Vào số đầu tiên của tạp chí Phụ nữ Mới cách đây đúng ba năm, chúng tôi đã có bài phỏng vấn với dịch giả Vũ Danh Tuấn và nhóm Kẹp Hạt Dẻ Sách, bởi cách làm sách đặc biệt của họ. Rất nổi bật trong mảng sách dịch cho thiếu nhi vào thời gian đó. Nhưng dù tin tưởng đến mấy, chúng tôi cũng khó mà tưởng tượng là từ lần ra sách đầu tiên cách đây gần 5 năm, tính tới nay Kẹp Hạt Dẻ đã cho ra đời trọn bộ 52 tác phẩm phủ đủ dải đọc từ mầm non tới 80+.

Trong lần ra sách cuối năm 2018 và 2019, hai bộ truyện “Hơi Thở Đồng Xanh” và “Bộ Tứ Nhà Melendy” (Nhà Ấm) đã bán hết ngay số lượng in lần đầu trong trong vài tuần. Một hiện tượng hết sức đáng kinh ngạc. Không hề hình dung công sức của những người làm sách Kẹp Hạt Dẻ, cũng không thể hình dung sách hay vẫn còn giá trị thế nào trong đời sống độc giả, đặc biệt là độc giả thiếu nhi.

Một số tác phẩm do nhóm Kẹp Hạt Dẻ lựa chọn

 Hiện tại, bộ sách của Kẹp Hạt Dẻ đã xuất hiện tại thư viện của nhiều hệ thống trường học như hệ thống Vinschool, Trường Đông Bắc Ga, Trường Nguyễn Siêu, Trường Wellspring, Trường Sakura, Trường Phượng Hoàng… và rất nhiều thư viện cá nhân trên toàn quốc.

Bắt đầu từ những tác phẩm xoay quanh cuộc sống của các con vật, đề cao những phẩm chất giống loài, những cuốn sách do anh Tuấn lựa chọn triển khai không mang những nội dung đao to búa lớn, nhưng lại chiếm trọn cảm tình của bạn đọc nhỏ, thậm chí cả các bậc phụ huynh, thông qua những câu chuyện dung dị nhưng chứa đựng nhiều giá trị cuộc sống.

Một tiến sĩ ngữ văn, một người đọc có nghề, đồng thời cũng là phụ huynh của một độc giả nhí của Kẹp Hạt Dẻ đã nói thế này: “Vài cuốn trong bộ truyện loài vật của team Kẹp Hạt Dẻ sẽ lấy của bạn và con bạn khá nhiều nước mắt, nhưng có hề gì, khi nước mắt ấy là nền tảng của yêu thương? Con gái trẻ dại của tôi đang qua tuổi thơ hồn nhiên trong sáng, bước vào thế giới người lớn phức tạp và đa chiều, vừa hào hứng vừa bẽn lẽn ngập ngừng. Ở lứa tuổi này, cháu cũng phải vật lộn một mình trước những vấn đề tự thân, cũng phải trải nghiệm, phải vấp ngã, để định hình nhân cách và hoà nhập xã hội. Cháu cũng cần phải thoát khỏi ánh sáng cầu vồng cổ tích, dấn thân vào cuộc sống, biết đứng dậy sau vấp ngã một cách mạnh mẽ hơn, biết sống đúng với bản thân mình dù ở bất kì ngã rẽ nào của cuộc đời”.

Nhắc đến sách Kẹp Hạt Dẻ, độc giả thường nhắc đến cách chuyển ngữ với văn phong lôi cuốn và nhuần nhị, tác phẩm gốc dường như đã được tái sinh qua lối chuyển ngữ của dịch giả Vũ Danh Tuấn. Với sách Kẹp Hạt Dẻ, bạn đọc không đơn thuần mua sách, mà còn được trao đổi với các thành viên của Kẹp Hạt Dẻ, được lắng nghe chia sẻ cũng như gợi ý lựa chọn phù hợp với từng hoàn cảnh, tính cách, và độ tuổi. Sự tương tác giữa người đọc và người dịch tạo nên chất xúc tác và sự thăng hoa cho cả hai phía trong quá trình dịch và đọc. Thậm chí nhóm Kẹp Hạt Dẻ còn soạn ra Cẩm nang đọc sách Kẹp Hạt Dẻ, đưa ra những gợi ý bước đầu cho độc giả.

