Nỗ lực cạnh tranh với ngành công nghiệp trà của Trung Quốc vào thế kỷ 19 của thực dân Anh đã tác động như thế nào với phong trào độc lập của Ấn Độ để khiến trà trở thành một trong những thức uống yêu thích của Ấn Độ? Hãy cùng tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây!

Trà là thức uống quốc gia của Ấn Độ, điều này không thể chối cãi. Đối với nhiều người Ấn Độ, một ngày thông thường sẽ bắt đầu với một cốc masala chai (trà có gia vị) ở nhà, sau đó là trong suốt cả ngày từ các căng tin đến các quán trà phổ biến.

Masala chai là thức uống quốc gia tại Ấn Độ.

Masala chai thường được làm bằng cách đun sôi lá trà với sữa, đường, củ gừng và các loại gia vị ấm như bạch đậu khấu và đinh hương. Masala chai của Ấn Độ đã trở thành một trong những thức uống nổi tiếng nhất trên thế giới - phổ biến đến mức, ở nhiều quốc gia, từ “chai” (có nghĩa đơn giản là “trà” trong tiếng Hindi) đồng nghĩa với phong cách pha chế của người Ấn Độ. 

Tuy nhiên, sự phổ biến của trà ở Ấn Độ mới phát triển gần đây. Sáu bảy mươi năm trước, nhiều người Ấn Độ chưa bao giờ thưởng thức trà, chứ chưa nói đến masala chai. Sự phát triển của nó từ thức uống của thực dân Anh ở tiểu lục địa thành thức uống đặc trưng của Ấn Độ được cả thế giới công nhận là kết quả của suy thoái toàn cầu, cuộc đấu tranh giành độc lập, đổi mới công nghệ và một loạt chiến dịch tiếp thị rầm rộ. 

Tiêu thụ trà thời tiền thuộc địa: Ấn Độ cổ đại và các thành phố thương mại (1200s - 1600s) 

Mặc dù ở Ấn Độ việc uống trà chỉ mới trở nên phổ biến gần đây, nhưng thói quen này đã có từ xa xưa. Ở bang Assam phía Đông Bắc, có rất nhiều cây trà mọc hoang. Ngay từ thế kỷ 12, người Singpho và một số người dân bản địa đã uống loại trà hoang dã này thường xuyên vì tốt sức khỏe và có lẽ là vì cả caffeine.

Để chế biến, người ta thường cho những lá trà đã nướng khô vào trong những cây tre, sau đó đem đi hun khói. Cho đến ngày nay, người Singpho vẫn uống trà theo phong cách này – cắt bỏ một đoạn cây mía đã hun khói, và cho vào trà khi cần thiết. 

Có một số nghiên cứu sau đó đã nói về việc uống trà ở các thành phố của Ấn Độ gần các tuyến đường thương mại đã được thiết lập với châu Âu, Trung Đông và Trung Quốc. Ví dụ, vào cuối những năm 1600, người dân ở thành phố Surat, Gujarati đã sử dụng trà nhập khẩu từ Trung Quốc để điều trị chứng đau bụng và đau đầu. Trong cuốn sách “Chuyến du hành đến Surat vào năm 1689”, du khách người Anh John Ovington đã quan sát thấy rằng các thương nhân Ấn Độ uống trà “với một ít gia vị nóng… với kẹo đường, hoặc với một ít chanh”.

Một quảng cáo sử dụng hình ảnh lý tưởng hóa của các đồn điền trà, tập trung vào trà như một loại đồ uống nội địa (Ảnh: Bộ sưu tập Priya Paul).

Cai trị của Anh và sự trỗi dậy của sản xuất chè Ấn Độ (1700s - 1900) 

Sản xuất trà công nghiệp bắt đầu ở Ấn Độ vì xung đột giữa Anh và Trung Quốc. Erika Rappaport, một nhà sử học về ẩm thực, giải thích trong cuốn sách “A Thirst for Empire: How Tea Shaped the Modern World”: “Ngay cả khi người Anh và người Trung Quốc ngày càng coi nhau là những kẻ man rợ, người Anh vẫn không thể sống thiếu trà.

Đến những năm 1830, nước Anh tiêu thụ một lượng đáng kinh ngạc – 40 triệu bảng mỗi năm. Khi Trung Quốc đột ngột chấm dứt thương mại trà với người Anh và xung đột leo thang thành chiến tranh, người Anh đã tìm kiếm các nguồn thay thế. Nhận ra rằng người Assam đã trồng nhiều loại trà bản địa của riêng họ, người Anh đã mở rộng phạm vi thuộc địa của họ sang Assam để phát quang rừng rậm để trồng trà.

