Hôm 19/3, ngân hàng lớn nhất tại Thụy Sĩ - UBS đạt thỏa thuận mua Credit Suisse với giá 3,25 tỷ USD. Thỏa thuận này đã chấm dứt 167 năm tồn tại của Credit Suisse với tư cách một tổ chức độc lập. 

Ngân hàng này từng đối đầu trực tiếp với các gã khổng lồ phố Wall và vốn hóa có thời điểm đạt gần 100 tỷ USD, một sự thất bại đối với một ngân hàng từng đối đầu trực tiếp với những người khổng lồ của Mỹ ở Phố Wall và tự hào về giá trị thị trường lớn hơn cả Goldman, Tập đoàn Goldman Sachs.

Chủ tịch UBS Colm Kelleher cho biết việc tiếp quản Credit Suisse là một cuộc giải cứu khẩn cấp. Bởi khủng hoảng tại Credit Suisse là đòn giáng mạnh với Thụy Sĩ - đất nước có 243 ngân hàng và 24 chi nhánh nhà băng quốc tế. Sự ổn định và giàu có của Thụy Sĩ chủ yếu phụ thuộc vào ngành tài chính.

Tổng giá trị tài sản của UBS và Credit Suisse gần gấp đôi GDP Thụy Sĩ. Credit Suisse từng có tổng tài sản hơn 1.000 tỷ USD, nhưng sau nhiều năm sụt giảm chỉ còn khoảng 580 tỷ USD. Con số này tương đương gần một nửa tổng giá trị tài sản của UBS.

Khi hệ thống tài chính sụp đổ vào năm 2008, Credit Suisse nổi lên trong tình trạng tốt hơn so với nhiều đối thủ. Sau đó, đã chậm điều chỉnh để cuộc khủng hoảng thay đổi ngành ngân hàng như thế nào.

Người cho vay dựa vào một ngân hàng đầu tư tự do, loay hoay xoay trục sang các ngành kinh doanh ổn định hơn và trên hết là không lay chuyển được sở thích rủi ro của mình.

"Họ cảm thấy như người chiến thắng trong khủng hoảng tài chính, còn những bên khác đều thiệt hại. Vì vậy, họ tiếp tục mở rộng mô hình kinh doanh này", Andreas Venditti - nhà phân tích ngân hàng tại Vontobel nhận xét.

Kết quả là 15 năm bê bối, kiện tụng và những bước ngoặt chiến lược trong khi các ngân hàng lớn khác trở nên tập trung hơn, quy củ hơn và không có nhiều kịch tính hơn. Một vụ bê bối gián điệp, khoản lỗ 5,5 tỷ USD đối với một khách hàng, doanh thu điều hành, tiền phạt liên quan đến trốn thuế và trừng phạt cũng như dàn xếp gian lận đối với doanh số cho vay của Mozambique đã làm suy yếu ngân hàng về mặt tài chính đồng thời làm xói mòn niềm tin của các nhà đầu tư.

Vì vậy, khi những chấn động làm rung chuyển thế giới ngân hàng một lần nữa trong tháng này, Credit Suisse đã trở thành thỏi nam châm thu hút nỗi sợ hãi bao trùm thị trường. Ngay cả khoản tài trợ khẩn cấp từ ngân hàng trung ương Thụy Sĩ cũng không thể cứu vãn được ngân hàng này.

Credit Suisse đã hỗ trợ vốn cho các tuyến đường sắt trên dãy Alpine và sự phát triển của Thung lũng Silicon. Họ cũng quản lý tài sản cho hoàng gia Arab, các tài phiệt Nga và cạnh tranh với những gã khổng lồ phố Wall. Tuy nhiên, Credit Suisse cũng phải chật vật kiểm soát rủi ro và kiếm doanh thu.

UBS, hiện là vị cứu tinh của Credit Suisse, là đứa con có vấn đề của ngành ngân hàng Thụy Sĩ trong cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua. Họ vượt qua sự phá sản bằng cách nuốt gói cứu trợ trị giá 5,3 tỷ USD của chính phủ.

Credit Suisse, vốn đã vượt qua cơn bão tốt hơn, đã từ chối lời đề nghị giải cứu từ chính quyền và huy động được khoảng 9 tỷ USD từ các nhà đầu tư tư nhân do quỹ tài sản có chủ quyền của Qatar dẫn đầu. Khi đó, giám đốc điều hành Brady Dougan cho biết động thái này đã mang lại cho Credit Suisse "sức mạnh vốn không thể nghi ngờ".

