Nhạc sĩ Cung Tiến, tên đầy đủ là Cung Thúc Tiến, sinh năm 1938 tại Hà Nội là một nhạc sĩ Việt Nam nổi tiếng theo dòng nhạc tiền chiến. Mặc dù những nhạc phẩm của ông đều viết sau năm 1953 nhưng do ca từ trau chuốt, trữ tình lãng mạn cùng âm hưởng bán cổ điển, trang trọng và cầu kỳ trong khiến các sáng tác của ông thường được xếp vào dòng nhạc này.

Tuy số lượng sáng tác không nhiều và chính nhạc sĩ Cung Tiến cũng tự nhận rằng mình chỉ “dạo chơi trong âm nhạc”, ông cũng từng thú nhận "không bao giờ mơ làm nhạc sỹ", nhưng ông đã để lại nhiều nhạc phẩm rất giá trị như: Hương Xưa, Hoài cảm, Nguyệt cầm… thậm chí cho đến nay, các sáng tác của ông đề trở thành bất hủ, vượt thời gian.

Là một người đa tài trên nhiều lĩnh vực, sau này ông cũng từng nói với mọi người: "Tôi nhiều sở thích lắm, như văn chương, tiểu thuyết, thơ, thích hội họa, toán học và kinh tế học. Kinh tế học là ngành hồi đó tôi được học bổng đi ra ngoại quốc học. Tôi có rất nhiều sở thích nhưng âm nhạc vẫn là sở thích đầu tiên và cuối cùng trong đời của tôi".

Tuy số lượng sáng tác không nhiều nhưng nhạc sĩ Cung Tiến đã để lại nhiều nhạc phẩm rất giá trị như: Hương Xưa, Hoài cảm, Nguyệt cầm… Ảnh: thoixua.vn

Mặc dù sinh trưởng trong một gia đình không có ai theo con đường âm nhạc, nhưng Cung Tiến đam mê âm nhạc từ nhỏ. Từ khi còn học tiểu học, ông đã bắt đầu sinh hoạt văn nghệ, đi học hát trong nhà thờ, hát trong các ca đoàn Công giáo và được giao điều khiển ban hợp ca của các trường khi lên tới trung học. Sau đó, Cung Tiến còn theo học nhạc tại trường trung học Nguyễn Trãi. Tại đây, ông có những bài học ký âm và xướng âm đầu tiên dưới sự dẫn dắt của giáo sư, nhạc sĩ Thẩm Oánh.

Năm 1952, ông cùng gia đình di cư vào Sài Gòn.

Năm 1953, ông cho ra đời cho khúc đầu tay mang tên “Thu Vàng”, sau đó là “Hoài Cảm”, khi ấy ông mới 14 -15. Với những ca từ sâu lắng, lãng mạn, dễ đi vào lòng người, thể hiện sự chín chắn, trưởng thành, hai nhạc phẩm đầu tay của Cung Tiến nhanh chóng được mọi người yêu thích. Kể từ đó Cung Tiến được mệnh danh là thần đồng âm nhạc khi tuổi còn trẻ mà đã sáng tác ra những ca khúc rất có giá trị cho nền âm nhạc Việt Nam.

Nhạc sĩ Cung Tiến ngày trẻ. Ảnh: thoixua.vn

Đến năm 1957, Cung Tiến tiếp tục cho ra đời thêm một nhạc phẩm để đời khác mang tên “Hương Xưa”. Đó là sự kết hợp hoàn hảo giữa nét nhạc phương Tây và lời nhạc mang đậm chất Á Đông, ca khúc nhắc đến những điển tích Đường thi mà không phải ai cũng có thể dễ dàng cảm thụ được một cách thấu đáo.

Nhà thơ Du Tử Lê từng viết: "chúng ta có không ít nhạc sĩ xây dựng sáng tác của mình trên khung, nền bán cổ điển Tây phương. Nhưng rất ít người cho phần ca từ của họ nhiều hồn tính Đông phương như Cung Tiến".

“Hương xưa” là nhạc phẩm được ông đề tặng người bạn thân là Khuất Duy Trác (danh ca Duy Trác), Duy Trác cũng là người trình bày thành công nhất ca khúc này.

Cung Tiến cho biết, thời kỳ đầu sáng tác, ông chịu ảnh hưởng của các tác giả trong phong trào Thơ Mới, nhất là Xuân Diệu hay Huy Cận. Nhưng về sau, ông có một nguồn cảm hứng mới, đó là thơ của Thanh Tâm Tuyền.

Bởi vậy, ngoài những ca khúc “Hoài Cảm”, “Thu Vàng”, “Hương Xưa”, còn lại hầu hết các nhạc phẩm của Cung Tiến đều phổ từ thơ của Thanh Tâm Tuyền, Phạm Thiên Thư, Trần Dạ Từ, hay ý thơ của Xuân Diệu…

Tuy có năng khiếu sáng tác nhạc, giỏi cả viết văn làm báo, nhưng Cung Tiến lại chọn ngành Kinh Tế để học đại học ở Úc và học cao học ở Anh. Trong thời gian du học, ông cũng không ngừng trau dồi thêm về âm nhạc bằng cách tham dự các lớp về nhạc sử, nhạc học và nhạc lý hiện đại. Tại Úc, ông đã quen biết với một người con gái Việt xuất thân từ trường nữ Marie Curie ở Sài Gòn và tới năm 1965, hai người quyết định kết hôn.

Sau 1975, khi đang ở hải ngoại, Cung Tiến cho ra đời nhạc tấu khúc “Chinh Phụ Ngâm” vào năm 1987, soạn cho 21 nhạc khí, được trình diễn lần đầu vào ngày 27 tháng 3 năm 1988 tại San Jose, California với dàn nhạc thính phòng San Jose, và đã đạt được giải thưởng văn học nghệ thuật quốc khánh 1988.

Khi tuổi đã xế chiều, Cung Tiến về hưu và sống cùng vợ ở Minnesota, Mỹ. ông sống yên bình cạnh vợ, thú vui hằng ngày của ông là chơi cùng với thú cưng, đọc sách và viết nhạc. Ảnh: nhacvang.vn

Ngoài sáng tác âm nhạc, Cung Tiến còn đóng góp nhiều khảo luận và nhận định về nhạc dân gian Việt Nam cũng như nhạc hiện đại Tây phương. Trong lĩnh vực văn học, Cung Tiến cũng đã từng đóng góp những sáng tác, nhận định và phê bình văn học, cũng như dịch thuật cho các tạp chí Sáng Tạo, Quan điểm và Văn với bút hiệu là Thạch Chương. Trong đó có “Hồi ký viết dưới hầm” của Dostoievsky và cuốn “Một ngày trong đời Ivan Denisovitch” của Solzhenitsyn là hai trong số các truyện ngắn mà ông dịch và xuất bản ở Việt Nam. Sau khi định cư tại Hoa Kỳ, ông viết cho một số báo với bút danh Đăng Hoàng.

Sự phong phú trong thể loại, sự uyên thâm trong học vấn nói trên không phải nhạc sĩ nào cũng dễ dàng đạt được. Bây giờ, đọc lại những bài phê bình thơ, hay những bản dịch truyện ngắn của Cung Tiến trên báo chí miền Nam, ta vẫn thấy sự sâu sắc, tài hoa hiếm có.