Những ngày đầu của ngành trà Ấn Độ chứng kiến sự phát triển nhanh chóng kéo theo những xung đột. Từ những năm 1830 trở đi, các nhà công nghiệp châu Âu, Assam và Ấn Độ đã làm việc để thành lập các đồn điền trà. Khi nhu cầu xuất khẩu trà tăng cao, việc trồng trà trở nên rầm rộ.

Tuy nhiên, để mọi người làm việc trên những đồn điền đó lại là một vấn đề khác. Nhiều người Assam không tin tưởng vào ngành trà và từ chối phá rừng để trồng hoặc làm việc trên các cánh đồng trà. Với mong muốn duy trì chủ quyền, người Assam đã nổi dậy chống lại chủ đồn điền, mở các cuộc tấn công vào chủ đồn điền và gia đình của họ. Đáp lại, các chủ đồn điền đã thuê công nhân nhập cư từ các vùng xa xôi của Ấn Độ để làm việc như những người lao động có hợp đồng.

Xa nhà, những công nhân trà này bị mắc kẹt trong đồn điền do bệnh tật, suy dinh dưỡng và nợ nần. Trong cuốn sách của cô có tựa đề “Empire’s Garden: Assam and the Making of India”, nhà sử học Jayeeta Sharma nói rằng vì điều kiện làm việc tồi tệ, “các đồn điền đã trở thành khu vực hạn chế, nơi người ngoài không được phép vào”. Khi tỷ lệ tử vong lên tới 50%, các cuộc nổi loạn bắt đầu nổ ra.

Chưa hết, ngay cả khi sản xuất trà của Ấn Độ bùng nổ vào cuối những năm 1800, chỉ một số ít người Ấn Độ sử dụng nó. Thay vào đó, hầu hết trà Ấn Độ được gửi ra nước ngoài. Những gì còn sót lại trên thị trường Ấn Độ đã được bán cho người châu Âu và những người Ấn Độ thuộc tầng lớp thượng lưu, những người đã tiếp nhận văn hóa của người Anh. Những người này pha trà theo cách của người Anh, sử dụng thời gian ngâm chính xác và dụng cụ pha trà chuyên dụng, đồng thời phục vụ trà với sữa và đường. 

Việc tiêu thụ trà của Ấn Độ vào thời điểm này bị hạn chế và thường liên quan đến việc chấp nhận chế độ của người Anh. 

Những ngày đầu uống trà của người Ấn Độ: Phong cách mới, Chén trà và Quán cà phê Parsi (1900 - 1930)

Bất chấp những tranh cãi xung quanh việc sản xuất trà, văn hóa uống trà của Ấn Độ bắt đầu thay đổi vào đầu những năm 1900. Suy thoái kinh tế xảy ra ở các nước khiến cho các thương nhân trà không thể xuất khẩu, họ phải tập trung vào thị trường nội địa, tung ra các chiến dịch tiếp thị, lúc đầu nhắm vào tầng lớp trung lưu và thượng lưu của Ấn Độ.

Một quảng cáo những năm 1920 - 1930 cho thấy sự thay đổi trọng tâm của quảng cáo trà sang đối tượng rộng hơn (Ảnh bộ sưu tập  Priya Paul).

Các quảng cáo ban đầu lặp lại thông điệp của quảng cáo dành cho người châu Âu và người Mỹ, tập trung vào sự tinh tế của trà, lợi ích sức khỏe của nó và phương pháp ngâm trà “đúng cách” của người Anh. Cũng giống như cách mà các loại động vật được nuôi trong nhà máy ngày nay sử dụng hình ảnh đồng cỏ rộng mở để quảng cáo sản phẩm của họ, bao bì trà thời kỳ đầu đã cố gắng làm giảm đi những ý kiến tiêu cực về các đồn điền trà bằng cách làm nổi bật hình ảnh những vườn trà thanh bình, bình dị. 

Những quảng cáo ban đầu minh họa cách pha trà, nhưng người Ấn Độ đã nhanh chóng phát triển các kỹ thuật của riêng họ. Thay vì ngâm lá trà trong nước đun sôi, họ đun sôi chúng trực tiếp trong nước hoặc sữa. Để làm cho việc sử dụng tiết kiệm hơn, người ta thường dùng lá trà đã được cắt nhỏ hoặc xay. Hòa quyện với nhau, cách chế biến này đã tạo ra một loại trà mạnh hơn, chứa nhiều caffeine hơn. Họ tăng lượng sữa và đường để bù lại vị đặc của trà đun sôi làm từ lá trà xay.

