Buổi sáng vùng núi se lạnh, sương mù vẫn còn vương trên những tán lá. Chiếc xe du lịch 49 chỗ nhích chầm chậm qua con đường đèo quanh co như dải lụa trắng giữa rừng. Tài xế là người quen đường, tay lái vững vàng, nhưng mỗi khúc cua gắt vẫn khiến anh phải căng mắt, nắn vô lăng từng chút một. Hai bên đường, những cánh rừng chạy dài mờ ảo trong sương, như một bức tranh vừa thực vừa mộng.

Tôi ngồi trong xe, lòng vừa háo hức, vừa mang theo chút hoài nghi. Tôi đã từng đọc, từng nghe kể về phong tục đa phu của người Tạng, nơi một người phụ nữ có thể làm vợ của nhiều anh em ruột trong một gia đình. Nhưng khi ấy, tất cả chỉ là những mẩu chuyện lạ lẫm trong sách vở, chưa từng chạm đến thực tế.

Chỉ đến khi tận mắt gặp chị- người phụ nữ đeo ở thắt lưng chiếc đai bạc có năm chóp hình nón, mọi điều mới trở nên thật rõ ràng. Rõ như ánh nắng mỏng buổi sớm xuyên qua màn sương, lặng lẽ rơi xuống hàng hiên gỗ cũ kỹ nơi chị sống.

Căn nhà có mùi bạc và thuốc bắc

Ngôi nhà của chị là một trong số ít những căn nhà được chọn để đón khách, một vinh dự không phải ai trong làng 60 hộ dân cũng có. Chị mặc bộ trang phục truyền thống của người Tạng, đường chỉ may sắc sảo, từng hoa văn ánh lên dưới nắng sớm.

Từng nghe chuyện về sự “tiết kiệm tắm” của người Tạng, tôi hơi sững lại trước vóc dáng khá thị thành của người phụ nữ 48 tuổi.  Làn da trắng, dáng người cao thanh thoát, bước đi nhẹ nhàng, đầy kiêu hãnh. Không ai nghĩ rằng dưới lớp váy áo đầy tính chưng diện ấy, chị đang mang thai ở tháng thứ tư đứa con thứ sáu của mình.

Người phụ nữ dân tộc Tạng 48 tuổi đang mang thai đứa con thứ 6

Chị chào chúng tôi bằng một nụ cười tươi, ánh mắt lấp lánh, tự tin. Giọng nói vang lên, dứt khoát, không một chút e dè như thể chị đã quá quen với việc tiếp chuyện người lạ, thậm chí còn có phần thích thú. Không hẳn niềm nở, cũng không hề xa cách, chị có cách riêng để khiến người đối diện thấy thoải mái mà vẫn giữ một khoảng cách vừa đủ.

Ở người phụ nữ là sự hòa trộn kỳ lạ giữa vẻ dịu dàng của người phụ nữ vùng cao và một nét cá tính rất riêng sắc sảo, nhanh nhạy, đôi lúc hóm hỉnh khiến ai nghe cũng bật cười. Không cần nhiều lời giới thiệu, chỉ một vài câu chuyện ngắn gọn, chị  đã dẫn dắt cả nhóm như thể là chủ nhà lâu năm của một quán trọ ấm cúng giữa núi rừng.

Chúng tôi đon đả chào hỏi bà cụ hơn 100 tuổi ngồi ở tầng một của ngôi nhà trước khi bước lên tầng hai. Bà là mẹ chồng của người phụ nữ, gương mặt đầy những nếp nhăn hằn sâu theo năm tháng nhưng ánh mắt vẫn sáng và tinh anh. Ngôi nhà rộng rãi với nhiều phòng, mỗi căn phòng đều có cửa được làm bằng những tấm vải thổ cẩm rực rỡ, mang đậm dấu ấn truyền thống của người Tạng.

Phòng khách rộng rãi, ấm cúng. Trên các tủ gỗ kê sát tường, những vật dụng khảm bạc được trưng bày một cách cầu kỳ và tinh tế, phản chiếu ánh sáng lấp lánh như kể câu chuyện về văn hóa và truyền thống lâu đời của người Tạng.

Người phụ nữ rót đồ uống từ chiếc bình bằng bạc vào những chiếc cốc nhỏ. Hơi nước bốc lên, mang theo hương thơm nhẹ nhàng của các loại dược liệu pha trong đó.

Người phụ nữ chia sẻ với du khách về quan niệm tín ngưỡng của dân tộc mình.

‘Ở đây, bạc không chỉ là để pha trà hay đựng nước đâu,”- người phụ nữ nói, giọng sắc lạnh nhưng đầy thuyết phục. “Nó còn có khả năng khử độc, điều mà chẳng phải ai cũng biết. Chúng tôi tin chắc rằng, bạc chính là bí quyết giúp thanh lọc và bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình”- người phụ nữ chia sẻ.

Chị chỉ vào dải vải đen, rộng chừng hai ngón tay, dài khoảng 30 cm, đeo lủng lẳng bên sườn. Trên đó đính năm chóp bạc nhỏ xíu như hình chóp nón. Giọng thản nhiên như cười: “Đây là dấu hiệu khẳng định tôi có bao nhiêu chồng đấy. Năm chóp bạc tượng trưng cho năm người chồng, họ đều là anh em ruột”. Vẻ bình thản khi nói của chị khiến tôi chếnh choáng.

