Ở bất kỳ quốc gia nào khác, Philip Skiba, một nhà phân tích được trả lương cao làm việc trong ngành tài chính, có thể sẽ không ngần ngại mua nhà. Nhưng ở thị trấn nơi anh sống, ngoại ô Zurich, ngay cả những ngôi nhà xấu xí, như anh mô tả, cũng có giá hàng triệu USD.

Năm ngoái, một ngôi nhà trát vữa đơn giản màu be ở khu vực lân cận của anh đã được rao bán với giá 7,5 triệu franc Thụy Sĩ, tương đương khoảng 8,3 triệu USD.

Ông Skiba, 41 tuổi, người ở chung căn hộ thuê với bạn gái, cho biết: "Suy nghĩ đầu tiên của tôi là điều này thật nực cười, gần như là một sự xúc phạm". Khi ngôi nhà được bán vài tuần sau đó, điều đó càng củng cố thêm cho anh thực tế về quyền sở hữu nhà ở Thụy Sĩ ngày nay. Mua một ngôi nhà dành cho một gia đình ở gần Zurich không chỉ là một điều xa xỉ.

Ông Skiba nói: "Nó vượt xa sự sang trọng. Hai đứa trẻ, một ngôi nhà, một khu vườn, hai chiếc ô tô - Tôi không biết ai có những thứ đó cả".

Chín triệu cư dân Thụy Sĩ nằm trong số những người giàu có nhất hành tinh - và họ chủ yếu là những người đi thuê nhà. Càng ngày, ngay cả các chuyên gia thành thị ở đây cũng thấy mình bị loại khỏi thị trường bất động sản. 

Theo công ty nghiên cứu Wüest Partner, giá trung bình cho một căn hộ studio ở Zurich là 1,1 triệu USD. Tính trên mét vuông, Zurich đắt hơn Paris khoảng 80%.

Vào thời điểm mà những người trẻ ở những nơi như ven biển California, New York và London không thể tìm ra con đường mua nhà, Thụy Sĩ mang đến cho thế giới cái nhìn thoáng qua về một xã hội hậu sở hữu. 

Khoảng 36% người Thụy Sĩ sở hữu nhà hoặc căn hộ của họ, tỷ lệ thấp nhất ở phương Tây và thấp hơn nhiều so với mức trung bình 70% ở Liên minh châu Âu và 67% ở Mỹ. Trong khi nhiều thanh niên Thụy Sĩ nói rằng họ nhìn thấy những điều tích cực trong cuộc đời thuê nhà - chủ yếu là tránh được những rắc rối và cam kết về việc sở hữu nhà - đồng thời họ cũng thừa nhận cảm thấy bực bội vì không có lựa chọn nào khác.

Andreas Weber, 36 tuổi, làm việc tại Zurich, cho biết: "Tôi nghĩ hầu hết mọi người ở Thụy Sĩ vẫn có ước mơ về một ngôi nhà dành cho một gia đình và một khu vườn". "Chỉ là không thể được nữa thôi."

Ông Weber là giám đốc điều hành của Corefinanz, một công ty môi giới thế chấp, nhưng bản thân ông là người đi thuê nhà, sống trong một căn hộ cách trung tâm Zurich nửa giờ đi tàu. "Tôi vẫn chưa đến đó", anh nói về việc mua chỗ ở của riêng mình. Độ tuổi trung bình của người mua nhà lần đầu ở Thụy Sĩ là 48, cao hơn nước láng giềng Pháp 15 tuổi.

Tại Mỹ và nhiều quốc gia khác, việc sở hữu nhà được chính phủ khuyến khích và thường được coi là một nghi thức thông qua. Ở Thụy Sĩ, nơi có 70% địa hình là núi và bất động sản đắt đỏ trên đất có thể xây dựng hạn chế đã là thực tế qua nhiều thế hệ, việc thuê nhà cả đời không được coi là một thất bại cá nhân hay một thiếu sót của hệ thống.

Alice Hollenstein, nhà tâm lý học chuyên về các vấn đề đô thị, cho biết: "Tôi biết nhiều người sẽ không bao giờ muốn mua nhà. Họ chỉ không coi trọng quyền sở hữu nhà. Họ cho rằng nó đã lỗi thời".

Cũng có ít phán xét hơn. Những người thuê nhà ở Thụy Sĩ nói rằng họ không được giảng dạy về tầm quan trọng của việc xây dựng sự giàu có thông qua việc sở hữu nhà. Christian Hilber, người gốc thị trấn Basel phía Bắc Thụy Sĩ, chuyên về bất động sản tại Trường Kinh tế London, cho biết: "Phần lớn mọi người thuê nhà và không hề bị kỳ thị". "Nếu có điều gì đó, mọi người sẽ nói: 'Bạn sở hữu vị trí của mình? Tại sao?'".

