Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình gặp nhau vào ngày 16/11, họ có thể tìm thấy tiếng nói chung về một mối đe dọa nghiêm trọng đối với nền kinh tế toàn cầu vào năm 2025, đó là Donald Trump.

Trong những ngày sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 5/11, ông Trump đã bận rộn bổ nhiệm những người theo đường lối cứng rắn chống Trung Quốc và những người trung thành vào các vị trí cao cấp trong nội các.

Trong số đó có Thượng nghị sĩ Florida Marco Rubio sẽ lãnh đạo ngành ngoại giao Mỹ. Rubio sẽ là ngoại trưởng đương nhiệm đầu tiên bị Bắc Kinh trừng phạt, nghĩa là ông thậm chí không thể đến thăm quốc gia này.

Theo Zhu Junwei, giám đốc Viện Grandview ở Bắc Kinh và là cựu nghiên cứu viên của Quân đội Giải phóng Nhân dân, chỉ riêng sự hiện diện của Rubio cũng đủ để đại diện cho "một cơn ác mộng có thật" đối với Trung Quốc.

Thêm vào đó là chính sách diều hâu của Robert Lighthizer, cựu giám đốc thương mại và có khả năng là tương lai của Trump. Đầu năm nay, ông đã nói về mong muốn của Trump 2.0 là phá giá đồng USD theo phong cách Argentina để thúc đẩy xuất khẩu.

Và rồi còn có Mike Waltz, một trong những nhà phê bình Trung Quốc mạnh mẽ nhất tại Quốc hội, người đã gọi chính phủ Trung Quốc là "mối đe dọa hiện hữu" với tư cách là cố vấn an ninh quốc gia của Trump.

Trump đã chọn nữ dân biểu New York Elise Stefanik, một nhà phê bình Trung Quốc dữ dội, làm đại sứ của ông tại Liên Hợp Quốc. Nhóm thân cận của ông Tập Cận Bình cũng không thể vui mừng khi Trump bổ nhiệm nhà phê bình Bắc Kinh John Ratcliffe làm người đứng đầu Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) hoặc người dẫn chương trình của FOX News Pete Hegseth làm bộ trưởng quốc phòng.

Trong lần xuất hiện gần đây trên YouTube, Hegseth đã cáo buộc Trung Quốc "xây dựng một đội quân chuyên đánh bại Mỹ" và sử dụng thị phần ngày càng tăng của mình trong lĩnh vực công nghệ và sản xuất để gia tăng ảnh hưởng toàn cầu.

"Họ có tầm nhìn toàn diện dài hạn không chỉ về sự thống trị khu vực mà còn về sự thống trị toàn cầu", Hegseth nói. "Cách duy nhất họ có thể thực hiện một cấu trúc có thể phục vụ họ là đánh bại chúng ta. Họ đủ tham vọng để đưa ra một kế hoạch thực hiện điều đó".

Những quan điểm như vậy giải thích tại sao Trung Quốc đang chuẩn bị cho cơn bão Trump sắp tới. Và tại sao ông Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình có nhiều điều để thảo luận vào cuối tuần này, khi hai người gặp nhau bên lề hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Peru.

Cuộc gặp riêng này sẽ đóng vai trò như điểm nhấn cho những nỗ lực của ông Biden kể từ năm 2021 nhằm đối phó với một Trung Quốc ngày càng quyết đoán.

Nhưng mức thuế 60% mà ông Trump dự định áp dụng cho tất cả hàng hóa "Made in China" là một nơi mà ông Biden không bao giờ muốn đi. Và điều đó là khôn ngoan, vì chiến lược thương mại của ông Trump từ những năm 1980 sẽ sớm phản tác dụng với các hộ gia đình Mỹ và thường là khiến lạm phát cao hơn.