Người phụ nữ đứng giữa năm người đàn ông

Ở nơi này, đa phu không phải là điều gây sốc. Đó là trật tự. Là lựa chọn của cộng đồng để tránh việc đất đai bị chia năm xẻ bảy. Khi một người con trai trưởng cưới vợ, những người em trai sẽ "cưới" theo. Một nhà  một vợ nhiều chồng. Người anh cả là người chồng chính, có tiếng nói quyết định, nhưng người em cũng có quyền được chăm sóc, gánh vác, chia sẻ, thậm chí là sinh con với người vợ chung. Với thế giới bên ngoài, điều đó có thể là kỳ quặc. Nhưng ở đây, đó là sự ổn định. Khi được hỏi:  “Sống với năm người đàn ông có khó không?”. Người phụ nữ láu lỉnh: “Cũng như thổi cơm nấu nước thôi. Phải biết lúc nào thêm lửa, lúc nào hạ xuống”.

Dải đeo có hình chóp bên sườn là dấu hiệu nhận biết người phụ nữ đang sống cùng 5 người chồng

Một câu nói ẩn chứa bao kỹ năng sống. Trong một gia đình đa phu, người phụ nữ không chỉ làm vợ , mà còn phải là một người nghệ nhân trong nghệ thuật ứng xử. Phải tinh tế để không thiên vị, khéo léo để không làm tổn thương ai, giỏi quán xuyến để không ai bị bỏ rơi.

“ Có lúc tôi cũng mệt, cũng muốn yên tĩnh. Nhưng nếu cứ sống bằng cảm xúc của mình thì nhà cửa sẽ đổ nát mất”- người phụ nữ cười nhẹ sau khi tiết lộ “quý người chồng thứ ba nhất vì anh này chịu khó, khéo tay”.

Có vẻ như, người phụ nữ này không hẳn là người chịu thiệt. Nhưng rõ ràng, chị là người chịu đựng. Trong cái mô hình hôn nhân tập thể ấy, người phụ nữ là sợi dây liên kết, vừa mềm mại, vừa dai dẳng, vừa không được phép đứt.

Ghen tuông, thương tổn – tất cả đều phải học cách gấp lại

Chia sẻ với những người khách tò mò - “ Có khi nào chị bị chồng nào giận dỗi không?”,  người phụ nữ khẳng định: “ Có chứ. Họ cũng như nhau cả. Cũng ghen. Cũng tị nạnh. Nhưng tôi học được cách để từng người cảm thấy họ là duy nhất, ít nhất là trong một khoảnh khắc nào đó”.

Không có câu chuyện cổ tích nào giữa núi rừng, nhưng vẫn có những người đàn bà như người phụ nữ Tạng mà tôi đã gặp, gánh trên vai gia đình, con cái, nấu ăn, chăm sóc,tự đỡ đẻ, dỗ dành từng người chồng như mẹ dỗ con.

Người phụ nữ mang thai đứa con thứ 6 ở tuổi trung niên với năm chóp bạc bên sườn khẽ đung đưa theo từng bước chân chậm rãi.

Chị chưa từng nói đến tình yêu. Tôi cũng không hỏi. Nhưng trong ánh mắt chị có cái gì đó giống như thứ tình cảm cao hơn cả yêu  là nghĩa, là sự gắn bó sinh tồn, là trách nhiệm với mảnh đất, với họ tộc. Không oán thán. Chị chỉ kể. Và có lẽ vì thế, lời kể của cô thấm hơn bất kỳ bài hùng biện nào về thân phận người phụ nữ.

Người phụ nữ chỉ chiếc đai bạc ở thắt lưng, kể rằng đó là món quà do chính chồng chị tự tay làm trong ngày cưới. Chiếc đai giờ đã xỉn màu, nhưng theo chị, đó là điều hoàn toàn bình thường. “Đai càng đen, nghĩa là đứa bé càng khỏe, vì nó hút hết khí hàn, lạnh, độc trong bụng ra ngoài. Sau khi sinh, chỉ 3-4 tháng, đai sẽ lại sáng bóng như mới. Đứa trẻ sinh ra sẽ được tặng một bộ bát đũa bạc, hàm ý được no đủ, may mắn.

Người Tạng tin rằng bạc là vật bảo hộ. Đó không chỉ là trang sức mà còn là lá chắn. Cái đai bạc ấy là minh chứng cho một đời làm vợ, làm mẹ và đôi khi là người hòa giải cho những mâu thuẫn âm ỉ trong ngôi nhà có nhiều người đàn ông cùng sở hữu một người phụ nữ.

Chúng tôi rời làng vào buổi trưa, khi sương vẫn chưa tan hết. Nắng trải vàng nhè nhẹ trên mái nhà, bậc cửa.

Trong đầu tôi vẫn vương hình ảnh người phụ nữ mang thai đứa con thứ 6 ở tuổi trung niên với  năm chóp bạc bên sườn khẽ đung đưa theo từng bước chân chậm rãi.

Có lẽ chị không cần ai thương hại. Bởi chị biết rõ mình là ai trong ngôi nhà đó. Chị không có nhiều giấc mơ  nhưng chị giữ gìn được hòa khí, hạnh phúc cho một gia đình có năm người chồng và những đứa con không rõ cha là ai. Đó là điều mà không phải ai cũng làm được. Chị là gốc rễ giữ lại sự bền vững cho một mô hình hôn nhân cổ xưa giữa thế giới hiện đại đang hối hả thay đổi. Và có lẽ, trong thẳm sâu chị vẫn là người đàn bà khát yêu, chỉ là tình yêu ở đây phải biết chia đều.