng thời, quy định về dữ liệu đang gây ra thiệt hại thực sự cho các doanh nghiệp. Các nền tảng trực tuyến sáng tạo của Trung Quốc hiện đang bị lấp lửng vì họ không biết liệu giao diện sản phẩm của mình có vi phạm luật riêng tư của người tiêu dùng hay không. Họ càng cần phải tìm kiếm sự chấp thuận của các cơ quan quản lý thì mức độ mà các quan chức chính phủ tự trở thành giám đốc sản phẩm càng lớn.

Kể từ khi Bắc Kinh bắt đầu một cuộc rà soát an ninh mạng bất ngờ đối với ứng dụng Didi Chuxing, chỉ hai ngày sau khi công ty này ra mắt công chúng tại New York, các nhà chức trách Trung Quốc đã thắt chặt các quy định về việc truyền dữ liệu xuyên biên giới.

Nhưng nhiều quy tắc trong số đó thiếu rõ ràng. Các công ty công nghệ Trung Quốc không chắc liệu họ có được phép huy động vốn ở nước ngoài hay thực hiện các thương vụ mua lại ở nước ngoài mà không phải tuân theo các biện pháp an ninh mạng nghiêm ngặt hay không.

Trong khi đó, nỗ lực táo bạo của Trung Quốc trong việc điều chỉnh các thuật toán có thể ngăn chặn sự phát triển của các công ty internet sáng tạo nhất của họ, chẳng hạn như ByteDance, công ty mẹ của TikTok, công ty phát triển mạnh nhờ công cụ khuyến nghị của mình. Bất chấp những lời chỉ trích chính đáng về chủ nghĩa tư bản giám sát, điều quan trọng là phải nhận ra rằng các thuật toán nằm ở trọng tâm của sự đổi mới cho các doanh nghiệp internet tiêu dùng.

Các hạn chế pháp lý mới đối với việc thu thập dữ liệu không chỉ ảnh hưởng xấu đến các công nghệ mềm của Trung Quốc trong các doanh nghiệp internet tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến công nghệ cốt lõi của nước này.

Trung Quốc muốn trở thành siêu cường về AI và đã được hưởng lợi thế rõ ràng từ việc sở hữu lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ. Nhưng Trung Quốc hiện có thể đang mất đi một lợi thế quan trọng khi việc thu thập và xử lý dữ liệu trở nên khó khăn hơn.

]Khi Trung Quốc hạn chế ảnh hưởng của các độc quyền công nghệ của mình thông qua quy định về dữ liệu phổ biến, họ đang thúc đẩy sự trỗi dậy của một nhà nước quản lý hùng mạnh có quyền lực độc quyền thực sự đối với việc thực thi pháp luật.

Rất ít doanh nghiệp dám thách thức các cơ quan quản lý do thiếu các cơ chế kiểm tra và cân đối. Hơn nữa, các quy định về dữ liệu của Trung Quốc được thực thi bởi một loạt các cơ quan quản lý, nhiều người trong số họ có quyền hành chính rộng rãi. Sự cạnh tranh không ngừng giữa các cơ quan có thẩm quyền này sẽ dẫn đến sự tiếp cận quá mức của các cơ quan.

Quy định về dữ liệu đã khiến các công ty công nghệ Trung Quốc rơi vào thế bí.

Giữa những lời kêu gọi tăng cường kiểm soát Big Tech ở cả phương Đông và phương Tây, điều quan trọng là phải ghi nhớ nguyên tắc quy định thô sơ nhất: đầu tiên, không gây hại.

Bài viết của tác giả Angela Huyue Zhang, một giáo sư luật, là giám đốc Trung tâm Luật Trung Quốc tại Đại học Hồng Kông. Bà là tác giả của "Chủ nghĩa ngoại lệ chống độc quyền của Trung Quốc: Sự trỗi dậy của Trung Quốc thách thức quy chế toàn cầu như thế nào."

(Nguồn: Nikkei)