Vở diễn “Ngày xưa” là một tác phẩm sân khấu hợp tác Pháp - Việt, được chuyển thể từ những sự tích và truyền thuyết dân gian lâu đời tại Việt Nam (từ những năm 300 trước công nguyên), do đạo diễn Pháp Quentin Delorme dàn dựng. Chương trình được Viện Pháp tại Việt Nam và Xưởng Kịch và Nghệ thuật (ATH) phối hợp thực hiện, diễn ra vào lúc 17h ngày chủ nhật 22/9 tại Trường Pháp quốc tế Alexandre Yersin - nằm trên địa bàn phường Ngọc Thụy, quận Long Biên (Hà Nội).

“Ngày xưa” là một vở diễn phù hợp với mọi lứa tuổi khán giả.

“Ngày xưa” lấy cảm hứng chủ yếu từ ba sự tích dân gian được chuyển thể thành kịch, gồm: “Thần trụ trời” (sự tích về cội nguồn của thế gian), “Con rồng cháu tiên” (câu chuyện về sự ra đời của xã hội Việt Nam) và “Sự tích trầu cau” (minh họa mối liên kết căn bản giữa con người và thiên nhiên).

Được trích từ cuốn “Đầm Nhất Dạ và các truyền thuyết khác của Việt Nam’’ của nhà văn Trần Huy Minh, ba sự tích đậm chất thần thoại này vẫn được lưu truyền đến nay và có một điểm chung nổi bật là sự kết hợp hài hòa giữa trí tưởng tượng, sự siêu nhiên và chủ nghĩa hiện thực. Ba sự tích nói trên kết hợp lại tạo nên một vở diễn đầy màu sắc, trong đó, mỗi câu chuyện lần lượt mở ra và cùng nhau cộng hưởng.

Thôi thúc bởi ý tưởng về một loại hình kịch đại chúng mang đến cơ hội tiếp cận văn hóa và giáo dục cho đông đảo công chúng, đạo diễn Quentin Delorme mong muốn đưa khán giả vào một cuộc du hành ảo diệu, kỳ thú thông qua vở diễn “Ngày xưa” - một tác phẩm kịch phù hợp với mọi lứa tuổi nhờ vào các hình thức biểu đạt đa dạng, mới mẻ, độc đáo mà vẫn dễ tiếp cận trong cách dàn dựng và biên đạo. 

“Sự tích trầu cau” là một hình tượng sự tích dân gian góp phần vào vở diễn kép “Ngày xưa”.

Dựa trên sự giao thoa văn hóa, vở diễn “Ngày xưa” quy tụ các nghệ sĩ Việt Nam và Pháp nhằm mục đích kết hợp hai ngôn ngữ, hai nền văn hóa, các xu hướng thẩm mỹ cùng những quy chiếu lịch sử và đương đại của họ. Là một vở diễn kép, có thể được ngắm nhìn qua hai lăng kính văn hóa, qua không gian thử nghiệm sân khấu này, “Ngày xưa” muốn hướng tới việc tạo ra một loại chất liệu vượt qua những khác biệt và từ đó mang một tầm vóc phổ quát hơn.

Trong một vũ trụ mà chất thơ của cuộc sống vẫn mang đầy đủ ý nghĩa của nó, vào thời điểm mà xã hội của chúng ta đang phải đối mặt với sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân, của chủ nghĩa tiêu dùng cùng sự xâm lấn của công nghệ, các sáng tạo nghệ thuật dựa trên các sự tích và câu chuyện thần thoại dường như rất cần thiết, bởi sự tích tạo cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Chúng nhắc nhở chúng ta về nguồn cội, về các giá trị truyền thống, về sự phong phú, đa dạng của các giá trị phi vật thể trong mỗi nền văn hoá.

Một cảnh bay bổng khi dàn tập trong vở diễn “Ngày xưa”.

Có thể nói sự tích là nền tảng văn hóa, khai mở những giá trị mà các thành viên trong xã hội cùng nhau sẻ chia và làm sống lại trí tưởng tượng của cả cộng đồng. Sự tích còn mang tính phổ quát, bởi chúng đề cập đến những câu hỏi lớn của đời người (con người đến từ đâu, sinh ra thế nào, sự truyền thừa của các nghi lễ tổ tiên, mối liên hệ giữa tự nhiên và con người, con người khi đối mặt với cái chết và các mối quan hệ tình cảm, v.v).

