Trong suốt những năm 1960, 1970 của thế kỷ trước, ở mọi góc phố ở nước Mỹ vang lên những lời ca với thông điệp mạnh mẽ phản đối cuộc chiến tranh mà nhà cầm quyền Mỹ khi đó tiến hành ở Việt Nam. Những ca khúc đó đã góp một phần không nhỏ vào dòng chảy lớn của âm nhạc. Đây cũng là thời điểm mà làn sóng biểu tình của những người dân tiến bộ Mỹ phản đối chiến tranh, đòi lập lại hòa bình tại Việt Nam dâng cao.

Bob Dylan với Blowin' in the wind và The Times They Are A-Changin

Các nghệ sỹ Mỹ có ảnh hưởng đã vận dụng âm nhạc mở ra một chương mới trong lịch sử âm nhạc nước Mỹ - cuộc đổ bộ của những ca khúc chống chiến tranh Việt Nam, biến âm nhạc thành "vũ khí mềm" trong cuộc chiến này. 

Đầu tiên phải kể đến ca khúc “Blowin' in the wind” của nghệ sỹ nhạc folk nổi tiếng Bob Dylan - người từng đoạt giải Nobel Văn học năm 2016, đồng thời cũng là người khởi động dòng nhạc phản chiến tại Mỹ. 

“Bao nhiêu chặng đường ta phải bước đi, để khi nằm xuống ta làm người thật sự? Bồ câu phải sải cánh qua bao nhiêu đại đương, mới đến một ngày ngủ trên cát bình yên? Còn bao nhiêu làn đạn phải bay rồi mới đến ngày nằm im trong họng súng?...

Blowin' In The Wind -Bob Dylan

Những ca từ đã thức tỉnh lương tri của người Mỹ về cuộc chiến tranh khốc liệt và phi nghĩa. Ca khúc cũng là một trong những bản nhạc được giới trẻ Mỹ ngưỡng mộ nhất mọi thời đại, minh chứng là có đến hơn 400 phiên bản khác nhau.

Ca khúc thứ hai của người nghệ sĩ tài năng về chủ đề này là The Times They Are A-Changin sáng tác năm 1963. Với giai điệu mộc mạc được hát trên nền guitar acoustic và tiếng kèn harmonic được coi là lời tiên đoán về sự mất mát người Mỹ phải gánh chịu do cuộc chiến ở Việt Nam. Nội dung bài hát còn đề cập đến sự giận dữ, thất vọng của những thanh niên trẻ tuổi ở Mỹ khi phải rời xa gia đình để tham gia chiến tranh phi nghĩa. 

Nghệ sỹ nhạc folk nổi tiếng Bob Dylan thời trẻ.

Hai nhóm rock Jefferson Airplane và Mystery Trend 

Hòa chung vào tiếng nói đòi chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, hai nhóm nhạc rock nổi tiếng Jefferson Airplane và Mystery Trend  đã cho ra mắt áp phích phản chiến tại một vũ hội từ thiện của trường Đại học California ở Berkeley. Đó là hình ảnh những người lính đội mũ sắt, cầm súng máy đang cố thoát thân trong trận oanh tạc của các máy bay ném bom.

Họ còn viết lên đó dòng chữ "Việt Nam" và "Hòa bình", lên án sự tàn bạo của chiến tranh thông qua 3 màu đỏ, trắng đen tượng trưng cho màu máu, màu tang thương và chết chóc. 

Lễ hội âm nhạc và nghệ thuật Woodstock

Sự kiện này được tổ chức vào tháng 8/1969 đã có sức ảnh hưởng lớn nhất từ trước đến nay trong việc truyền bá thông điệp về hòa bình.

Với sự tham gia của lượng khán giả đông đảo chưa từng thấy, sự kiện đã khiến hàng triệu con tim và lý trí của quần chúng được thức tỉnh. Ở đây họ được nghe thấy âm thanh ghê rợn của mưa bom, bão đạn và sự chết chóc lẫn trong nền nhạc quốc ca Mỹ Star Spangled Banner”qua màn trình diễn guitar điện của Jimmy Hendrix.

The Beatles với Give Peace a Chance

Give Peace a Chance của nhóm nhạc huyền thoại The Beatles chính là một tác phẩm nổi tiếng nhất trong giai đoạn này. Thông qua ca từ đầy ý nghĩa, nhóm nhạc đã gửi đến thông điệp kêu gọi chấm dứt chiến tranh: “Hãy điều chỉnh, hãy hòa hợp, suy nghĩ đi, hãy cho hòa bình một cơ hội.”