Quay trở lại giữa những năm 80, thời đại mà thế giới quan kinh tế của Trump trở nên cứng nhắc, chiến tranh thương mại, mất giá tiền tệ, kinh tế nhỏ giọt và nỗi lo sợ về việc các CEO Nhật Bản đánh cắp tương lai của nước Mỹ đã thống trị tinh thần thời đại.

Vấn đề với phản ứng áp thuế mạnh tay của Trump đối với con quỷ kinh tế hiện nay – Trung Quốc – là nỗ lực khôi phục và ứng phó với một hệ thống không còn tồn tại nữa.

Vấn đề năm 1985 này đã trở nên rõ ràng trong kỷ nguyên Trump 1.0 từ năm 2017 đến năm 2021. Cùng với thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, "cuộc cải cách" mang dấu ấn của Trump là khoản cắt giảm thuế khổng lồ 1.700 tỷ USD, mang tính thời đại của Ronald Reagan hơn là chiến lược khôi phục khả năng cạnh tranh của người Mỹ trong tương lai.

Nó không có tác dụng khuyến khích các thủ lĩnh cạnh tranh với Trung Quốc theo cách tự nhiên — bằng cách đưa nền kinh tế Mỹ vào trạng thái tốt hơn trong nước.

Đợt thuế quan cuối cùng của Trump không làm tăng năng suất của Mỹ, tạo ra làn sóng khởi nghiệp mới hoặc xây dựng sức mạnh kinh tế mới trong nước. Cũng như đợt tấn công thuế Trump 2.0 sắp tới ở châu Á.

Thuế 60% có thể dễ dàng tăng lên 100% hoặc hơn. Tương tự như vậy là mức thuế toàn diện 20% mà Trump đang cân nhắc áp dụng cho tất cả hàng hóa từ khắp mọi nơi.

Mức thuế 100% mà Trump đã áp dụng đối với ô tô sản xuất tại Mexico có thể sớm được mở rộng sang các loại xe từ Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thụy Điển và những nơi khác.

Biden đã đánh bại Trump ở Trung Quốc, tất nhiên rồi. Vào tháng 5, Nhà Trắng của Biden đã áp thuế 100% đối với xe điện và tấm pin mặt trời của Trung Quốc trong bối cảnh lo ngại hàng hóa giá rẻ đang "tràn ngập" thị trường Mỹ.

Thuế EV cao gấp bốn lần mức thuế hiện tại là 25%, nhằm mục đích bù đắp cho những gì Lael Brainard, cố vấn kinh tế quốc gia của Biden, gọi là "các hoạt động và trợ cấp không công bằng của Trung Quốc và tạo sân chơi bình đẳng cho các nhà sản xuất ô tô Mỹ".

Giờ đây, khi nhà sáng lập Tesla Elon Musk đã được Trump lắng nghe, thuế EV thậm chí còn lớn hơn nữa có thể sắp được áp dụng. 12 tháng trước, Musk đã tận hưởng địa vị anh hùng dân gian ở Trung Quốc sau khi xây dựng "Gigafactory" đầu tiên ở nước ngoài tại Thượng Hải.

Hiện tại, Musk cảnh báo rằng Trung Quốc sẽ "phá hủy" các đối thủ ô tô toàn cầu trừ khi Washington dựng lên các rào cản thương mại cao hơn.

Rõ ràng, chính phủ Trung Quốc không mong đợi kỷ nguyên Trump 2.0. "Tôi xin nhắc lại rằng không có bên nào chiến thắng trong một cuộc chiến thương mại, và thế giới cũng sẽ không được hưởng lợi từ nó", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh đã nói.

Phần còn lại của châu Á cũng vậy. Toàn bộ khu vực có thể thấy mình đang ở tuyến đầu khi Trump ám ảnh về thâm hụt thương mại song phương giữa các quốc gia.

