PGS.TS. Đào Việt Hà và cộng sự Viện Hải dương học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm) vừa qua đã hoàn thành nhiệm vụ phục chế 415 bản đồ, số hoá 739 bản đồ và xây dựng thành công cơ sở dữ liệu (CSDL) của 2.224 tờ bản đồ trong bộ bản đồ cổ thời Pháp về biển Việt Nam và Biển Đông. Nhiệm vụ “Phục chế và xây dựng cơ sở dữ liệu bộ bản đồ cổ thời Pháp về Biển Việt Nam và Biển Đông” (mã số: NVKH17.00/23-23) đã được các nhà khoa học Viện Hải dương học đã đề xuất trước đó và được Viện Hàn lâm phê duyệt.

Bản đồ độ sâu Biển Đông (Carte Bathymétrique de la Mer de Chine Méridionale) sau khi được phục chế

Trong số các loại bản đồ được lưu giữ, bản đồ lâu đời nhất được xuất bản vào năm 1831, hầu hết số bản đồ biển trước năm 1975 được xuất bản tại Pháp và một số do Hải quân Mỹ phát hành. Một số bản đồ tuyến phòng thủ bờ biển phía Bắc Việt Nam (bản đồ quân sự) do Hải quân Nhân dân Việt Nam xuất bản từ trước năm 1955 đến năm 1976. Trong đó có bộ bản đồ độ sâu Biển Đông cảnh báo vùng đánh bắt nguy hiểm ở Hoàng Sa và Trường Sa. Bản đồ về san hô, thềm lục địa từ vịnh Bắc Bộ đến Hoàng Sa, Trường Sa, đến vịnh Thái Lan và vùng chồng lấn Natouna gần Indonesia được xây dựng từ số liệu các chuyến khảo sát do tàu De Lanessan Viện Hải dương học Đông Dương năm 1925 - 1929. 

Ngoài ra còn cò bản đồ các đảo đá san hô Thị Tứ, Loại Ta, Subi ở quần đảo Trường Sa phía Đông An Nam được vẽ bởi các nhà hàng hải người Anh từ năm 1867-1868. Các bản đồ về đảo Pattle ở Hoàng Sa liên quan đến kế hoạch quy hoạch đảo Hoàng Sa trong chuyến khảo sát của Pháp năm 1937.

Bộ tư liệu bản đồ này có giá trị quan trọng đối với các nghiên cứu lịch sử Hoàng Sa, Trường Sa, chủ quyền biển đảo của Việt Nam, phục vụ công tác đấu tranh ngoại giao về việc thực thi chủ quyền, cũng như phục vụ công tác tham khảo, so sánh sự thay đổi địa hình, địa mạo vùng ven biển Việt Nam với số liệu nghiên cứu đo đạc và tư liệu bản đồ mới hiện nay.

Trong quá trình lưu giữ, các bản đồ bị xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ hư hỏng. Do đó việc phục chế các tài liệu này là nhiệm vụ cần thiết và cấp bách để bảo tồn, phát huy giá trị khoa học và lịch sử quan trọng cũng như phục vụ công tác quảng bá chủ quyền biển đảo thông qua các bằng chứng khoa học và lịch sử.

PGS.TS. Đào Việt Hà tại Khu trưng bày bản đồ cổ tại Bảo tàng Hải dương học

Nhóm phục chế của PGS.TS. Đào Việt Hà và cộng sự đã thực hiện phục chế 415 bản đồ biển Việt Nam và Biển Đông xuất bản năm 1831-1948. Phương pháp được sử dụng để phục chế là bồi nền, gia cố 2 mặt bản đồ bằng giấy dó Nhật Bản và giấy dó Việt Nam. Quy trình được thực hiện theo đúng quy trình của Cục Văn thư Lưu trữ Nhà nước tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV ở Đà Lạt.

Nhóm thực hiện đã số hoá 739 bản đồ và lưu trữ dưới định dạng PDF và PNG có độ phân giải 300 dpi, sắc nét và không sai lệch về mặt thông tin với bản đồ gốc. Ngoài ra, đã có 52 mã QR được tạo ra cho 52 bản đồ nhằm mục đích phục vụ cho phòng chuyên đề. Nhóm nghiên cứu đã tạo lập thành công CSDL Excel của 2.224 tờ bản đồ (của 739 bản đồ) với 25 trường thông tin (tên bản đồ, năm xuất bản, nơi xuất bản, tỷ lệ, hệ tọa độ, loại bản đồ địa chất hay độ sâu, tủ lưu trữ, thông tin ghi trên bản đồ ...).

Sự ra mắt khu trưng bày bản đồ với chủ đề “Hiện diện trên Biển Đông” bao gồm 18 bản đồ, được thiết kế và bố cục đảm bảo tính khoa học, thẩm mỹ với 3 chủ đề chính bao gồm: Dấu ấn Hoàng Sa - Trường Sa của Việt Nam trong tư liệu cổ, Hành trình thực thi chủ quyền của Việt Nam trên 2 quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa, Biển đảo với kinh tế - xã hội.

Khu trưng bày đã được mở cửa nhằm phục vụ khách tham quan cũng như thực hiện hiệu quả nhiệm vụ tuyên truyền về chủ quyền biển và hải đảo của Việt Nam ở Biển Đông.