Trước tình hình dịch bệnh do virus corona gây ra lan tràn trên diện rộng, vào ngày 30/1, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã chính thức thông báo tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu. Cảnh báo khẩn cấp toàn cầu trên được đưa ra sau cuộc họp của Ủy ban Khẩn cấp về điều lệ y tế quốc tế (IHR) ở Geneva, Thụy Sĩ. 

Tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu (PHEIC) là tuyên bố chính thức của WHO về “một sự kiện bất thường được xác định là gây ra rủi ro sức khỏe cộng đồng cho các quốc gia khác thông qua sự lây lan ra toàn cầu của bệnh và có thể cần phải có phản ứng quốc tế phối hợp".

Đây là lần thứ 6 WHO chính thức ban bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu. Trước đó đã có 5 lần với các dịch bệnh lớn bao gồm: Dịch cúm H1N1 (Cúm lợn), Virus bại liệt Polio (WPV), Đại dịch virus Ebola (EVD), Virus Zika, Dịch virus Ebola.

Dịch cúm H1N1 thông báo vào 26/4/2009

Đây là dịch bệnh bùng phát tại một thành phố của Mexico, ngay sau khi phát hiện, WHO đã tuyên bố PHEIC. Một số quốc gia đã phải đóng cửa trường học, tăng cường kiểm tra thân nhiệt của hành khách nhập cảnh, đồng thời ngừng thương mại quốc tế.

Theo quy định, trong tình huống này các nước trên thế giới phải thiết lập hệ thống báo cáo và giám sát căn bệnh này vì hiện nay dịch đã làm chết hàng chục người ở Mexico. WHO lo ngại ổ dịch này có thể lây lan sang các nước khác và kêu gọi cồng đồng quốc tế cùng phối hợp ứng phó dập dịch. Một nhóm học sinh 21 người và 3 giáo viên Mỹ bị cách ly tại Trung Quốc sau khi đi cùng chuyến bay với một người bị nghi nhiễm H1N1.

Trong vòng 3 giờ sau khi nhận được PHEIC, hàng triệu lượt truy cập vào web của WHO và yêu cầu thành lập chuyên trang về dịch cúm. Tuy nhiên, lần đầu tiên thông báo dịch bệnh của WHO đã nhận về vô số chỉ trích khi mức độ dịch bệnh thời điểm đó mới chỉ ở giai đoạn 3, không đặc biệt nghiêm trọng cũng chưa đủ cấp cộng đồng lây lan từ người sang người. Chỉ có 3 quốc gia phát hiện người mắc virus. Theo một nghiên cứu vào năm 2013 thì H1N1 có quy mô như cúm phổ thông, đa phần là giảm tuổi thọ của người bệnh nhiều hơn do có thể gây ra tử vong ở lứa tuổi dưới 65.

Virus bại liệt Polio (WPV) thông báo ngày 5/5/2014

Lần thứ hai đưa ra tuyên bố PHEIC, WHO thông báo đã có hàng trăm trường hợp nhiễm virus WPV ở Pakistan, Afghanistan và 7 quốc gia khác. Điều đáng nói là dịch bệnh thời điểm được công bố đã đến giai đoạn “gần như quét sạch hoàn toàn bệnh", đây được coi là một sự kiện bất thường.

Đứng trước tình hình căng thẳng của dịch bệnh, các chiến dịch vắc xin đã được khởi động. Tuy nhiên các nhóm y tế khi mang thuốc đến vùng bệnh đã bị nhóm khủng bố al-Qaeda và những tay súng Taliban tấn công. 

Đại dịch virus Ebola (EVD) thông báo ngày 8/8/2014

Ebola được coi là đại dịch lớn nhất tính cho đến 2014, cướp đi sinh mạng của gần 900 người trong số 1.600 người mắc trong vòng 8 tháng. Dịch bùng phát từ Guinea và Liberia vào tháng 3/2014 và tại Sierra Leone vào tháng 5/2014.