Để phù hợp với văn hóa từng địa phương, những người bán trà đã đun trà với các loại hương liệu như gừng tươi, bạch đậu khấu, quế, đinh hương và lá nguyệt quế. Mặc dù nguồn gốc chính xác của masala chai hiện đại vẫn chưa rõ ràng, nhưng nó có thể đã phát triển từ những cách pha chế trà ban đầu này. 

Người Ấn Độ đã nhanh chóng phát triển các kỹ thuật pha trà của riêng họ.

Vào những năm 1920 và 1930, các quán trà bắt đầu mở ở các trung tâm thành phố lớn. Ở thành phố phía Đông Kolkata, các quán ăn khiêm tốn được gọi là “cabin trà” mọc lên trong các khu dân cư gần các trường đại học, cung cấp trà và đồ ăn nhẹ giá rẻ. Chúng nhanh chóng trở thành trung tâm tin tức, tin đồn chính trị và các cuộc thảo luận sôi nổi về các vấn đề văn hóa, và trong những thập kỷ sau đó, chúng trở thành nơi gặp gỡ quan trọng của giới trí thức và những người da đỏ ủng hộ độc lập.

Ở Mumbai và Delhi, Parsis (những người nhập cư Zoroastrian từ Iran) đã xây dựng các quán cà phê phục vụ trà theo phong cách riêng của họ, cũng như các món ăn chịu ảnh hưởng của Ba Tư. Các quán cà phê Parsi đã phục vụ một loại trà đặc biệt có nhiều kem, đậm đặc có tên là “Irani cha” cho nhiều đối tượng khách hàng. 

Cú hích tiếp thị vĩ đại của những năm 1930 (1930 - 1940) 

Với cuộc khủng hoảng trầm trọng vào những năm 1930, giá trị của trà giảm xuống cùng lúc với việc các đồn điền trà ở Ấn Độ đang cho năng suất kỷ lục. Đáp lại, hội đồng trà đã phát động một chiến dịch tiếp thị rầm rộ để tăng cường uống trà trên khắp Ấn Độ.

Thay vì nhắm mục tiêu vào các phân khúc xã hội riêng, đây là một chiến dịch rộng lớn nhằm tăng mức tiêu thụ trà ở tất cả người tiêu dùng trên toàn quốc, bất kể giai cấp, chủng tộc, giới tính hay xuất xứ. 

Người bán hàng lưu động đã quảng cáo trà ở khắp mọi nơi, từ nhà ga xe lửa, nhà máy đến vùng nông thôn.

Những người bán hàng lưu động đã quảng cáo trà ở khắp mọi nơi, từ nhà ga xe lửa, nhà máy đến vùng nông thôn. Tại các cuộc giới thiệu trước công chúng, họ chỉ cách pha trà và kêu gọi mọi người uống những cốc trà miễn phí hoặc mang về nhà những gói trà dùng một lần. Hứa hẹn về năng suất cao hơn, những người quảng bá đã vận động các giám sát viên nhà máy và văn phòng mời công nhân của họ nghỉ giải lao uống trà.

Trà được quảng cáo là tốt cho sức khỏe, tăng cường sinh lực và là một sự thay thế khôn ngoan cho rượu. Mặc dù mức tiêu thụ trà vẫn còn nhỏ so với toàn bộ dân số Ấn Độ, nhưng cú hích tiếp thị này đã giới thiệu thành công việc uống trà cho nhiều người, mọi người nhanh chóng ưa thích trà hơn đồ uống không chứa caffeine. 

Trà và Phong trào Độc lập (1930 - 1950) 

Hình ảnh của trà trở nên phức tạp do sự trỗi dậy của phong trào độc lập ở Ấn Độ. Trong những năm 1930 và 1940, người dân Ấn Độ ngày càng chán ngán sự cai trị của Anh. Là một phần của Phong trào Swadeshi, Mahatma Gandhi kêu gọi người Ấn Độ từ chối hàng hóa của đế quốc Anh, bao gồm cả trà, công khai chỉ trích mức lương thấp của hệ thống trồng trà và sự phụ thuộc vào lao động có hợp đồng. Điều này khiến nhiều công nhân trà đình công hoặc bỏ hẳn đồn điền trà.