"Thâm hụt song phương gia tăng cuối cùng có thể thúc đẩy Mỹ áp thuế đối với các nền kinh tế châu Á khác", Andrew Tilton, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Goldman Sachs, cho biết. "Hàn Quốc, Đài Loan và đặc biệt là Việt Nam đã chứng kiến mức tăng thương mại lớn so với Mỹ".

Đồng thời, Tilton lưu ý, vị thế của Hàn Quốc và Đài Loan đang ở "vị trí đặc quyền" trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn tại thời điểm Trump muốn nghiêng sân chơi về phía Mỹ.

Trong khi đó, Trump chắc chắn sẽ được nhắc nhở rằng Việt Nam là nước chiến thắng chính trong nỗ lực của Mỹ nhằm kéo việc làm ra khỏi Trung Quốc, ông nói. Nhật Bản và Ấn Độ cũng có thặng dư thương mại với Mỹ.

Năm ngoái, thặng dư thương mại của Hàn Quốc với Mỹ đạt mức kỷ lục 44,4 tỷ USD, mức thặng dư lớn nhất với bất kỳ quốc gia nào. Xuất khẩu ô tô chiếm khoảng 30% lượng hàng xuất khẩu của Hàn Quốc sang Mỹ.

Xuất khẩu từ Đài Loan sang Mỹ đạt mức kỷ lục 24,6 tỷ USD trong quý đầu tiên của năm 2024, tăng 57,9% so với cùng kỳ năm trước. Phần lớn mức tăng này đến từ các lĩnh vực công nghệ thông tin và sản phẩm nghe nhìn.

Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ đạt 90 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm nay.

Khi năm 2025 bắt đầu, Tilton tính toán rằng sẽ có những nỗ lực từ các đối tác thương mại châu Á để thực hiện các bước "chuyển hướng sự chú ý" bằng cách che giấu những sự mất cân bằng này. Điều đó nói thì dễ hơn làm vào thời điểm đồng USD mạnh và đang tăng.

Các nhà phân tích tại Ngân hàng Barclays lập luận trong một báo cáo gần đây rằng các nhà lãnh đạo châu Á sẽ phải rất khó khăn để tránh cách tiếp cận hà khắc của Trump 2.0. "Chính sách thương mại là nơi mà ông Trump có thể sẽ gây hậu quả lớn nhất cho châu Á mới nổi trong nhiệm kỳ thứ hai của ông với tư cách là tổng thống Mỹ", họ viết.

Đồng minh trung thành của Mỹ là Nhật Bản cũng sẽ gặp nguy hiểm. Và vào thời điểm Ngân hàng Nhật Bản đang cố gắng tăng lãi suất để hỗ trợ đồng yên đang giảm giá. Cuộc đụng độ giữa Mỹ và Trung Quốc sắp tới là điều cuối cùng mà chính phủ đang gặp khó khăn của Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba cần.

Hãy nhớ rằng Trump đã nói "thuế quan" là "từ đẹp nhất" trong từ điển.

Wendy Cutler, người đã dành 3 thập kỷ làm nhà ngoại giao và đàm phán tại Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), cho biết, điều này tạo nên "cơn bão hoàn hảo". "Thặng dư thương mại toàn cầu của Trung Quốc đang trên đà đạt 1.000 tỷ USD trong năm nay khi 'người đánh thuế' nhậm chức. Hãy thắt dây an toàn nhé".

Hậu quả từ thiệt hại do thuế quan gây ra cho mục tiêu năm 2025 của Trung Quốc có thể là yếu tố thay đổi hoàn toàn cuộc chơi.

"Chiến tranh thương mại 2.0 có thể chấm dứt mô hình tăng trưởng đang diễn ra của Trung Quốc, trong đó xuất khẩu và sản xuất là động lực tăng trưởng chính", nhà kinh tế Larry Hu tại Macquarie Group, người cho rằng mức thuế 60% có thể làm giảm xuất khẩu của Trung Quốc đại lục 8% chỉ trong một năm, nói. 

