Khi Melody Yan, 22 tuổi, nghỉ công việc cuối cùng tại một công ty xe điện Trung Quốc, cô đã gửi một email dài 2.000 từ cho người đứng đầu công ty, chỉ trích hoạt động kém hiệu quả của họ, nêu chi tiết việc thiếu hỗ trợ cho nhân viên mới và cáo buộc rằng cấp trên của cô đã quấy rối tình dục.

"Tôi ở đó cả tháng trời mà họ không giao việc gì cho tôi, mặc dù tôi đã yêu cầu nhiều lần. Tổ chức dường như là một mớ hỗn độn và không có định hướng rõ ràng mà công ty đang hướng tới", Melody Yan nói.

"Người giám sát của tôi cũng khiến tôi cảm thấy không thoải mái khi chúng tôi đi công tác xa thành phố. Các đồng nghiệp nữ khác cho biết họ cũng trải qua điều tương tự.

"Tôi không chắc liệu lá thư của tôi có dẫn đến bất kỳ hậu quả nào đối với người giám sát hay mang lại bất kỳ thay đổi nào không, nhưng tôi cảm thấy mình phải cho họ biết về những thất bại của họ".

Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên từ 16 đến 24 tuổi của Trung Quốc vừa đạt mức cao kỷ lục 20,4% vào tháng trước, nghĩa là cứ 5 thanh niên thì có 1 người thất nghiệp, Yan là một trong số ngày càng nhiều lao động Trung Quốc sinh ra trong thế kỷ 21 những người đang lên tiếng chống lại sự ngược đãi và bất công tại nơi làm việc.

Họ muốn phá vỡ sự im lặng xung quanh nền văn hóa làm việc độc hại, nơi làm việc không được trả lương hoặc làm thêm giờ quá mức từ lâu đã được bình thường hóa.

Không sợ bị sa thải hoặc bị phạt vì cãi lại, những người cố gắng chấn chỉnh nơi làm việc cũng thường xuyên chuyển việc và họ có thể dọa nghỉ việc nếu không được đáp ứng yêu cầu, ngay cả trong thời kỳ kinh tế khó khăn.

Là lứa người Trung Quốc đầu tiên sinh năm 2000 tham gia lực lượng lao động sau khi tốt nghiệp đại học, họ mang theo những kỳ vọng về văn hóa làm việc chỉ có ở thế hệ của họ. Nhiều người trong số này thường là con một, họ có xu hướng được giáo dục tốt và lớn lên trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng.

Tuy nhiên, họ hiện đang phải đối mặt với thực tế phũ phàng rằng nền kinh tế Trung Quốc đang chậm lại trong bối cảnh những thách thức về nhân khẩu học, nợ nần chồng chất và căng thẳng địa chính trị gia tăng. Và để làm cho vấn đề trở nên khó khăn hơn, sự cạnh tranh trong nước để có được một công việc tử tế đã trở nên nóng bỏng.

Ở Trung Quốc, các thế hệ thường được xác định theo thập kỷ, chẳng hạn như sau những năm 80 hoặc sau những năm 2000, khác với ranh giới của phương Tây về thế hệ thiên niên kỷ và Thế hệ Z. Những người sinh ra trong thế kỷ 21, hay linglinghou, được coi là Thế hệ Z của Trung Quốc.

Yan, hiện đang là nhà phân tích đầu tư tại một ngân hàng quốc tế ở Thượng Hải, nói rằng cô không thấy ích lợi gì khi ở lại một công ty không coi trọng mình.

Cô chuyên ngành tài chính, người đã từng thực tập tại một công ty chứng khoán Trung Quốc và tại một ngân hàng nhà nước trước đây, nhận thấy rằng văn hóa làm việc ít cứng nhắc hơn ở công ty hiện tại phù hợp với cô nhất.

Cô cũng không ngại dành nhiều thời gian hơn để thử nghiệm nhiều vai trò khác nhau cho đến khi tìm được công việc phù hợp với sở thích của mình.

"Công việc chỉ là một cách để kiếm sống; Tôi không nên làm việc ở đó nếu điều đó khiến tôi không vui đến mức lo lắng và chán ăn", cô nói.

"Bố mẹ tôi hiểu tôi và nói rằng họ có thể hỗ trợ tài chính cho tôi trong thời gian tôi tìm kiếm một công việc phù hợp".

Các bài đăng trực tuyến được gắn thẻ "thế hệ sau những năm 2000 chấn chỉnh nơi làm việc" trên các trang mạng xã hội Weibo và Xiaohongshu của Trung Quốc vào cuối năm ngoái đã khơi mào cho một cuộc thảo luận rộng rãi về đạo đức làm việc, khi những người lao động Gen Z đầu tiên gia nhập lực lượng lao động.

Các video giật gân về những công nhân trẻ Trung Quốc hét lại với người giám sát của họ, cùng với ảnh chụp màn hình các tin nhắn từ chối yêu cầu làm thêm giờ một cách thô lỗ - đôi khi chứa đầy những lời thô tục - đã lan truyền trên mạng.

Trào lưu này cũng khuyến khích cộng đồng mạng mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm của bản thân khi đối mặt với những yêu cầu mà họ cho là vô lý trong công việc.

Những cá nhân có cùng chí hướng đã ca ngợi những cá nhân này vì đã lên tiếng, tự hào rằng họ là thế hệ cuối cùng có thể thay đổi văn hóa làm việc độc hại của Trung Quốc.

"Tôi cảm thấy rằng những người đó rất dũng cảm và táo bạo để vượt qua ranh giới, xóa bỏ định kiến đối với những người trẻ tuổi và lên tiếng chống lại văn hóa bóc lột," Sandra, 23 tuổi, từ chối cho biết tên đầy đủ, cho biết. vì sợ bị trả thù.

