Khu vực này sẽ đóng góp rất lớn vào cả sản xuất năng lượng cũng như nhu cầu toàn cầu, vì dân số tăng nhanh và một số quốc gia đang trong quá trình công nghiệp hóa. Một số nền kinh tế mới nổi, chẳng hạn như Việt Nam, Thái Lan và Malaysia sẽ đóng vai trò chính trong thị trường năng lượng toàn cầu trong những thập kỷ tới, nhưng họ sẽ cần sự hỗ trợ kinh tế lớn hơn nếu muốn đạt được các cam kết về khí hậu của mình.

Phiên bản thứ sáu của Triển vọng năng lượng Đông Nam Á của IEA đề cập đến tình hình phát triển năng lượng tại Brunei Darussalam, Campuchia, Indonesia, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (Lào), Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam.

Báo cáo dự báo rằng Đông Nam Á sẽ trở thành một trong những khu vực có nhu cầu năng lượng lớn nhất thế giới do sự mở rộng nhanh chóng về kinh tế, dân số và sản xuất. Điều này sẽ đe dọa đến an ninh năng lượng của khu vực và dự kiến sẽ khuyến khích các thế lực chính trị phát triển và đa dạng hóa các ngành năng lượng của họ.

Đông Nam Á hiện được thiết lập để đóng góp 25% vào mức tăng trưởng nhu cầu năng lượng của thế giới trong giai đoạn 2024-2035. Nhu cầu điện của khu vực dự kiến sẽ tăng nhanh nhất, với tốc độ hàng năm khoảng 4%.

Việc triển khai các dự án năng lượng gió, mặt trời, năng lượng sinh học hiện đại và địa nhiệt trên khắp khu vực dự kiến sẽ đáp ứng hơn một phần ba nhu cầu điện ngày càng tăng vào năm 2035. 

Điều này có nghĩa là trong khi Đông Nam Á sẽ mở rộng công suất năng lượng tái tạo, khu vực này dự kiến sẽ tiếp tục phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch để đáp ứng nhu cầu năng lượng cao của mình. Do đó, IEA dự đoán rằng lượng khí thải carbon dioxide của khu vực sẽ tăng khoảng 35 phần trăm trong khoảng thời gian từ năm 2024 đến năm 2050.

Giám đốc điều hành của IEA Fatih Birol giải thích, "Các quốc gia trong khu vực có sự kết hợp đa dạng các nguồn năng lượng bao gồm năng lượng tái tạo có tính cạnh tranh cao. Nhưng các công nghệ năng lượng sạch không mở rộng đủ nhanh và việc tiếp tục phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch đang khiến các quốc gia phải đối mặt với nhiều rủi ro trong tương lai. Đông Nam Á đã đạt được tiến bộ lớn về các vấn đề như tiếp cận năng lượng, nấu ăn sạch và phát triển sản xuất năng lượng sạch, nhưng hiện tại, khu vực này phải tăng cường nỗ lực triển khai các công nghệ đó trong nước. Việc tiếp cận tài chính và đầu tư cho các nền kinh tế đang phát triển nhanh của khu vực sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tăng cường an ninh năng lượng và thực hiện các mục tiêu giảm phát thải của họ".

Trong số 10 quốc gia thành viên ASEAN, tám quốc gia đã đặt ra mục tiêu phát thải ròng bằng 0, điều này chứng tỏ sự tận tâm của khu vực trong quá trình chuyển đổi xanh. Theo IEA, để đạt được các mục tiêu này, cần phải dành nhiều đầu tư nước ngoài hơn cho khu vực. 

Hiện tại, Đông Nam Á chỉ thu hút 2% đầu tư năng lượng sạch toàn cầu. Con số này sẽ cần tăng gấp năm lần, lên 190 tỷ USD vào năm 2035, để đưa khu vực này đi đúng hướng để đạt được các cam kết về khí hậu. 

Điều này cần được hỗ trợ bằng cách đưa ra các chiến lược giảm phát thải quốc gia, tập trung chặt chẽ vào việc khử cacbon cho ngành than đang phát triển mạnh. Cũng cần phải đầu tư nhiều hơn vào việc mở rộng và hiện đại hóa hệ thống lưới điện của khu vực.

Trung Quốc sẽ tiếp tục là nước đóng góp chính vào sản lượng và nhu cầu năng lượng toàn cầu. Tuy nhiên, một số nền kinh tế mới nổi thường bị bỏ qua ở Đông Nam Á cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong triển vọng năng lượng toàn cầu. Nhiều quốc gia trong khu vực tiếp tục phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than đá. 

Vào tháng 9, Hiệp hội khai thác than Indonesia báo cáo rằng họ dự kiến lượng than nhập khẩu hàng năm của các nước Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam và Philippines, sẽ tăng trung bình gần 3% mỗi năm, từ 140,9 triệu tấn vào năm 2023 lên 170,9 triệu tấn vào năm 2030.

Tuy nhiên, trong khi sản xuất và nhập khẩu than sẽ tăng, thì công suất năng lượng tái tạo trên toàn khu vực cũng sẽ tăng. Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục dẫn đầu Đông Nam Á với tư cách là thị trường năng lượng tái tạo lớn nhất, tiếp theo là Indonesia và Philippines. 

Tuy nhiên, "mức tăng gấp đôi công suất năng lượng tái tạo dự kiến đến năm 2030 là khiêm tốn so với xu hướng toàn cầu và vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu tăng trưởng về điện", báo cáo của IEA nêu rõ.

Sự tăng trưởng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo của Indonesia sẽ gắn chặt với mức đầu tư nước ngoài cao dự kiến sẽ được nhìn thấy trong lĩnh vực này. Vào tháng 11/2023, chính phủ Indonesia đã đưa ra Kế hoạch đầu tư và chính sách toàn diện (CIPP) từ Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng Indonesia (JETP), đánh dấu cam kết của chính phủ nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển năng lượng tái tạo vào năm 2050.

Nhóm Đối tác Quốc tế và Liên minh Tài chính Glasgow vì Net Zero đang đóng góp 21,6 tỷ USD để đạt được các mục tiêu được nêu trong CIPP. Khoản tài trợ này sẽ góp phần cắt giảm mạnh lượng khí thải lưới điện của Indonesia, cũng như hỗ trợ tăng năng lực năng lượng xanh của quốc gia này. 

Sáng kiến này chứng minh cách đầu tư nước ngoài lớn hơn có thể góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong khu vực, nếu không thì có thể không đạt được trong những thập kỷ tới.