Con đường nhỏ nên đứng một đầu đường nhìn được tới đầu kia, dù có những pa-nô hình ảnh hay vài ki-ốt nhỏ dựng giữa đường vào dịp lễ lạt. Tôi thích sự thoáng đãng của Đường Sách ngày thường, nó đúng là một không gian của sách, của người đọc và những gặp gỡ thân tình. Ở đó, người ta có thể ngồi thưởng thức cà phê ngon ở những quán sách đẹp.

Có thể từ tốn ghé vào từng nhà sách, ngắm nghía, cầm lên đặt xuống từng cuốn sách còn thơm mùi giấy mới, chân bước đi rồi quay lại luyến tiếc nhìn cuốn sách chưa thể mua, hay hớn hở cầm túi xốp có cuốn sách dù đã được người bán cột lại gọn gàng nhưng vừa ra khỏi quầy đã lấy ra xem lướt… “Văn hóa đọc” vẫn có những tín đồ “ngoan cố” dù bị đủ thứ Nghe - Nhìn lấn át.

Tại đường sách, người ta có thể thưởng thức cà phê ngon ở những quán sách đẹp.

Sài Gòn xưa có những con đường sách nổi tiếng và quen thuộc với người Sài Gòn, đa phần là bán sách cũ. Cũ mà không cũ, bởi phần lớn sách ở đó có giá trị cao, từ sách văn chương, sách nghiên cứu đến tạp chí, báo cũ… Có thể tìm thấy ở đường sách cũ Đặng Thị Nhu, Trần Phú, Trần Huy Liệu, cuối đường Nguyễn Thị Minh Khai… những cuốn sách xưa quý hiếm, nhiều công trình khoa học có giá trị, tạp chí nguyên bộ… Ngoài sinh viên các trường đại học hay “lùng sục” thì sau năm 1975 còn có các nhà sưu tầm sách đã may mắn tìm thấy “vàng” ở đó.

Từ những năm 2000 nhiều đường sách “cũ” vẫn còn hoạt động, nhưng hầu như không còn sách “quý”: nhiều nhất là sách truyện trẻ em từng bộ chất chồng, truyện chưởng, tiểu thuyết diễm tình, truyện vụ án trinh thám… của nhà xuất bản các tỉnh một thời “nhà nhà xuất bản”.

Những năm 1990 còn có sách “thanh lý” từ các thư viện công, các nhà sách tư nhân mà nhà nước “tiếp quản”, tài liệu của nhiều công sở mang ra “cân ký” bán như giấy vụn. Nhưng bây giờ thì chẳng còn, sách cũ quý hiếm lắm vì một người bạn chuyên sưu tầm sách bảo: “Người ta đã bán hết rồi, những ai còn giữ lại tức là họ sẽ không bao giờ bán”.

Từ bao giờ người ta mất thói quen tặng cho nhau những cuốn sách mới, sách hay? Thời “bao cấp” khốn khó, nhịn mua một cuốn sách để mua được vài mớ rau, hay khi những cuốn sách in bằng giấy đen ẩm, bìa dán hồ chưa kịp xem đã bị gián nhấm? Từ lúc TV rồi các loại phương tiện nghe nhìn phổ biến hơn, hay lúc điện thoại thông minh lên ngôi trở thành “cái kho” chứa tất cả của mỗi người, trừ sách?

Nhớ vậy mới biết thương quý những người đã cố gắng tạo dựng lại tình yêu và thói quen đọc sách. Việc xây dựng Đường Sách là một cố gắng như vậy, bên cạnh những Hội Sách hàng năm. Đường Sách là không gian để thưởng thức chứ không chỉ để mua bán, như những khu phố sách cũ ở những nước khác.

Đường sách là không gian thưởng thức chứ không chỉ để mua bán.

Dạo chơi ngắm nghía phố sách cũ, ta như được đi ngược thời gian trở về quá khứ của một thành phố. Những năm trước có dịp qua Paris tôi luôn đến dãy ki-ốt bên bờ sông Seine. Một Paris cổ xưa hiện lên cụ thể và đa dạng trên từng quầy sách mà người bán là tourguide nhiệt tình và hết lòng yêu nghề. Họ say mê tất cả những gì họ bán, một cuốn sách bán đi, một tấm bưu thiếp có người mua, một bức tranh có người chủ mới… người bán dường như phải chia tay với người bạn thân thiết. Họ gửi gắm cho người mua cả tình yêu của mình đối với Paris, với nước Pháp. Rất đông du khách đã đến, để rồi khi chia tay bỗng nhớ mãi Paris là vì vậy.

Người yêu sách đều mong muốn Sài Gòn, Hà Nội có nhiều không gian tương tự.

Khi nào bạn vô Sài Gòn nhớ nhắn tôi nhé, mình sẽ hẹn nhau ở Đường Sách, “con đường có lá me bay” rất Sài Gòn nằm kế bên Nhà thờ Đức Bà và Bưu điện thành phố. Đến đó mình cùng cà phê và trò chuyện, ngắm nhìn một Sài Gòn trẻ trung năng động trên những gương mặt trẻ đang dạo chơi, chụp hình rồi mua sách, những gia đình cùng đi lựa sách cho con, những người có tuổi nâng niu từng cuốn sách ở sạp sách cũ…

Và sách, rất nhiều sách mới từng ngày xuất hiện ở các gian hàng, sách in đẹp và giá cũng khá “mềm”, mua đọc hay tặng đều xứng đáng. Thương và quý nhau thì tặng nhau sách. Tặng nhau kho tàng tri thức, tặng nhau tình cảm không lời qua cuốn sách thì làm sao không quý, không thương…

Chúng mình sẽ cùng tham gia những buổi giới thiệu sách mới và giao lưu với tác giả thường xuyên được tổ chức ở đây. Người hâm mộ tác giả và người yêu sách đứng ngồi kín cả một đoạn đường...

Còn đó tình yêu dành cho sách, chung thủy và sâu lắng đâu đó, không dễ mất đi trước những phù phiếm bởi truyền thông đa phương tiện đang len lỏi vào từng giây phút rảnh rỗi của mỗi người.