Mặc dù đối tượng độc giả chính là thiếu nhi, nhưng các bậc phụ huynh cũng đón nhận sách Kẹp Hạt Dẻ đầy hào hứng. Không chỉ đọc độc lập, nhiều gia đình còn đọc và chia sẻ cùng nhau, tạo không gian ấm cúng, gắn kết giữa cha mẹ và con cái.

Với sở trường chuyển ngữ ở dòng văn học tiên nghiệm và tự nhiên chủ nghĩa, Vũ Danh Tuấn đặc biệt sắc sảo trong việc lựa chọn tác phẩm và thể hiện lại dưới ngòi bút dịch tình tứ của kẻ đa mang. Anh ta không bị chi phối bởi trào lưu, bởi những thông tin bên lề của tác giả. Những dịch phẩm mà anh mang đến với bạn đọc Việt, đều đến từ những tác phẩm mà bản thân anh ta tự nghiệm, và tự thấy rằng đã được sống trọn vẹn trong nó, đầy đủ cả niềm vui, nỗi buồn, những hi vọng và thất vọng của thứ hạnh phúc thường ngày.

Vũ Danh Tuấn đã tỏ rõ bản lĩnh khi dấn thân vào dòng sách thiếu nhi. Trong một xã hội thông minh đầy rẫy nghi ngờ, lựa chọn đi về phía niềm tin thơ ấu của anh không phải không có những rủi ro. Bỏ qua những phức tạp của việc chuyển ngữ một tác phẩm văn học nói chung, anh còn phải đối mặt với những khó khăn của một người dịch sách vì cộng đồng, đi ngược lại với trào lưu ngôn tình và kĩ năng đang thống trị trong làng sách hiện nay.

Anh Vũ Danh Tuấn là người sáng lập Kẹp Hạt Dẻ

Ý niệm về sinh thái luôn thường trực trong nhóm truyện dịch của Vũ Danh Tuấn nói riêng và Kẹp Hạt Dẻ nói chung. Với quan điểm giáo dục từ tự nhiên, dịch giả muốn góp phần đưa thiên nhiên đến gần với trẻ em hơn, bắt đầu từ những tác phẩm có tính cá nhân, và “Vua Gấu Xám”, “Lad”, “Lassie”, “Mèo Mặt Nhọ”… bản tiếng Việt lần lượt được ra đời. Như vậy, vẻ như dịch giả muốn bạn đọc nhỏ tuổi của anh “làm quen” với từng cá thể động vật, một cách đủ tỉ mỉ và sâu sắc, như là một bước đệm để tiến tới những vấn đề mang tính xã hội mà đứa trẻ nào cũng phải đối mặt, trong một tương lai không xa.

Dễ dàng nhận ra gần 40 tác phẩm của Vũ Danh Tuấn trong hơn 50 của Kẹp Hạt Dẻ đã phát hành, đều hướng đến việc xây dựng tình yêu sách cho trẻ em Việt nói chung. Làm chủ được ngôn ngữ dịch, Vũ Danh Tuấn tự tin với lối hành văn trong sáng, giản dị, nhưng vẫn nổi bật lên chất sang trọng của một dịch giả bác độc, cường ký.

Người sáng lập Kẹp Hạt Dẻ, anh Vũ Danh Tuấn, đã giới thiệu về nhóm Kẹp Hạt Dẻ hết sức gần gũi và giản dị: “Có một câu chuyện về loài sóc chôn quả. Con sóc nhỏ bé luôn cặm cụi kiếm tìm, lựa chọn những quả hạt dẻ thơm ngon nhất trong số quả hạch thu được, chôn chúng xuống đất để cất trữ cho mùa sau. Cần mẫn như một nông phu, trong vòng đời của một con sóc nhỏ, hàng chục ngàn quả hạch đã được chôn như thế. Đó là tập tục tích trữ lương thực diệu kì mà thiên nhiên ban tặng cho loài sóc, bởi không bao giờ con sóc nhỏ có thể bới cho đủ số quả đã chôn. Và số quả hạch không được bới, qua một mùa, tất sẽ thành cây. Hằng năm, nhờ những lỗ chôn quả hạch, rừng lại dầy thêm, mướt xanh. Giống như những con sóc, Kẹp Hạt Dẻ là một nhóm nhỏ ham đọc, ham nhặt nhạnh tinh hoa trên địa cầu, mang về gieo trồng trong khu rừng văn học Việt”.