Trong những năm sau đó, ngân hàng toàn cầu trở nên thận trọng hơn. Các ngân hàng lớn, bị trừng phạt mặc dù được vốn hóa tốt nhờ các gói cứu trợ, đã loại bỏ các đơn vị bên ngoài và tập trung vào những gì họ có thể làm tốt nhất.

Tại UBS, các giám đốc điều hành đã thu gọn ngân hàng đầu tư, ngân hàng đã suýt khiến người cho vay thất vọng với vụ đặt cược tai hại vào các khoản thế chấp dưới chuẩn và ám ảnh nó một lần nữa với vụ bê bối giao dịch lừa đảo vào năm 2011. Ngân hàng chuyển sự chú ý sang quản lý tài sản, kinh doanh bán các khoản đầu tư và các sản phẩm tiết kiệm dành cho người giàu trên thế giới.

Mặc dù vậy, Credit Suisse đã không trải qua cuộc đại tu tương tự - về kinh doanh hay văn hóa, các cựu giám đốc điều hành cho biết.

Theo WSJ, dưới thời CEO Dougan - người có nhiều kinh nghiệm mảng ngân hàng đầu tư, Credit Suisse tiếp tục dồn nguồn lực vào các hoạt động như cho vay, chứng khoán khóa và trái phiếu lợi suất cao. Trên thị trường, Credit Suisse ngày càng phải vật lộn để cạnh tranh với những ngân hàng lớn khác như Goldman Sachs và JPMorgan Chase & Co.

Cách tiếp cận kinh doanh thông thường của Credit Suisse nổi lên như một lỗ hổng. Các quy định được thiết kế để ngăn chặn tình trạng khủng hoảng tín dụng lặp lại đã trừng phạt nhiều hoạt động rủi ro và buộc các ngân hàng như Credit Suisse phải nắm giữ nhiều vốn hơn - một biện pháp phòng ngừa thua lỗ.

Ngân hàng ngày càng phải vật lộn để cạnh tranh các giao dịch và dòng chảy thương mại với những ngân hàng như Goldman Sachs và JPMorgan Chase & Co. Các siêu ngân hàng của Mỹ đã tích lũy được bảng cân đối kế toán vững chắc kể từ cuộc khủng hoảng và có khả năng tiếp cận tốt hơn với thị trường vốn của Mỹ.

Ngân hàng đầu tư mà Credit Suisse xoay quanh bắt đầu khiến các nhà đầu tư thất vọng với lợi nhuận của nó. Nhỏ hơn, nó thiếu một số quy mô giúp các ngân hàng khổng lồ chi trả chi phí điều tiết cao hơn. Các hoạt động cắt giảm chi phí liên tục diễn ra sau đó, cản trở đầu tư vào công nghệ và các lĩnh vực khác.

Năm 2019, Credit Suisse ghi nhận doanh thu 21,6 tỷ franc Thụy Sĩ, kém 25% so với UBS. Trong khi năm 2010, cả hai có doanh thu ngang nhau, ở mức 32 tỷ franc Thụy Sĩ.

Một vấn đề khác: ngân hàng đầu tư của Credit Suisse vẫn duy trì thái độ tìm kiếm cảm giác mạnh mà các đối thủ đã tìm cách dập tắt. Và phải chịu thêm rủi ro để cố gắng hạ cánh kinh doanh khi đối đầu với các ngân hàng Mỹ có hỏa lực mạnh hơn. Văn hóa đó đã thấm vào các nhánh khác của nhóm, điều mà một cựu giám đốc điều hành cho biết thiếu cấu trúc chỉ huy và kiểm soát cần thiết để kiềm chế việc chấp nhận rủi ro.

Bùng nổ và vụ bê bối trở nên thường xuyên. Tiền phạt và kiện tụng tăng lên nhanh chóng, làm ảnh hưởng đến kết quả và cản trở khả năng ngân hàng rót tiền vào các lĩnh vực như công nghệ để theo dõi rủi ro.

Ngân hàng đã thanh toán 4 tỷ USD cho các vụ dàn xếp và phán quyết từ năm 2020 đến năm 2022. Báo cáo thường niên mới nhất của ngân hàng này dành hơn 10.000 từ trong 12 trang để liệt kê các vụ kiện, dàn xếp và các cuộc điều tra của chính phủ.

