Ngày 6/7, Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) thông báo du học sinh tại Mỹ sẽ phải về nước nếu trường duy trì việc học trực tuyến 100% trong mùa thu. Tuy nhiên, đến ngày 15/7, chính quyền Trump đã hủy kế hoạch cấm du học sinh ở lại Mỹ nếu chỉ học trực tuyến. Chiến thắng quan trọng này có sự góp công không nhỏ của du học sinh Tôn Hiền Anh, sinh viên Harvard.

Tô Hiền Anh đang học ngành Luật tại Đại học Harvard. Từ khi có thông báo về luật mới, gia đình cô đã chuẩn bị đón con về vào tháng 8 tới đây. Nhưng vì thấy bạn bè không tìm được chuyến bay và có thể sẽ phải vào trại tị nạn theo luật Mỹ, Hiền Anh quyết định mình "phải làm cái gì đó".

Tô Hiền Anh.

Cô đã nghiên cứu luật và những ảnh hưởng đến học sinh quốc tế, sau đó thông báo về những hậu quả tiêu cực cho học sinh quốc tế nếu điều luật được thực thi và đề nghị Harvard xem xét các phương pháp khả thi để đảm bảo an toàn và quyền lợi cho học sinh.

Cô gửi đơn đại diện sinh viên quốc tế đang mắc kẹt ở Mỹ cho trường Harvard và vận động các tổ chức, cá nhân cùng gửi đơn soạn sẵn để ủng hộ. 

Viết xong, Hiền Anh gửi đơn đại diện sinh viên quốc tế đang mắc kẹt tại Mỹ cho ban lãnh đạo Đại học Harvard. Đồng thời, vận động các tổ chức, cá nhân có liên quan cùng gửi lá đơn mà cô soạn sẵn để bày tỏ sự ủng hộ. Ngay sáng 7/7, hiệu trưởng của trường đã trả lời Hiền Anh rằng trường sẽ chính thức kiện ICE lên toà án.

Trường đã cùng khởi kiện ICE cùng với Harvard - chương trình học của Harvard cho năm tới đã định sẵn 100% online. ICE chỉ cho các trường 10 ngày để thay đổi và thông báo kế hoạch cuối cùng.

Hiền Anh tiếp tục chạy đua với thời gian viết lá đơn thứ hai đề nghị trường cân nhắc bổ sung thêm một khoá học offline. Cô đã nghiên cứu các biện pháp mà các trường đại học ứng phó trước luật mới, chính sách của 15 trường có lớp học offline và các phong trào sinh viên ở hơn 30 trường kêu gọi nhà trường đưa ra những giải pháp để hạn chế hậu quả của luật mới.

Tôn Hiền Anh viết trong đơn về những ảnh hưởng nghiêm trọng đến học sinh quốc tế ở Harvard nếu ICE thắng kiện như nhiều du học sinh không thể về nước vì dịch bệnh, tăng nguy cơ mắc bệnh khi di chuyển giữa các nước... Cô kiến nghị biện pháp an toàn đó là một khoá học offline. Ví dụ toàn bộ các trường đại học thuộc nhóm Ivy League khác đều học có yếu tố offline như Princeton và Yale. Một số trường như Columbia và UC Berkeley đã bổ sung thêm một khoá học offline ngay khi luật mới của ICE được ban hành.

"Chúng ta không thể đứng nhìn những hoài bão của sinh viên quốc tế bị phá huỷ chỉ vì điều luật sai lầm này. Chúng ta nợ họ việc đứng lên và chiến đấu và chúng ta sẽ làm điều đó", Tô Hiền Anh trích lời hiệu trưởng Harvard và mong muốn trường sẽ giữ đúng lời hứa.

Trong vòng 20 giờ, bản kiến nghị của Hiền Anh đã có hơn 1.000 chữ ký của các giáo sư Harvard, hơn 50 sinh viên lãnh đạo các tổ chức lớn ở trường và cựu sinh viên. Ban hội đồng nhà trường đã trực tiếp xem xét lá đơn Hiền Anh viết. Chủ tịch Rakesh Khurana của trường Harvard hồi đáp và cảm ơn cô đã lên tiếng.

Ngày 8/7, Đại học Harvard và MIT khởi kiện quy định visa mới thu hút các trường học khác cùng tham gia phản đối. Kết quả là chính quyền Trump đã hủy kế hoạch hạn chế visa. 

Giáo sư triết học và thần học tại Harvard, David C. Lamberth gửi thư cho Tô Hiền Anh: "Thầy rất vui mừng về việc chính phủ đã đã rút lại quyết định gần đây về thị thực. Hàng loạt tiếng nói từ khắp cả nước, từ sinh viên, giảng viên, trường đại học và doanh nghiệp đã hội tụ trong vòng chưa đầy một tuần và phong trào tự vận động của em đã đóng góp không nhỏ".

Hiền Anh từng phải đã đối mặt với nhiều thách thức và cũng khiến gia đình khá lo lắng vì quyết định này. "Con chỉ là một du học sinh ngoại quốc, làm sao có thể đàm đạo với lãnh đạo với trường. Tôi lo không khéo trường tống cổ con về Việt Nam", mẹ Hiền Anh nói với cô con gái nhỏ.

Hiền Anh đã trấn an mẹ: "Con muốn đưa tiếng nói của cộng đồng Harvard đến ban lãnh đạo trường. Con muốn giúp trường có cái nhìn toàn diện về những vấn đề sẽ xảy ra rất tiêu cực khi học sinh quốc tế phải lập tức về nước trong bối cảnh dịch bùng phát như thế này và tìm ra giải pháp hợp lý nhất".

Gia đình đã theo sát diễn biến vụ việc và thở phào nhẹ nhõm khi  luật bị bãi bỏ, sinh viên quốc tế được bảo vệ.

Hiền Anh là con thứ hai của vợ chồng chị Lã Thanh Hà, ở Hà Nội, cả hai cô con gái của gia đình cùng nhận được học bổng toàn phần của Harvard. Tô Hiền Anh là cô gái khá trầm tính, sâu sắc và thích theo đuổi các hoạt động xã hội liên quan đến chính sách và công bằng cho những tầng lớp thiệt thòi về quyền lợi xã hội. Cô vốn định theo ngành y như mẹ nhưng đã quyết định theo ngành Luật.

Hiền Anh (thứ 2 từ trái sang) cùng bố mẹ trong lễ tốt nghiệp của chị gái năm 2017.

Học kỳ vừa qua, Hiền Anh là một trong những sinh viên đứng đầu lớp. Các giáo sư nhận định cô có tài viết luận và là "một ngòi bút mạnh mẽ, chính trực". Giáo sư Bonnie Talbert sau khi đọc bài luận cuối khoá của Hiền Anh về vấn nạn phân biệt chủng tộc tại Mỹ và phong trào Black Lives Matter đã ấn tượng và gửi bài luận này cho chủ tịch của trường, ông Rakesh Rakesh Khurana.