Sự kiện được phát trực tiếp trên Fanpage của Chi nhánh Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam

Sự kiện được phát trực tiếp trên Fanpage của Chi nhánh Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, tạo điều kiện cho những ai không thể tham dự trực tiếp có thể theo dõi và tham gia trực tuyến.

"Phụ nữ Tùng Thư" là tủ sách công bố các công trình về vấn đề phụ nữ, hướng tới nhận thức và thực hành quyền phụ nữ, cũng như đấu tranh cho nữ quyền, vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam và sự phát triển bền vững của đất nước.

Trong những năm gần đây, nghiên cứu giới tại Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể, mở rộng sang nhiều lĩnh vực như văn hóa, nghệ thuật, truyền thông,… Và nghiên cứu không chỉ dừng lại ở việc phản ánh hiện trạng, mà còn đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách thức giới được kiến tạo, duy trì, tái sản xuất trong đời sống xã hội.

Một hướng tiếp cận quan trọng là từ lĩnh vực xã hội học, nơi giới được phân tích trong bối cảnh rộng của cấu trúc xã hội, kinh tế và chính trị. Ở lĩnh vực văn học, nghiên cứu giới đã soi chiếu quyền lực và vai trò giới dưới nhiều góc nhìn khác nhau, cho thấy được thân phận con người trong xã hội Việt Nam truyền thống và hiện đại. Hoặc ở lĩnh vực điện ảnh, nghiên cứu giới phân tích sự thay đổi trong cách trình hiện và diễn ngôn về người phụ nữ trên màn ảnh.

Từ những góc nhìn đa chiều, có thể thấy nghiên cứu giới tại Việt Nam đang phát triển theo hướng liên ngành. Tại buổi tọa đàm, các diễn giả, những chuyên gia trực tiếp giảng dạy và nghiên cứu đã chia sẻ về thực tiễn nghiên cứu giới trong nước, hành trình tìm kiếm, khai thác tư liệu phục vụ nghiên cứu. Đồng thời, phân tích những vấn đề học thuật và đời sống được gợi mở từ bộ sách “Phụ nữ Tùng Thư” của Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, một nguồn tài liệu quan trọng trong mối tương quan với nghiên cứu giới trên thế giới.

Nhà phê bình điện ảnh Vũ Ánh Dương điều phối sự kiện

Nhà phê bình điện ảnh Vũ Ánh Dương cho biết: Khi chuẩn bị cho chương trình, Ban tổ chức đã nhận được nhiều câu hỏi từ khán giả quan tâm đến chủ đề nghiên cứu giới. Trong đó, một băn khoăn chung được đặt ra: Làm thế nào để chia sẻ những nhận thức mới về giới với thế hệ đi trước – những người có vai trò quan trọng trong gia đình như bố mẹ, ông bà?".

Ngày nay, nhiều bạn trẻ có cơ hội tiếp cận với lý thuyết và kiến thức về giới, từ đó hình thành tư duy cởi mở, bình đẳng. Tuy nhiên, thay đổi những định kiến đã ăn sâu trong nếp nghĩ của gia đình vẫn là một thách thức lớn. Những quan niệm này không chỉ tồn tại trong suy nghĩ cá nhân mà còn được củng cố qua các phương tiện truyền thông đại chúng.

TS Khuất Thu Hồng - người sáng lập Viện Nghiên cứu phát triển xã hội (ISDS - một tổ chức nghiên cứu độc lập có trụ sở tại Hà Nội)

Chia sẻ tại sự kiện, Tiến sĩ Khuất Thu Hồng, chuyên gia nghiên cứu về giới, người thường xuyên xuất hiện trên các nền tảng truyền thông từ truyền hình đến podcast cho biết, bà đã trăn trở về vấn đề này từ khi bắt đầu nghiên cứu cũng như khi phát biểu trên các nền tảng như hội thảo hay truyền hình. “Trong bối cảnh xã hội Việt Nam, khi lên tiếng về giới, chúng ta phải đối mặt với lực cản rất lớn. Tôi hay nói đùa rằng chúng ta đang thách thức 4.000 năm lịch sử, bởi những định kiến về giới đã tồn tại quá lâu và quá mạnh.”

Theo bà, việc xuất hiện trước ống kính truyền hình luôn là một thách thức. Làm thế nào để nói về vấn đề giới mà không khiến người nghe phản ứng gay gắt? Làm sao để những điều mình chia sẻ có thể tạo ra sự thay đổi? Ngay từ khi bắt tay vào nghiên cứu, đây đã là một thách thức lớn.

“Khi chúng ta càng biết nhiều, chúng ta càng sợ. Bản thân tôi, càng đọc nhiều, càng học nhiều, tôi càng nhận ra sự hiểu biết của mình chỉ là một phần rất nhỏ so với đại dương kiến thức rộng lớn ngoài kia.Khi tư liệu và sách vở ngày càng phổ biến, xã hội ngày càng cởi mở, thì việc nói về giới trở nên thuận lợi hơn. Nhưng thách thức lớn nhất vẫn là: Nếu bạn nói về điều mà ai cũng đã biết, thì làm thế nào để điều đó có ý nghĩa?”.