Mayra Rodriguez Valladares, một nhà tư vấn có trụ sở tại Mỹ, người tư vấn cho các ngân hàng về quy định, cho biết: "Vấn đề của Credit Suisse trong nhiều thập kỷ, và ý tôi thực sự là hàng thập kỷ, là quản lý rủi ro hoạt động tồi tệ. "Mọi người đều để họ thoát tội: Anh, Mỹ, Thụy Sĩ",

Năm 2015, ông Tidjane Thiam thay thế ông Dougan làm giám đốc điều hành sau khi công ty nhận tội giúp khách hàng trốn thuế Mỹ. Ông bắt tay vào một trong nhiều tổ chức lại. Ông Thiam, một người ngoại đạo có ít kinh nghiệm về ngân hàng, đã cắt giảm ngân hàng đầu tư. Giống như UBS, ông quyết định tương lai nằm ở việc quản lý tài sản của những người giàu có trên thế giới.

Ông đã giành được nhiều lời khen ngợi cho cuộc cải cách của mình từ một số nhà đầu tư lớn nhất của Credit Suisse. Nhưng nhiệm kỳ của ông được đánh dấu bằng những căng thẳng trong các bộ phận của ngân hàng, đặc biệt là ngân hàng đầu tư ở New York, và mối quan hệ đôi khi không thoải mái với chủ tịch Credit Suisse khi đó - Urs Rohner.

"Tôi biết rằng hiện tại tôi không nổi tiếng lắm", ông Thiam nói vào năm 2016. "Nhưng trở nên nổi tiếng không phải là công việc của tôi".

Kể từ khi ông Thiam đến, những cải tiến gần như liên tục, chủ yếu nhằm mục đích hướng nhiều hơn đến những khách hàng giàu có. Credit Suisse đã báo cáo hơn 100 triệu USD chi phí tái cơ cấu trong bảy trong tám năm qua, với tổng trị giá 2,8 tỷ USD.

Tháng 2/2020, Thiam bị buộc thôi việc, khi đó, ông Urs Rohner đổ lỗi cho ông làm suy giảm lòng tin, danh tiếng và uy tín của ngân hàng. Cơ quản quản lý ngân hàng Thụy Sĩ cũng phát hiện thêm 5 trường hợp bị Credit Suisse thuê giám sát giai đoạn 2016 - 2019 trong cuộc điều tra do Khan thúc đẩy. Bloomberg cho rằng bầu không khí độc hại ở cấp cao nhất đã góp phần tạo ra những sai lầm trong hoạt động ở Credit Suisse.

Giống như phần còn lại của Phố Wall, các bàn giao dịch của Credit Suisse đã có một cơn sốt đường ngay sau đó. COVID-19 tấn công và thị trường trở nên hỗn loạn, sau đó là một loạt các gói kích thích thúc đẩy quá trình giao dịch.

Nhưng các vấn đề của ngân hàng vẫn chưa được giải quyết và bùng phát vào tháng 3/2021, Credit Suisse nhận tin khách hàng lớn nhất của họ không thể trả hơn 2 tỷ USD đúng hạn. Archegos Capital Management - quỹ đầu tư có trụ sở tại New York của Bill Hwang - đã mất hai ngày trước đó để dàn xếp với những bên cho vay khác và không còn đủ tiền trả Credit Suisse.

Trong vòng vài tuần, Credit Suisse đã đóng băng 10 tỷ usd tiền liên quan đến công ty chuỗi cung ứng Greensill Capital và mất 5,5 tỷ usd khi một khách hàng, văn phòng gia đình của Bill Hwang, Archegos Capital Management, vỡ nợ.

Một báo cáo của các luật sư bên ngoài do ngân hàng ủy quyền đã chỉ trích ngân hàng vì nhiều cách làm ngơ trước rủi ro và cắt giảm chi phí, hoặc không đầu tư vào quản lý rủi ro. Họ đổ lỗi cho những gì nó mô tả là sự thất bại cơ bản trong quản lý và kiểm soát trong ngân hàng đầu tư của công ty.

Báo cáo của Paul, Weiss, Rifkind, Wharton & Garrison LLP cho biết: "Việc kinh doanh tập trung vào việc tối đa hóa lợi nhuận ngắn hạn và không kiềm chế được và thực sự đã tạo điều kiện cho Archegos chấp nhận rủi ro".