The Beatles với Give Peace a Chance

Dù toàn bộ ca từ rất đơn giản nhưng ca khúc đã để lại ấn tượng sâu sắc nhất vào những năm 1960. Hàng trăm con người đã cùng vỗ tay theo nhịp thể hiện mong muốn chiến tranh chấm dứt và ủng hộ hòa bình ở Việt Nam tại khách sạn Montreal (nơi ghi hình video này).

John Lennon với Happy Christmas (War Is Over)

Nam ca sĩ John Lennon đã cùng vợ của mình viết ca khúc Happy Christmas (War Is Over) để phản đối cuộc chiến tranh tại Việt Nam, sau đó trở thành bài hát phản đối chiến tranh trên toàn thế giới.

Edwin Starr với War (What Is It Good For?)

Ca khúc đã đưa người nghe đến với sự khủng khiếp của cuộc chiến tranh mà nhà cầm quyền Mỹ tiến hành ở Việt Nam bằng những giai điệu đơn giản dễ nhớ nhưng có sức ảnh hưởng vô cùng lớn. 

Có thể nói, đây là bài hát có tiếng nói đanh thép, rõ ràng và trực diện nhất mà hàng triệu người Mỹ ghi nhớ trong suốt thời gian dài. Thông điệp muốn được người viết nói gửi đến nhân loại đó là: “Chiến tranh ư? Liệu điều đó có tốt không? Hiển nhiên nó chẳng mang lại ý nghĩa gì ngoài việc gây tổn thương.

Chiến tranh là sự tàn phá sinh mạng của những người vô tội, là nước mắt của người mẹ khi nhìn con mình phải ra chiến trường để rồi bỏ mạng. Cuộc sống quá ngắn ngủi và quý giá, không thể cứ dành cho những cuộc chiến mỗi ngày. Chiến tranh không thể mang lại sự sống mà chỉ cướp đi sinh mệnh.”

Bên cạnh các ca khúc trên, dòng nhạc phản chiến thời kỳ đó còn ghi dấu ấn của I Ain’t Marching Anymore, I-Feel-Like-I’m-Fixing-To-Die, For What It’s Worth, Fortunate Son hay The Unknown Soldier… với sự vào cuộc của hàng loạt nghệ sỹ, ban nhạc đình đám như Phil Ochs, Joe Mc Donald, Buffalo Springfield, Creedence Clearwater Revival hay The Doors…

We gotta get out of this place: Music, memory and the Vietnam War

We gotta get out of this place: Music, memory and the Vietnam War, tạm dịch là Chúng ta phải thoát khỏi chốn này: Âm nhạc, ký ức và chiến tranh Việt Nam của hai nhà nghiên cứu của Viện Đại học Wisconsin-Madison là Doug Bradley và Craig Werner (một cựu binh ở Việt Nam) được công bố vào năm 2006. 

Trong đó nói đến những ca khúc phản chiến là dòng nhạc các binh sỹ Mỹ thích nghe nhất trong thời gian tham chiến tại Việt Nam. Hầu hết đều trong bảng xếp hạng Danh sách 100 ca khúc ăn khách nhất của tạp chí Billboard hai năm 1967 và 1968.

James Perone - tác giả của cuốn Songs of the Vietnam Conflict (Những ca khúc trong giai đoạn chiến tranh Việt Nam) nói rằng âm nhạc vừa phản ánh xã hội lại có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Cụ thể ông nói đến cuộc thăm dò do Gallup Polls thực hiện, trong đó tỷ lệ người Mỹ phản đối chiến tranh ở Việt Nam từ 26% vào tháng 2/1968 tăng lên 42% chỉ một tháng sau đó.

Số liệu do công ty luật Skolnick công bố năm 1969 cho thấy số người Mỹ tham gia biểu tình chống chiến tranh Việt Nam tăng gấp đôi, từ 150.000 người mùa Xuân năm 1967, lên 300.000 người trong mùa Xuân năm 1968.

Các ca khúc viết về chiến tranh Việt Nam vang lên ở bất kỳ thời điểm nào có xung đột, thể hiện sự đồng lòng phản đối những cuộc chiến vô nghĩa. Đồng thời còn thể hiện tinh thần của người dân Mỹ: đoàn kết với các dân tộc khác trên thế giới và yêu chuộng hòa bình.

Rất nhiều tác phẩm trong đó được tôn vinh Sảnh Danh vọng của Grammy hay góp mặt trong danh sách 500 bài hát vĩ đại nhất của Tạp chí Rolling Stone

Cho dù đã trải qua cả thế kỷ nhưng dù ở thời điểm nào, các giai điệu phản chiến vẫn được mọi người ngân nga với mong muốn được sống trong yên bình hạnh phúc.