Người gốc Quảng Châu, hiện đang làm việc trong lĩnh vực tài chính ở Hồng Kông, đã trải nghiệm sự khác biệt trong thái độ làm việc giữa các thế hệ khi cô lên tiếng sau khi nhóm của cô bị đổ lỗi cho sai lầm của nhóm khác.

"Tôi đã gửi một email để làm rõ rằng đó không phải là lỗi của chúng tôi và nó đã khiến mối quan hệ giữa các đội của chúng tôi trở nên tồi tệ hơn," cô ấy than thở.

"Người giám sát của tôi nói rằng câu trả lời của tôi là không cần thiết và lẽ ra tôi nên chịu đựng điều đó."

Một cuộc khảo sát với hơn 7.000 nhân viên Gen Z về thái độ tại nơi làm việc của họ, được thực hiện vào năm ngoái bởi BOSS Zhipin, một nền tảng tuyển dụng trực tuyến của Trung Quốc, cho thấy nhóm tuổi này ưu tiên cho sức khỏe tình cảm và sự phát triển nghề nghiệp của họ.

Họ cũng đặt ra các tiêu chuẩn cao hơn cho văn hóa làm việc thân thiện và hy vọng có thể phù hợp với nghề nghiệp theo sở thích của họ, thay vì nhận bất kỳ công việc nào có sẵn.

Zac Wang, giám đốc khu vực Nam Trung Quốc của công ty tư vấn nguồn nhân lực Randstad cho biết, mặc dù các nhà tuyển dụng có thể giữ định kiến rằng công nhân Gen Z tương đối thô lỗ và kén chọn công việc hơn, nhưng các công ty nên cố gắng hiểu rõ hơn những gì mà những người lao động trẻ đang cố gắng thể hiện.

Ông nói: "Thế hệ sau những năm 2000 là những người cố chấp và theo chủ nghĩa cá nhân. "Họ có thể bốc đồng nhưng cũng học rất nhanh. Họ biết đấu tranh cho quyền lợi của mình và rất sáng tạo. Tất cả những điều này đều là một phần nỗ lực của họ nhằm cải thiện nơi làm việc cho chính họ".

Khi Trung Quốc phải đối mặt với sự phục hồi không ổn định trong thời kỳ hậu Covid, tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng trong giới trẻ vẫn là một trong những thách thức lớn nhất của đất nước. Thêm vấn đề, con số kỷ lục 11,58 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học sẽ nhúng chân vào bể lao động vào mùa hè này.

Sự bất ổn về kinh tế của quốc gia cũng dẫn đến việc một số thành viên của Gen Z chịu đựng sự ngược đãi ở nơi làm việc, vì các thế hệ cũ dễ làm như vậy hơn.

"Không phải ai cũng đủ dũng cảm, vì họ có thể mất việc và tìm kiếm một công việc mới là rất khó khăn, đặc biệt là trong nền kinh tế nghèo nàn này", Sandra nói.

"Khi bạn mới đến nơi làm việc, bạn không có nhiều quyền thương lượng. Không ai khác sẽ chống lưng cho bạn, vì vậy chúng ta phải tự đứng lên".

Roselyn Wang, làm việc cho một tờ báo ở Nam Thông, tỉnh Giang Tô, cho biết cô đã cố gắng thiết lập ranh giới tại nơi làm việc bằng cách viết trong tiểu sử WeChat của mình rằng cô có thể không trả lời tin nhắn sau 11 giờ tối.

"Các cấp trên của tôi phớt lờ điều đó và vẫn sẽ liên lạc với tôi, đôi khi gọi cho tôi mà tôi không trả lời ngay. Đồng nghiệp của tôi không trả lời sẽ bị mắng trước mặt mọi người", cô nói.

Wang, làm việc từ thứ Hai đến thứ Sáu, thường được yêu cầu hoàn thành công việc vào cuối tuần mà không cần thông báo trước và không có thời gian nghỉ bù hay lương làm thêm giờ.

"Cấp trên của tôi có ấn tượng xấu về Gen Z và phàn nàn rằng chúng tôi luôn không thể làm việc vào cuối tuần", cô nói.

Một số người trẻ Trung Quốc cho biết xu hướng công nhân Gen Z nói lại sếp của họ không gì khác hơn là sự kỳ thị gây giật gân, do internet gây ra mà cuối cùng có thể gây hại.

Grey Hong, một chuyên gia truyền thông 22 tuổi ở Hàng Châu, cho biết cô bị ảnh hưởng bởi các bài đăng lan truyền trên mạng về việc chấn chỉnh nơi làm việc và đã phản bác lại một cách thô lỗ một người quản lý nhân sự trong một cuộc phỏng vấn xin việc.

"Khi tôi nói với bạn mình về điều đó, cô ấy đã mắng tôi là ngu ngốc và nói với tôi rằng tôi đang làm hỏng cơ hội của mình", cô nói.

"Tôi nhận ra rằng những gì tôi thấy trên internet có thể chỉ là những bài đăng bị người dùng giả mạo để đạt được tầm ảnh hưởng và tôi không nên mua quá nhiều vào nó".

Wang của Randstad cho biết mỗi thế hệ đều có những giá trị và ưu tiên riêng.

Thái độ của Gen Z đối với công việc có thể gây ngạc nhiên cho các thế hệ công nhân trước họ, nhưng không nên bỏ qua những đóng góp của họ đối với sự thay đổi trong văn hóa làm việc.

"Họ đang đưa mọi thứ trở lại quỹ đạo," anh nói. "Chúng là một nhân tố thúc đẩy to lớn giúp nơi làm việc trở nên tích cực, dễ chịu và lành mạnh hơn cho mọi người. Tiếng nói của họ rất quan trọng".

(Nguồn: SCMP)