Thụy Sĩ chiếm đa số là người đi thuê kể từ khi kết thúc Thế chiến thứ hai, và ở một khía cạnh nào đó, quốc gia này đã phục vụ tốt. Năm 2008, khi các khoản cho vay nặng lãi và vỡ nợ khiến Mỹ rơi vào suy thoái, nền kinh tế Thụy Sĩ gần như không hề rung chuyển. Cơ quan tài chính Thụy Sĩ yêu cầu người đi vay phải được kiểm tra kỹ càng và "dưới chuẩn" chưa bao giờ đi vào từ vựng.

Nhưng bất kỳ sở thích thuê nhà nào ở đây đều xung đột với một thực tế tài chính rõ ràng: Các cuộc khảo sát quốc gia cho thấy trong những thập kỷ gần đây, các chủ nhà ở Thụy Sĩ đã khá giả hơn, ít nhất là về mặt tài chính. Giá trị ròng trung bình của một chủ nhà Thụy Sĩ ở độ tuổi 30 cao gấp sáu lần so với người thuê nhà cùng độ tuổi. Và khoảng cách giàu nghèo chỉ mở rộng theo tuổi tác. 

Theo một nghiên cứu của Ursina Kuhn tại Quỹ Nghiên cứu Khoa học Xã hội Thụy Sĩ ở Lausanne, ở độ tuổi 70, những người sở hữu nhà ở Thụy Sĩ giàu hơn 11 lần so với những người thuê nhà ở độ tuổi của họ.

Điều đáng chú ý là để trở thành chủ sở hữu nhà, "bạn cần có tiền để có được nhiều tài sản hơn", như bà Kuhn đã nói.

Martin Hoesli, giáo sư tại Đại học Geneva, người đã nghiên cứu quyền sở hữu nhà của người Thụy Sĩ trong nhiều thập kỷ, nói rằng mặc dù phép toán ủng hộ việc sở hữu nhà về lâu dài nhưng nhiều người Thụy Sĩ không đủ khả năng trả trước, mà theo luật tối thiểu là 20% giá trị căn nhà. Thêm vào đó là 4% chi phí chuyển nhượng và khoản trả trước tối thiểu cho một ngôi nhà có giá trung bình ở Thụy Sĩ – hiện là 1,4 triệu USD, theo Wüest Partner – là 336.000 USD.

Đó là một con số đáng kinh ngạc đối với This Schälchli, 37 tuổi, người sở hữu một quán cà phê nhỏ tại một ngã tư sầm uất ở Zurich. Anh Schälchli phục vụ hơn 200 tách cà phê mỗi ngày, nhưng doanh thu chỉ đủ cho phép ông trả 1.900 franc (2.110 USD) cho căn hộ một phòng ngủ mà anh chia sẻ với bạn gái và đứa con trai sơ sinh của họ.

Anh Schälchli nói về tài chính cá nhân của mình: "Tôi ở mức 0 vào cuối tháng. Anh không dám mơ sở hữu một nơi ở riêng cho mình. Anh nói: "Số tiền bạn chi cả đời cho tiền thuê nhà – thật là điên rồ". "Nhưng hiện tại không có giải pháp rõ ràng nào cho tôi. Gia đình tôi không có tiền mặt. Tôi nghĩ tôi sẽ phải thuê nhà suốt quãng đời còn lại".

Cho đến gần đây, bà Hollenstein, nhà tâm lý học, cũng nghĩ như vậy, nhưng vì những lý do khác. Việc cho thuê có những lợi thế ở Thụy Sĩ: Chủ nhà bị hạn chế tăng tiền thuê mà không có lý do, chẳng hạn như tăng lãi suất hoặc cải tạo. Nó cũng cho phép mọi người sống ở những khu vực mong muốn hơn. Cô Hollenstein, 41 tuổi, thuê một căn hộ xinh đẹp ở trung tâm thành phố Zurich, trung tâm của một thành phố thời Trung cổ được bảo tồn tốt.

"Bạn không cần phải chăm sóc tòa nhà", cô nói. "Nếu hệ thống sưởi không hoạt động, bạn chỉ cần gọi điện. Nó không phải của bạn".

Nhưng mọi thứ đã thay đổi cách đây 4 năm khi cô và bạn đời có đứa con đầu lòng và nhận ra rằng họ muốn có một tổ ấm lâu dài hơn. Họ tìm thấy một ngôi nhà rộng 1.500 m2 ở phía Đông Zurich, cách đó 25 phút đi tàu, với giá 2,1 triệu franc (2,3 triệu USD) và dự định chuyển đến sau khi cải tạo xong nơi này. Cô Hollenstein nói, ngôi nhà "đẹp – và khá nhàm chán".

Cô vẫn đang phải đối mặt với cú sốc khi dồn số tiền tiết kiệm hàng thập kỷ vào một khoản đầu tư duy nhất. "Thời điểm chúng tôi mua căn nhà, tôi nghĩ, 'Tôi đã mất tự do'. Nó làm tôi hoảng sợ", cô nói.

