Là một trong ba nữ ứng viên hiếm hoi của Hội đồng Cơ khí - động lực đạt chuẩn Phó giáo sư năm 2025, chị được đồng nghiệp nhìn nhận không chỉ bằng những công bố khoa học hay các đề tài nghiên cứu, mà còn bằng sự chỉn chu, lặng lẽ và đầy trách nhiệm trong từng việc làm.

PGS.TS Lưu Thị Tho

Từ niềm yêu thích vật liệu đến tư duy nghiên cứu nền tảng

Tốt nghiệp ngành Công nghệ dệt, may và tiếp tục học lên thạc sĩ rồi tiến sĩ tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, PGS.TS Lưu Thị Tho dần xác lập hướng đi cho mình: gắn bó với đào tạo và nghiên cứu Công nghệ Vật liệu Dệt may. Quá trình học tập trong môi trường khoa học nghiêm túc giúp chị được tiếp xúc với nhiều nhà nghiên cứu uy tín, từ đó hình thành tư duy học thuật hiện đại và khả năng quan sát sâu về vi cấu trúc vật liệu.

Chị dành phần lớn thời gian trong giai đoạn đầu sự nghiệp để tiếp cận và vận dụng các nhóm kỹ thuật phân tích tiên tiến như SEM, FE-SEM, hiển vi phân cực, EDX, FTIR và các phép kiểm tra cơ – lý – hóa theo chuẩn quốc tế. Không phải để chạy theo công nghệ, mà để hiểu vật liệu từ gốc: vi cấu trúc xơ sợi, khả năng liên kết thuốc nhuộm, sự biến đổi của vật liệu dưới tác động của công nghệ xử lý.

Từ nền tảng đó, chị hình thành hai hướng nghiên cứu trọng tâm gắn bó đến tận hôm nay: Nghiên cứu vi cấu trúc xơ dệt và tối ưu hóa quy trình nhuộm theo hướng bền vững;  Phát triển vật liệu dệt may chức năng, hướng tới sản phẩm thông minh và thân thiện môi trường

Hai hướng nghiên cứu này không chỉ phù hợp với thực tiễn ngành dệt may Việt Nam mà còn hòa vào dòng chảy lớn của thế giới: chuyển đổi xanh, tiết kiệm nước, giảm hóa chất và ứng dụng vật liệu thế hệ mới.

Kiến tạo giải pháp bền vững: Tiết kiệm nước & hóa chất

Trong bối cảnh ngành dệt may toàn cầu chịu áp lực giảm phát thải, việc thấu hiểu vi cấu trúc xơ để thiết kế quy trình nhuộm hiệu quả trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đây là trọng tâm mà PGS.TS Lưu Thị Tho dành nhiều năm cho hướng nghiên cứu đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tư duy phân tích sâu này.

Chị thiết kế các mô hình thực nghiệm đơn biến và đa biến để tối ưu các thông số nhuộm, hướng tới mục tiêu tiết giảm hóa chất, tăng hiệu suất và nâng cao chất lượng màu. Các nghiên cứu này đã được hiện thực hóa qua nhiều đề tài có giá trị, tiêu biểu như:

Đề tài ĐTĐLCN 48/21 cấp Nhà nước: Phát triển vải kháng khuẩn – kháng nước phục vụ y tế và cộng đồng, kết hợp đồng thời với vi cấu trúc vải, xử lý bề mặt và các hoạt chất kháng khuẩn.

Đề tài cấp Bộ Công Thương (2017): Ứng dụng tinh dầu thực vật Việt Nam để xử lý kháng khuẩn và sản xuất khăn giấy cao cấp – hướng đi thể hiện rõ tình yêu với nguyên liệu bản địa và tinh thần hóa học xanh.

Các đề tài cấp cơ sở về nhuộm chống tia UV, lựa chọn thuốc nhuộm phù hợp hoặc cải tiến vật liệu bảo hộ.

Gần đây nhất, chị đang triển khai đề tài về quy trình dệt và nhuộm vải dệt kim từ polyamide tái chế pha elastane, hướng tới sản phẩm bền vững từ nguồn nguyên liệu tái chế, một lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế tuần hoàn.

Những kết quả này không chỉ mang tính học thuật mà còn được ứng dụng vào đào tạo và thực tiễn sản xuất: sinh viên có dữ liệu thực nghiệm để học tập, doanh nghiệp có cơ sở tham khảo để cải thiện quy trình, ngành dệt may có thêm mô hình tiết kiệm nước, hóa chất.