"Theo mô hình tăng trưởng tiếp theo, nhu cầu trong nước, đặc biệt là tiêu dùng, có thể trở thành động lực chính một lần nữa như trong những năm 2010".

Tất nhiên, không ai thực sự biết điều gì sẽ xảy ra. "Trên thực tế, mức tăng thuế quan có thể nhỏ hơn và hẹp hơn mức Trump đã tuyên bố. Do đó, Bắc Kinh có thể không phản ứng trước nhưng có thể quyết định quy mô của biện pháp kích thích sau đó để đáp trả mức thuế quan thực tế", Hu nói.

Hoặc mức thuế của Trump có thể còn cao hơn nữa. Cuộc họp Bộ Chính trị và hội nghị công tác kinh tế trung ương vào tháng tới sẽ tạo cơ hội cho ông Tập Cận Bình cân nhắc rủi ro và những điều không thể lường trước trong năm tới. Và cân nhắc những cách mà Trung Quốc có thể trả đũa.

Một điểm sáng có thể có là Trump 2.0 sẽ thúc đẩy Trung Quốc tập trung vào nhu cầu tái cân bằng động lực tăng trưởng trong nước và đẩy nhanh các nỗ lực nhằm tăng cường khả năng tự chủ về kinh tế.

"Trung Quốc sẽ nắm bắt cơ hội để định vị mình là người bảo vệ toàn cầu hóa và chủ nghĩa đa phương khi Trump xa lánh thế giới bằng chủ nghĩa bảo hộ, chủ nghĩa cô lập và khoa trương", Paul Triolo, đối tác tại công ty tư vấn DGA Group. "Trung Quốc đã không tận dụng được sự bất mãn toàn cầu đối với nước Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump. Họ sẽ không mắc phải sai lầm tương tự nữa".

Sau đó, Trung Quốc có thể đáp trả bằng nhiều cách. Các lựa chọn bao gồm bán tháo khối lượng lớn trái phiếu kho bạc Mỹ trị giá 770 tỷ USD của Trung Quốc, hạn chế quyền tiếp cận khoáng sản của Mỹ, giảm nhập khẩu nông sản, trừng phạt một loạt các công ty từ Apple và Tesla hoặc phá giá đồng nhân dân tệ.

Matt Gertken, chiến lược gia trưởng tại BCA Research, cho biết: "Một cách tiếp cận hiệu quả hơn nhiều đối với Bắc Kinh sẽ bao gồm việc thành lập liên minh ở Âu Á cùng với ngoại giao thương mại để thuyết phục các đồng minh và đối tác của Mỹ rằng chính sách của Mỹ là liều lĩnh và có hại cho hòa bình và thịnh vượng".

Gertken cho biết: "Trên thực tế, ông Tập Cận Bình đang thực hiện cả hai điều: Củng cố quan hệ với Tổng thống Vladimir Putin, thậm chí chấp nhận một hiệp ước an ninh chung mới giữa Nga và Triều Tiên, đồng thời thu hút Đức, Nhật Bản, Úc và các quốc gia khác mong muốn nhận được đầu tư từ Trung Quốc".

Việc tăng cường vai trò của Nam Bán cầu và các quốc gia BRICS – Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi – cũng có thể làm giảm bớt thiệt hại từ các chính sách thương mại của Trump.

Vào tháng 8, BRICS đã bổ sung thêm Ả Rập Xê Út, Iran, Ethiopia, Ai Cập, Argentina và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất vào hàng ngũ của mình. Việc mở rộng BRICS là một phương tiện để sắp xếp lại trật tự thế giới mà Bắc Kinh coi là lỗi thời.

Nhưng không có gì có vẻ lỗi thời hơn việc Trump cố gắng tái tạo một hệ thống thương mại toàn cầu giống như những năm 1980 không còn khả thi nữa. Và với cái giá phải trả là triển vọng tăng trưởng năm 2025 của châu Á.

(Nguồn: Asia Times)