Cô hơi xấu hổ khi nói với bạn bè, hầu hết là người thuê nhà, rằng cô có thể mua được. Bà Hollenstein nói: "Phản ứng của họ không phải là 'Chà, tuyệt vời!'". "Nó giống như, 'Thật sao?'".

Nhiều người Thụy Sĩ dựa vào nguồn tái cấp vốn vĩnh viễn để mua nhà. Thụy Sĩ là xứ sở của những chiếc đồng hồ xa xỉ, sôcôla hảo hạng - và những khoản thế chấp suốt đời. Không có gì lạ khi người đi vay gia hạn khoản vay cho đến khi họ qua đời, điều này có lợi từ góc độ thuế vì lãi suất thế chấp được khấu trừ thuế. Nó cũng mang lại nhiều lợi nhuận cho ngành ngân hàng nổi tiếng của Thụy Sĩ.

Đối với du khách lái xe qua vùng nông thôn Alpine đầy mê hoặc này, không khó hiểu tại sao giá nhà ở lại cao ngất ngưởng. Những con hẻm bằng đá hàng thế kỷ ở các thành phố như Bern và Zurich, còn nguyên vẹn và không bị ảnh hưởng bởi các cuộc chiến tranh thế giới, là những bảo tàng sống. Đường chân trời ở Zurich thu hút những ngọn núi phủ tuyết cao vút. Hồ bao quanh thành phố hoang sơ đến mức người tắm đôi khi ngâm mình xuống nước trực tiếp từ vỉa hè và lối đi dạo của thành phố.

Khi Andreas Fuhrer, 43 tuổi, làm việc tại một ngân hàng trong lĩnh vực quản lý rủi ro, quyết định tìm một ngôi nhà ở Bern, thủ đô Thụy Sĩ, anh nhận ra rằng mình sẽ phải nhờ gia đình giúp đỡ về khoản trả trước. Anh và cộng sự của mình, Siwat Chuencharoen, 37 tuổi, một giáo viên dạy piano, lên đường tìm một nơi mà anh Siwat có thể luyện tập mà không làm phiền hàng xóm. Họ đã đến thăm 15 địa điểm và đưa ra lời đề nghị ở 5 địa điểm. Nhưng họ liên tục bị trả giá cao hơn.

Ông Fuhrer nói: "Bạn sẽ bị trầm cảm. Bạn bước qua cánh cửa và nói: 'Đây là giấc mơ của chúng tôi', nhưng rồi bạn không hiểu được nó".

Khi họ tìm được một nơi muốn mua, họ đã dốc hết sức lực. Ngôi nhà rộng 2.150 foot vuông, nằm ngay bên kia giới hạn thành phố Bern và đối diện với đường ray xe lửa, được rao bán với giá 1,25 triệu franc (1,38 triệu USD), nhưng sau nhiều vòng đấu thầu, cặp đôi đã mua nó với giá 1,52 triệu franc. 

Ngoài khoản trả trước 300.000 franc (332.000 USD) mà gia đình họ đã giúp chi trả, họ còn tài trợ cho việc mua nhà bằng ba khoản vay riêng biệt có thời hạn 8 năm và 12 năm. Các khoản nợ được cơ cấu sao cho phần lớn số tiền họ trả là tiền lãi chứ không phải tiền gốc. Họ có kế hoạch trả các khoản thế chấp trong nhiều thập kỷ.

Ông Siwat, người chuyển đến Thụy Sĩ từ Thái Lan khi còn là sinh viên âm nhạc vào năm 2010, cho biết: "Việc mua nhà không phải dành cho tất cả mọi người ở đất nước này".

Đối với ông Skiba, nhà phân tích ngành tài chính, việc sở hữu một ngôi nhà ở Thụy Sĩ vẫn là một viễn cảnh xa vời. Anh ta đang trả 6.000 franc (6.600 USD) mỗi tháng để thuê căn hộ của mình trên một ngọn đồi phía trên Gold Coast, những biệt thự ven hồ tràn ngập ánh nắng. Tina Turner thuê một lâu đài gần đó cho đến khi bà qua đời vào đầu năm nay.

Ông nói, hầu hết mọi người trong văn phòng 30 người của ông Skiba đều kiếm được mức lương hàng năm ít nhất là 100.000 franc, nhưng chỉ có hai người sở hữu nhà của họ. Anh ta có thể mua được một căn nhà ở vùng nông thôn ngoại ô Zurich. Có nơi cách xa 60 km bán với giá 1,5 triệu USD. Nhưng anh ấy không muốn sống xa văn phòng và bạn bè ở thành phố.

"Tôi nghĩ việc sở hữu tài sản đã được lập trình sẵn trong DNA của con người", ông nói. "Nhưng thuê nhà ngay bây giờ là lựa chọn duy nhất nếu bạn muốn sống ở thành thị Thụy Sĩ".

(Nguồn: The New York Times)