Theo đạo diễn Quentin Delorme: “Thông qua việc tái hiện truyền thuyết về Âu Cơ, về quá trình hình thành hồ Tây hay đỉnh núi Thạch Môn... tôi khao khát đưa khán giả trở về với cội nguồn của một nền văn hóa phong phú hơn, mang tính cộng đồng hơn và nhân văn hơn. Thông qua việc tái hiện lại ba sự tích kinh điển, mang tính nền tảng của văn hóa Việt Nam, tôi cũng muốn nêu bật những điểm tương đồng vô cùng rõ nét giữa nền văn hóa Việt Nam với các nền văn hóa khác trên thế giới. Sự tích là một chất liệu có khả năng gắn kết, mang tính phổ quát và trường tồn với thời gian. Tôi tin rằng đây là những vũ khí sử thi, vi diệu và tuyệt vời cho phép tạo ra một nền văn hóa phổ quát hơn, một nền văn hóa đang bị đe dọa bởi sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân”.

Đến với “Ngày xưa”, mỗi người đều có thể tìm thấy chính mình trong đó, bất kể khán giả đến từ Việt Nam, Pháp hay từ các quốc gia khác, là trẻ em hay người lớn và bất kể địa vị xã hội của người đó là gì, bởi vở kịch sử dụng những quy chuẩn văn hóa toàn cầu: Âm nhạc, trình chiếu video, truyện tranh, nghệ thuật múa rối, bi kịch Hy Lạp…Vì thế, “Ngày xưa” sẽ là một chuyến du hành thú vị, ảo diệu và đầy hào hứng, thông qua các hình thức biểu đạt nghệ thuật hết sức phong phú.

Tốt nghiệp chương trình đào tạo chuyên sâu tại Trường kịch nghệ nổi tiếng của Pháp Cours Florent (Paris) năm 2006, Quentin Delorme là đạo diễn, diễn viên kiêm giáo viên kịch. Từ năm 2003 đến 2010, anh là giám đốc của một đoàn kịch nghệ và làm việc tại nhiều quốc gia như Pháp, Việt Nam, Maroc, Italia và Bỉ.

Đạo diễn Quentin Delorme.

Là quán quân giải thưởng “Tài năng trẻ Paris” năm 2008, anh cũng tham gia vào việc thành lập và quản lý trung tâm văn hóa "Le Sans Plomb" ở Ivry sur Seine (Pháp). Năm 2010, cùng với Marianne Seguin, anh thành lập ATH (Xưởng Kịch và Nghệ thuật) tại Việt Nam, nhấn mạnh vào việc phát triển bản thân thông qua nghệ thuật biểu diễn.

Tựa một phòng thí nghiệm dành cho nghệ thuật sân khấu, ATH Production là nơi nghệ sĩ từ các mảng khác nhau cùng nhau sử dụng tài năng để sáng tạo ra các vở diễn. ATH chuyên sản xuất các chương trình biểu diễn và đào tạo sân khấu kịch tại Hà Nội.

Được dẫn dắt bởi đội ngũ là những nghệ sĩ đến từ những nền văn hóa khác nhau, ATH nhằm thúc đẩy một nền văn hóa dễ tiếp cận, tạo sự gắn kết xã hội và khơi gợi sự suy ngẫm. Với sự đa dạng của các hình thức biểu diễn dành cho khán giả, ATH production được xây dựng nhằm mục đích giúp người xem làm quen với sự phong phú và các giá trị của nghệ thuật biểu diễn. 

Hayley Nguyễn Ngọc Mai - một trong những diễn viên góp mặt ở vở diễn “Ngày xưa”.

Kể từ năm 2020, ATH sản xuất các chương trình chuyên nghiệp, bao gồm "Những mảnh của Pessoa" và "Làm hoa cho người ta hái" - một dự án nhằm nâng cao nhận thức của công chúng về nạn quấy rối tình dục. Được thôi thúc bởi ý tưởng về một sân khấu kịch đại chúng và nhân văn, các sáng tạo của đạo diễn Quentin Delorme là hành trình tìm kiếm các hình thức biểu đạt nghệ thuật mới, đồng thời mang đến một nhãn quan khác về bản chất của con người và thế giới xung quanh chúng ta.

Góp mặt trong “Ngày xưa”, ngoài khối kỹ thuật, mỹ thuật, có sự tham gia của các gương mặt nghệ sĩ: Hứa Thanh Tú (nhà soạn nhạc/nhạc sĩ/người kể chuyện/diễn viên), Étienne Rousseaux (nhạc sĩ/diễn viên), Nguyễn Nhật Bích (biên đạo/diễn viên) cùng một số diễn viên: Marianne Seguin, Hayley Nguyễn Ngọc Mai và Hong MA.