Ngày 8/8/2014 sau khi dịch bệnh xuất hiện ở Mỹ, Châu Âu và có nguy cơ làn sang các nước khác, WHO đã chính thức tuyên bố PHEIC để đối phó và ngăn ngừa bùng phát.

Dịch virus Ebola (EVD) hay sốt xuất huyết Ebola (EHF) là tên gọi của một loại bệnh trên người có tỷ lệ tử vong cao đến 90%. Loài dơi quạ ăn trái (Pteropodidae) là ổ bệnh chính của virus này. Ngoài ra khỉ đột, vượn, lợn... cũng có thể trở thành vật trung gian truyền bệnh nếu chúng tiếp xúc với nước bọt hoặc phân dơi.

Trước đó, WHO đã hoãn tuyên bố với dịch Ebola trong 2 tháng cho đến khi được khẳng định là gây tổn hại với kinh tế các nước có liên quan tới đợt hành hương của người theo đạo Hồi tới Mecca.

Tiến sĩ Margaret Chan, Tổng giám đốc WHO thời điểm đó, đã họp khẩn với tổng thống các nước Tây Phi và nhận định rằng đây là vụ dịch lớn nhất của căn bệnh này trong lịch sử gần 4 thập kỷ qua. Bà cũng khuyến nghị không nên hạn chế đi lại vì có thể các nhân viên y tế không đến được vùng dịch. Tuy nhiên các quốc gia vẫn tiếp tục đóng cửa biên giới, từ chối nhận du khách từ những quốc gia nghi ngờ nhiễm virus, Triều Tiên thậm chí còn cấm hoàn toàn du khách tới đây.

Virus Zika thông báo ngày 1/2/2016

Lần thứ 4 WHO đưa ra tuyên bố PHEIC là đối với dịch bệnh do virus Zika gây ra. Đây là nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị tật đầu nhỏ và hội chứng Guillain-Barré (hội chứng tổn thương thần kinh có thể gây liệt).

Để đối phó với dịch bệnh, nhiều quốc gia đã ra kêu gọi người dân dừng kế hoạch mang thai và tìm hiểu kỹ về virus, tham khảo tư vấn của bác sĩ về mức độ ảnh hưởng của virus đến thai nhi.

Virus Zika đã xuất hiện tại 73 quốc gia trên toàn thế giới, chủ yếu là khu vực Mỹ Latin và vùng Caribe. Đa số bệnh nhân mắc Zika bị nhiễm virus qua muỗi, số khác lây qua đường tình dục. WHO ban bố tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu đối với đại dịch Zika vào tháng 2/2016.

Đây cũng là thời điểm Thế vận hội Olympic diễn ra ở Rio de Janiero. Một số vận động viên chấp nhận bỏ cuộc vì nỗi lo virus Zika.

Ngày 18/11, WHO tuyên bố dịch bệnh Zika không còn thuộc tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu. 

Dịch virus Ebola thông báo ngày 29/7/2019

Trước khi đưa ra PHEIC, vào ngày 17/7, WHO đã nêu rõ sự bùng phát của dịch Ebola tại Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC) đang là một tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng và được quốc tế đặc biệt quan tâm. 

Tuy nhiên, Ủy ban khẩn cấp IHR từng 3 lần từ chối khuyên WHO đưa ra tuyên bố PHEIC. Phải cho đến khi xuất hiện trường hợp nhiễm Ebola được xác nhận tại thành phố Goma thuộc Cộng hòa Dân chủ Congo, PHEIC mới được ban bố.

Vào thời điểm đó, Bộ Y tế CHDC Congo cho biết dịch Ebola ở Congo là dịch bệnh gây chết người lớn thứ hai trên thế giới với hơn 1.670 người đã nhiễm virus kể từ ngày 1/8/2018, trong khi hơn 2.500 người đã đổ bệnh. Trước đó, từ năm 2014 – 2016, dịch Ebola ở Tây Phi đã cướp đi sinh mạng của 11.300 người.

Sau tuyên bố PHEIC lần thứ 5, Ả Rập Saudi đã ngừng cấp visa cho công dân Congo, Rwanda hạn chế di chuyển của người dân trên biên giới với Congo.