Credit Suisse đã cố gắng tự điều chỉnh với sự cấp bách mới. Dưới sự quản lý mới do Giám đốc điều hành Ulrich Körner và Chủ tịch Axel Lehmann dẫn đầu, ngân hàng đã bắt đầu thiết lập lại mạnh mẽ vào cuối năm 2022. Ngân hàng đã huy động vốn, cho biết sẽ cắt giảm 9.000 việc làm và bắt đầu tách ngân hàng đầu tư dưới tên cũ CS First Boston.

Mặc dù việc tăng vốn giúp Credit Suisse có điều kiện tài chính lành mạnh, nhưng thị trường không có tâm trạng tha thứ khi các ngân hàng trung ương tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Sau sự sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon vào giữa tháng 3, đã có những tiết lộ không đúng lúc về "điểm yếu quan trọng" trong báo cáo tài chính của Credit Suisse.

Sau đó, có thông tin rằng cổ đông lớn nhất của Credit Suisse sẽ không bơm vốn mới. Nhiều năm chữa cháy đã làm cạn kiệt niềm tin của các nhà đầu tư và khách hàng, những người đã rút hàng chục tỷ USD tiền vào tuần trước.

Giovanni Barone Adesi, giáo sư tài chính tại Đại học Ý, Thụy Sĩ cho biết: "Trên thị trường tài chính, vốn thực sự là niềm tin, vì vậy nếu mọi người bắt đầu đánh mất niềm tin mà họ có vào tổ chức tài chính của mình thì mọi thứ sẽ sụp đổ khá nhanh".

Cổ phiếu đã có một thời gian nghỉ ngơi ngắn sau khi ngân hàng trung ương Thụy Sĩ tiết lộ một chương trình cho vay khổng lồ trước khi tiếp tục lao dốc vào thứ Sáu. Điều đó đã tạo ra một cuộc chạy đua vào cuối tuần để đạt được một thỏa thuận trước khi thị trường mở cửa vào hôm nay (20/3).

Vào ngày 22/3, UBS đã đồng ý mua lại Credit Suisse với giá 3 tỷ franc Thụy Sĩ (3,2 tỷ USD).

Các nhà chức trách Thụy Sĩ đã đóng vai trò quan trọng trong thỏa thuận này khi các chính phủ tìm cách ngăn chặn sự lây lan đe dọa hệ thống ngân hàng toàn cầu.

"Với việc UBS tiếp quản Credit Suisse, một giải pháp đã được tìm ra để đảm bảo ổn định tài chính và bảo vệ nền kinh tế Thụy Sĩ trong tình huống đặc biệt này", theo trích dẫn từ một tuyên bố từ Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB).

Các điều khoản của thỏa thuận cho thấy, các cổ đông của Credit Suisse sẽ nhận được 1 cổ phiếu UBS cho mỗi 22,48 cổ phiếu Credit Suisse mà họ nắm giữ.

"Thương vụ mua lại này rất hấp dẫn đối với các cổ đông của UBS, nhưng chúng tôi xin nói rõ rằng đây là một cuộc giải cứu khẩn cấp. Chúng tôi đã cấu trúc một giao dịch sẽ bảo toàn giá trị còn lại trong doanh nghiệp, đồng thời hạn chế rủi ro của chúng tôi", Chủ tịch UBS Colm Kelleher cho biết.

"Chúng tôi cam kết sẽ làm cho thương vụ này thành công tốt đẹp. Không có lựa chọn nào tốt hơn. Điều này hoàn toàn cần thiết đối với cấu trúc tài chính của Thụy Sĩ và... đối với nền tài chính toàn cầu", ông cho biết thêm.

Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB) đã cam kết khoản vay lên tới 100 tỷ franc Thụy Sĩ (108 tỷ USD) để hỗ trợ việc tiếp quản. Một tuyên bố riêng của chính phủ cho biết, chính phủ Thụy Sĩ cũng đã đưa ra một bảo đảm để giả định khoản lỗ lên tới 9 tỷ franc Thụy Sĩ từ một số tài sản nhất định vượt quá ngưỡng định sẵn "nhằm giảm thiểu mọi rủi ro cho UBS".

"Đây là một giải pháp thương mại chứ không phải gói cứu trợ", Karin Keller-Sutter, Bộ trưởng Tài chính Thụy Sĩ cho biết trong một cuộc họp báo hôm Chủ nhật (19/3).

(Nguồn: WSJ)