 Khát vọng tạo ra Vật liệu dệt mới đa chức năng: Thông minh và bảo vệ

Nếu hướng nghiên cứu thứ nhất thiên về nền tảng và tối ưu hóa, thì hướng nghiên cứu thứ hai lại thể hiện một khát vọng vươn xa hơn: tạo ra vật liệu dệt may đa chức năng có khả năng thích ứng, bảo vệ và phục vụ con người nhiều hơn là chỉ đáp ứng nhu cầu mặc.

Trong thời đại mới, vật liệu dệt phải hội tụ nhiều tính năng: Kháng khuẩn, chống tia UV; Kháng nước, chống bám bẩn; An toàn cho da; Có thể thông minh hóa bằng xử lý bề mặt hoặc điều chỉnh cấu trúc sợi

Các đề tài tiêu biểu mang tính ứng dụng cao đã minh chứng cho điều này:

Đề tài Nhà nước về sản xuất khẩu trang và quần áo bảo hộ y tế: Một phần kết quả được cấp Bằng độc quyền sáng chế số 46673, khẳng định chiều sâu nghiên cứu và khả năng chuyển giao công nghệ.

Ứng dụng chitosan từ phế thải thủy sản làm chất kháng khuẩn sinh học, một giải pháp tiết kiệm và thân thiện môi trường.

Quan tâm đặc biệt đến vật liệu thông minh (biến đổi hình thái sợi, điều chỉnh hiệu ứng bề mặt) phục vụ da giày, phụ kiện và dệt kỹ thuật, một lĩnh vực còn mới mẻ ở Việt Nam.

Những thành tựu này không chỉ dừng lại ở việc theo sau xu hướng, mà là nỗ lực kiến tạo vật liệu đáp ứng tương lai của ngành.

Người thầy truyền cảm hứng

Bên cạnh công việc nghiên cứu, giảng dạy luôn là điểm tựa tinh thần của PGS.TS Lưu Thị Tho. Nhiều thế hệ sinh viên nhớ về chị như một người thầy kỹ tính nhưng ân cần, luôn nhẹ nhàng gợi mở thay vì áp đặt.

Chị đảm nhiệm nhiều học phần quan trọng: Vật liệu dệt may, Công nghệ hoàn tất mới, Kiểm tra chất lượng, Vật liệu mới, Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng sản phẩm dệt may, Phát triển bền vững trong dệt may,… Không chỉ truyền thụ kiến thức, chị còn chú trọng rèn cho sinh viên tư duy làm việc khoa học, cẩn trọng và trung thực.

Đến nay, chị đã hướng dẫn thành công 8 học viên cao học; đồng hành cùng 14 đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên; chủ trì 9 đề tài các cấp và tham gia nhiều đề tài khác. Chị cũng đã công bố 45 bài báo và báo cáo khoa học; trong đó có 6 bài trên tạp chí quốc tế Scopus/ISI; công bố 5 đầu sách, gồm 3 giáo trình chị là chủ biên và 2 sách tham khảo chị tham gia biên soạn’; Chị được cấp 1 bằng sáng chế.

Với chị, những con số ấy không phải là thành tích, mà là dấu mốc của một hành trình bền bỉ, nơi mỗi đề tài là một câu hỏi cần lời giải, mỗi sinh viên là một hạt giống cần được chăm sóc tỉ mỉ để trưởng thành.

 Sự công nhận chức danh Phó giáo sư năm 2025 là phần thưởng xứng đáng cho hơn 16 năm miệt mài gìn giữ một tinh thần học thuật nghiêm túc, một niềm say mê vật liệu dệt may bền bỉ và sự tận tâm với người học.

Dù hành trình phía trước của ngành dệt may Việt Nam còn nhiều thách thức (xanh hóa, giảm phát thải,…), những đóng góp thầm lặng nhưng chắc chắn của PGS.TS Lưu Thị Tho đã và đang tạo nên những viên gạch nền vững chắc cho bước tiến ấy.

Và có lẽ, thành tựu lớn nhất đối với chị không nằm ở danh hiệu, mà ở khả năng được tiếp tục đồng hành cùng thế hệ trẻ, kiến tạo nên những giá trị bền vững hơn và nhân văn hơn cho ngành dệt may Việt Nam.