Tương tự như vậy, Gandhi đã lên tiếng phản đối việc khuyến khích uống quá nhiều trà một cách không lành mạnh của các nhà quảng cáo. “Trà đậm đặc là chất độc,” ông nói, thúc giục, “do đó, cần hết sức thận trọng trong việc vẽ quảng cáo”.

Một quảng cáo trà Ấn Độ tóm tắt hoạt động tiếp thị dẫn đến nền độc lập, với hình ảnh người Ấn thuộc nhiều tầng lớp và tôn giáo từ những năm 40 và 50 (Ảnh: bộ sưu tập Priya Paul).

Bất chấp những lời chỉ trích này, các nhà quảng cáo đã chọn trà để thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc giành độc lập cho Ấn Độ. Để đối phó với làn sóng chủ nghĩa dân tộc đang lên, họ đã thay thế các thông điệp thuộc địa bằng việc miêu tả trà như một loại đồ uống của Swadeshi, một thứ gắn liền với bản sắc dân tộc, ủy quyền cho các nghệ sĩ Ấn Độ tạo ra những hình ảnh đồ họa táo bạo về những người uống trà trong trang phục của vùng kèm theo văn bản tiếng địa phương.

Mặc dù nhấn mạnh sự khác biệt trong khu vực, những quảng cáo này cũng nhấn mạnh đến sự thống nhất quốc gia và thông điệp dường như gây được tiếng vang với những người dân mong muốn thoát khỏi sự cai trị của Anh.

Với tuyên bố độc lập của Ấn Độ vào năm 1947, các nhà tiếp thị trà đã đưa ra một tuyên bố trà là lực lượng đoàn kết của người dân Ấn Độ, đồng thời là một đại sứ văn hóa và kinh tế trong tương lai trên thế giới. Sau khi độc lập, các đồn điền trà còn lại do nước ngoài nắm giữ dần dần được bán cho các chủ sở hữu Ấn Độ. Và trong khi Ấn Độ tiếp tục bán trà ra thế giới, theo thời gian, một lượng trà ngày càng tăng theo nhu cầu trong nước vẫn ở lại. 

Trà ở Ấn Độ và xuất khẩu sau độc lập (1950 – 1990) 

Những năm sau khi giành độc lập, những tiến bộ trong công nghệ chế biến đã khiến việc uống trà trở nên phổ biến và có giá hợp lý hơn. Điều này phụ thuộc vào quy trình “crush-tear-curl” (CTC), quá trình này đã cắt nhỏ lá trà và biến chúng thành những hạt đồng nhất.

Do diện tích bề mặt lớn hơn, trà CTC pha nhanh hơn và tạo ra nhiều tách trà hơn so với trà không chế biến CTC có cùng trọng lượng. Quá trình xử lý CTC đã có từ những năm 1930, nhưng vào cuối những năm 50, một kỹ sư người Bengal đã thiết kế lại máy móc CTC, khiến nó có khả năng mở rộng quy mô công nghiệp hơn.

Một quảng cáo sử dụng hình ảnh ngôi sao điện ảnh Ấn Độ quảng bá trà CTC (Ảnh: bộ sưu tập Priya Paul).

Những người thợ máy trên khắp Ấn Độ đã copy lại công nghệ và giúp cho trà CTC đột nhiên trở nên phổ biến. Trong những năm 1950 và 1960, nguồn cung cấp dồi dào trà CTC rẻ tiền đã dẫn đến sự gia tăng của cả những người bán trà ven đường và tiêu dùng hộ gia đình, khiến trà trở thành thức uống được lựa chọn của Ấn Độ. 

Nhiều thập kỷ sau, phong cách pha trà của Ấn Độ lan rộng khắp thế giới khi tiếp xúc với những người di cư và du lịch Ấn Độ với nhiều cách pha trà khác nhau của masala chai, mà đỉnh cao là vào những năm 1990 với Starbucks và một số công ty khác hợp nhất thành một tập đoàn. Các loại trà xuất khẩu có nhiều hương vị hơn với masala chai, thêm cà phê espresso hoặc thay đổi hoàn toàn tỷ lệ sữa, đường và gia vị.

Trong khi masala chai đã trở thành một thức uống thay thế thời thượng cho cà phê cappuccino, thì ở Ấn Độ, phong cách uống trà vẫn bình dị, đó là một loại đồ uống hàng ngày, giá cả phải chăng, cung cấp năng lượng cho mọi khía cạnh của cuộc sống.