Theo Luật Xây dựng sửa đổi năm 2020 có hiệu lực từ 1.1.2021, tại mục 5 (khoản 33, điều 1) về “Điều kiện cấp giấy phép xây dựng tạm thời” quy định trường hợp sau 3 năm kể từ ngày công bố kế hoạch sử dụng đất hằng năm của cấp huyện, cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa có quyết định thu hồi đất hoặc chưa cho phép chuyển mục đích sử dụng đất mà không điều chỉnh, hủy bỏ hoặc có điều chỉnh, hủy bỏ nhưng không công bố, thì người sử dụng đất được quyền đề nghị cấp giấy phép xây dựng có thời hạn.

Điều kiện chung cấp giấy phép xây dựng có thời hạn gồm: Thuộc khu vực có quy hoạch phân khu xây dựng, quy hoạch phân khu xây dựng khu chức năng hoặc quy hoạch chi tiết, quy hoạch chi tiết xây dựng khu chức năng đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, công bố nhưng chưa thực hiện và chưa có quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Nhiều dự án “treo” kéo dài đã gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. ẢNH: ĐÌNH SƠN

Khi hết thời hạn tồn tại của công trình ghi trong giấy phép xây dựng có thời hạn và cơ quan nhà nước có thẩm quyền có quyết định thu hồi đất, chủ đầu tư cam kết tự phá dỡ công trình, nếu không sẽ bị cưỡng chế và chịu mọi chi phí cho việc phá dỡ. Nếu uá thời hạn này mà quy hoạch xây dựng chưa thực hiện được, chủ đầu tư được tiếp tục sử dụng công trình cho đến khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền có quyết định thu hồi đất. Việc hỗ trợ khi phá dỡ được thực hiện theo quy định của pháp luật về đất đai...

Theo luật sư Nguyễn Mạnh Cường (Đoàn luật sư TP.HCM), quy định này đã giải quyết được những mâu thuẫn vốn đang tồn tại giữa người dân, nhà nước và nhà đầu tư.

TPHCM cũng hủy bỏ 62 dự án quy hoạch “treo” nhưng vẫn còn rất nhiều dự án khác cũng chưa được giải quyết. Theo luật sư Cường, để luật đi vào cuộc sống, khi ban hành các nghị định hướng dẫn cần quy định rõ trách nhiệm của từng nơi như UBND tỉnh thành, các sở ngành và quận huyện, thực hiện nghiêm, xử lý về mặt hành chính nếu không thực hiện luật hoặc kỷ luật nội bộ, cán bộ công chức, xử lý trong Đảng, đoàn thể cá nhân vi phạm hoặc phải bồi thường nếu cá nhân, tổ chức làm sai luật, gây hại cho người dân. Cán bộ làm sai phải bỏ tiền túi ra làm chứ không phải là lấy tiền ngân sách ra bồi thường.

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) Lê Hoàng Châu nhận định dù TP.HCM có những dự án cao cấp, hạ tầng được cải thiện, nhưng so với nhu cầu nhà ở là không nhiều, chỉ tiêu hạ tầng vẫn chưa đảm bảo. 

Ông Châu cho rằng TP vẫn đang phát triển theo kiểu nhà đơn lẻ thấp tầng, nhà tường lợp tôn. TP có hai nhiệm vụ là chỉnh trang các khu đô thị cũ lụp xụp và phát triển các khu đô thị mới hiện đại. Dù lập quy hoạch để có định hướng phát triển nhưng sẽ không tránh khỏi tình trạng “treo” vì thiếu nguồn lực để thực hiện hoặc quy hoạch không khả thi. Theo luật mới, người dân tự xây dựng nhà ở trong đất quy hoạch treo là rất tốt vì họ được trả lại quyền lợi. 

“Người dân xây nhà, sau này nhà đầu tư vào làm chi phí giải phóng mặt bằng cao hơn, tất cả đều được tính vào giá thành. Có thể ảnh hưởng đến tính khả thi của dự án khi nhà nhiều, giải phóng mặt bằng khó khăn khiến nhà đầu tư nản lòng vì hiệu quả không cao thì thế hệ các nhà đầu tư tiếp theo sẽ đánh giá lại tính khả thi. Nhưng quan điểm không cho người dân xây nhà trong dự án quy hoạch treo sẽ làm tăng chi phí giải phóng mặt bằng, gây khó khăn cho dự án là không công bằng đối với người dân. Tuy nhiên, để việc thực thi pháp luật hiệu quả, đồng bộ, tới đây còn phải sửa đổi luật Đất đai, sửa đổi luật Nhà ở”, ông Châu nói.