Trong một thế giới mà sự bất bình đẳng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và sự thiếu vắng gương mặt phụ nữ trong lĩnh vực khoa học vẫn còn là một thực tế, Giáo sư Priscilla Baker được xem là một minh chứng cho khả năng phá vỡ các rào cản bằng những nghiên cứu tiên phong của mình.

Bằng những đóng góp nổi bật trong lĩnh vực cảm biến vi điện hóa giúp phát hiện chất gây ô nhiễm trong môi trường với nhiều ứng dụng thực tế trong cuộc sống, nữ khoa học gia người Nam Phi không những tạo ra những đột phá trong khoa học mà còn vận động mạnh mẽ cho sự hòa nhập và bình đẳng trong các lĩnh vực STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học).

Được Quỹ L’Oréal và UNESCO vinh danh là một trong 5 nhà khoa học nữ xuất sắc nhất thế giới năm 2025, Giải thưởng “Vì phụ nữ trong khoa học 2025” được xem là một sự ghi nhận xứng đáng cho sự nghiệp đầy ắp những đóng góp của nhà khoa học lĩnh vực Hóa phân tích này.

Giáo sư Priscilla Baker

Vượt lên từ những khó khăn

Sinh ra tại thị trấn Bellville South, hành trình học vấn của Priscilla gặp nhiều trở ngại. Giống như nhiều học sinh cùng thời, việc học của bà bị gián đoạn vào năm 1986 khi chính phủ Nam Phi tuyên bố tình trạng khẩn cấp để đàn áp phong trào biểu tình chống nạn phân biệt chủng tộc. Dù vậy, ngọn lửa đam mê khoa học bên trong cô nữ sinh lớp 12 vẫn rực cháy.

Năm 1990, Priscilla đã làm nên lịch sử khi trở thành người phụ nữ da màu đầu tiên tốt nghiệp cử nhân Hải dương học Vật lý tại Đại học Cape Town. Thế nhưng sự phân biệt đối xử dường như đã đóng sập cánh cửa đến với chương trình danh dự trong lĩnh vực này.

“Phần thực hành của hải dương học yêu cầu phải ở trên biển trong thời gian dài, nhưng các con tàu không được trang bị cho phụ nữ, và thủy thủ đoàn không sẵn sàng chấp nhận một người da màu làm chuyên gia”, bà hồi tưởng.

Không chùn bước, Priscilla chuyển hướng sang ngành Hóa phân tích và đã gặp người thầy tâm huyết, Giáo sư Andrew Crouch. Với sự dìu dắt của ông, bà đã xuất sắc hoàn thành chương trình học và lấy bằng Tiến sĩ Hóa học tại Đại học Stellenbosch. Đây cũng chính là trải nghiệm thôi thúc bà trở thành một người cố vấn tận tâm.

Bà tin rằng, “bằng cách chia sẻ hành trình của mình, tôi có thể trở thành một tấm gương sống động để các nữ sinh viên khám phá sự nghiệp dựa trên năng lực, chứ không phải là những định kiến”.

Tương lai y học và sứ mệnh truyền cảm hứng

Với vai trò đồng giám đốc nhóm nghiên cứu SensorLab tại Đại học Western Cape, Giáo sư Priscilla Baker đang đi đầu trong việc phát triển các cảm biến điện hóa tiên tiến có khả năng phát hiện sớm các dấu ấn sinh học trong sức khỏe và chất gây ô nhiễm môi trường, từ đó có thể tạo ra cuộc cách mạng hóa ngành y tế, đặc biệt tại các vùng nông thôn châu Phi vẫn còn thiếu thốn.

“Hầu hết các can thiệp y tế hiện nay chỉ được thực hiện sau khi bệnh đã bộc phát. Hạn chế lớn của y học hiện đại nằm ở việc thiếu các công cụ theo dõi liên tục để phát hiện sớm và theo dõi tiến triển của bệnh”, Giáo sư Priscilla giải thích.

Nhờ khoản đầu tư từ Bộ Khoa học và Đổi mới (DSI), nhóm của bà hiện có thể in và thử nghiệm các cảm biến trên các bề mặt linh hoạt, với mục tiêu ứng dụng vào thực tế.

Công việc của bà không chỉ giới hạn ở lĩnh vực y tế, mà còn mở rộng sang năng lượng và môi trường. Một trong những dự án đáng chú ý nhất của nữ giáo sư là cảm biến sinh học để phát hiện axit uric ở bệnh nhân gút.

Dự án này hiện đã phát triển thành một giải pháp toàn cầu tiềm năng khi các nhà khoa học đang nghiên cứu cách nhúng cảm biến này vào lót giày để theo dõi liên tục các dấu ấn sinh học, với sự hợp tác của các tổ chức y tế và các nhà phát triển công nghệ.

Dù ghi nhận có nhiều tiến bộ trong ngành điện hóa, Giáo sư Baker vẫn thẳng thắn chỉ ra những thách thức mà phụ nữ trong khoa học phải đối mặt.

“Phụ nữ thường vẫn là người chăm sóc chính, phải đối mặt với sự gián đoạn sự nghiệp do nghỉ thai sản và các yêu cầu gia đình. Đây là những yếu tố mà hiếm khi được tính đến khi thăng chức”, bà nói.

Theo nữ giáo sư, các tổ chức nên bao quanh bởi những bởi những nhà lãnh đạo thể hiện sự xuất sắc, lòng tốt và sự công bằng. “Chúng ta phải tạo ra những không gian mà tất cả mọi người đều có thể phát triển”, bà nói.

Không chỉ là một nhà khoa học tài năng, Giáo sư Priscilla Baker còn là một nhà hoạt động xã hội không ngừng nghỉ. Công việc của bà là một minh chứng sống động cho sự kiên cường, hợp tác và sức mạnh biến đổi của khoa học, mang lại hy vọng cho hàng triệu người trên thế giới.