Nhà phê bình điện ảnh Vũ Ánh Dương nhận định, bối cảnh học thuật trước đây rất khác so với hiện tại. Đã từng có thời, nhiều học giả muốn giữ độc quyền sách vở, không sẵn lòng chia sẻ tài liệu nghiên cứu. Điều này trái ngược với môi trường học thuật ngày nay, khi kiến thức được lan tỏa rộng rãi hơn. Trong bối cảnh đó, nhiều người quan tâm đến nghiên cứu giới đặt câu hỏi: "Nếu muốn trở thành nhà nghiên cứu, nên bắt đầu từ đâu? Đọc sách gì?"

Chia sẻ về hành trình tìm kiếm tư liệu đầy gian nan của mình, Tiến sĩ Khuất Thu Hồng  kể lại: “Khi tôi bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu vào năm 1984, tôi không có gì cả – không tài liệu, không sách vở. Thư viện khi đó rất nghèo nàn, chỉ là một căn phòng nhỏ với vài cuốn sách xã hội học dịch từ Liên Xô, Ba Lan. Sách của các học giả quốc tế gần như không có. Những tài liệu quan trọng hầu như không thể mượn được. Tôi đã chờ đợi suốt nhiều năm để có cơ hội tiếp cận một cuốn sách dịch từ tiếng Ba Lan về gia đình, nhưng không thể vì ai đó đã mượn và không trả lại. Đây là tình trạng phổ biến ở thư viện lúc bấy giờ.”

Chính vì sự khan hiếm tư liệu, quá trình nghiên cứu ngày ấy trở thành một thách thức lớn. Những ai theo đuổi con đường này phải mò mẫm từ con số 0, tự tìm kiếm phương pháp, định hướng đề tài mà không có nhiều tài liệu tham khảo. Tiến sĩ Khuất Thu Hồng cho biết, bà may mắn được đào tạo ở nước ngoài, nơi có nhiều tư liệu hơn, dù vẫn không tránh khỏi những giới hạn nhất định.

Nhìn lại chặng đường đã qua, bà bày tỏ sự vui mừng khi ngày nay, nguồn tư liệu tại Việt Nam đã trở nên phong phú hơn nhờ vào nỗ lực của các nhà xuất bản, dịch giả và tác giả. Tuy nhiên, bà cũng nhấn mạnh: “Muốn trở thành nhà nghiên cứu, bạn phải đọc – đọc rất nhiều để biết thế giới ngoài kia đã làm gì với đề tài của bạn. Đồng thời, bạn cần giữ tư duy cởi mở và một cái đầu lạnh, bởi lượng kiến thức khổng lồ có thể khiến bạn choáng ngợp và lạc lối nếu không xác định rõ mình thực sự muốn nghiên cứu điều gì.”

Dù đã có hơn 40 năm kinh nghiệm, mỗi khi bắt tay vào một nghiên cứu mới, bà vẫn không tránh khỏi cảm giác hoang mang. Nhưng vượt qua những bối rối ban đầu, điều quan trọng nhất vẫn là kiên trì, bắt tay vào làm, và tận dụng kho tư liệu ngày càng rộng mở để tìm hiểu, chắt lọc và định hướng cho công trình của mình.

PGS. TS Dương Kim Anh – Phó Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam, Trưởng khoa Giới và Phát triển, Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học (Học viện Phụ nữ Việt Nam)

Bàn về vấn đề xây dựng tủ sách nghiên cứu và phát triển thư viện trong các cơ sở giáo dục, PGS. TS Dương Kim Anh – Phó Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam, Trưởng khoa Giới và Phát triển, Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học (Học viện Phụ nữ Việt Nam) – nhấn mạnh tầm quan trọng của tư liệu học thuật trong đào tạo và nghiên cứu.

Bà cho biết: “Nghiên cứu giới không chỉ giới hạn trong các công trình học thuật mà còn là quá trình khám phá, tìm tòi không ngừng. Vì vậy, tài liệu và học liệu đóng vai trò then chốt, đặc biệt tại các cơ sở giáo dục như Học viện Phụ nữ Việt Nam. Hiện nay, học viện đào tạo ở cả ba cấp: cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ, do đó hệ thống tài liệu không chỉ cung cấp kiến thức nền tảng mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao tinh thần tự học của sinh viên.”

Thư viện của Học viện Phụ nữ Việt Nam là nguồn tư liệu quan trọng, tuân thủ chặt chẽ các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đặc biệt, từ năm 2010, khi ngành Giới và Phát triển được đưa vào giảng dạy, một tủ sách chuyên ngành đã được hình thành, bao gồm nhiều đầu sách từ bộ Phụ nữ Tùng Thư của Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam. Theo PGS. TS Dương Kim Anh, mỗi khi có sách mới về giới, phụ nữ và phát triển, học viện đều tìm cách bổ sung vào thư viện để phục vụ nhu cầu nghiên cứu của giảng viên và sinh viên.

TS Nguyễn Thị Minh giảng viên Khoa Ngữ văn, Đại học Sư phạm TP.HCM

Tại buổi tọa đàm, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh (Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh) đánh giá cao vai trò của Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam trong việc phát hành tủ sách Phụ nữ Tùng Thư và tổ chức các buổi tọa đàm học thuật. Những hoạt động này góp phần duy trì truyền thống đối thoại và thúc đẩy sự hiểu biết trong xã hội.