Trong bối cảnh số ca nhiễm COVID-19 gia tăng, người dân ở những nước phát triển Singapore, Nhật Bản, Australia, Mỹ đổ xô đi mua giấy vệ sinh, giấy ăn, khiến nhiều siêu thị, cửa hàng hết sạch mặt hàng này.

Thậm chí, tại Nhật, có người còn ăn trộm giấy ở nhà vệ sinh công cộng. Một số nhà vệ sinh công cộng ở Nhật Bản phải treo biển dừng hoạt động do liên tục bị mất trộm giấy vệ sinh.

Nhiều nhà hàng đề nghị khách hàng không lấy giấy vệ sinh mang về. Có nơi còn đe dọa sẽ báo cảnh sát nếu phát hiện...

Tại sao người dân khắp thế giới lại chọn mua giấy vệ sinh hơn cả thực phẩm?

Ở nhiều nước châu Á, chẳng hạn như Trung Quốc, người dân có động cơ lớn hơn để đổ xô đi mua giấy vệ sinh, vì tồn tại luồng quan điểm cho rằng giấy vệ sinh có thể dùng đa năng, thay thế cho giấy ăn và là nguyên liệu làm khẩu trang tự chế khi khan hiếm khẩu trang y tế đạt chuẩn.

Cơn sốt giấy vệ sinh ở Hong Kong, Nhật Bản và có thể là nhiều nơi khác bắt nguồn từ thông tin thất thiệt rằng Trung Quốc là nguồn cung cấp giấy vệ sinh lớn.

Việc dịch bệnh khắp nơi sẽ khiến cho hoạt động xuất khẩu dừng lại, dẫn đến nguồn giấy vệ sinh bị hạn chế và dần cạn kiệt.

Tuy nhiên, ở Australia, khủng hoảng giấy vệ sinh có thể bắt nguồn từ lí do hơi khác. Người dân địa phương đã quen tích trữ hàng tiêu dùng khi đối mặt với một thảm họa tự nhiên sắp đến, chẳng hạn như cháy rừng hay bão lớn.

Song, khi dịch COVID-19 bùng phát, một tình huống mọi người không rõ sẽ kéo dài bao lâu và nghiêm trọng đến mức nào, họ muốn chuẩn bị sẵn sàng hơn cho những nguy cơ tồi tệ nhất.

“Tâm lý đám đông”

Việc mua bán hoảng loạn đã diễn ra tràn lan trong bối cảnh sự lây lan toàn cầu của COVID-19, với việc người tiêu dùng trên khắp thế giới tích trữ hàng hóa như nước rửa tay, thực phẩm đóng hộp và giấy vệ sinh.

Xu hướng này đã chứng kiến ​​các cửa hàng phân phối sản phẩm, trong đó các nhà bán lẻ ở Anh hạn chế bán các sản phẩm vệ sinh tay trong khi người mua sắm ở Úc bị hạn chế về số lượng giấy vệ sinh mà họ có thể mua.

Theo CNBC, các nhà tâm lý học cho biết, để cân nhắc lý do tại sao bộ não của chúng ta thúc đẩy chúng ta mua hàng một cách hoảng loạn - ngay cả khi các nhà chức trách đang đảm bảo với người dân rằng không cần phải làm vậy.

Theo Paul Marsden, một nhà tâm lý học tiêu dùng tại Đại học Nghệ thuật London, câu trả lời ngắn gọn có thể được tìm thấy trong tâm lý học là “liệu ​​pháp bán lẻ” - nơi chúng ta mua để quản lý trạng thái cảm xúc của mình.

“Đó là về việc“ giành lại quyền kiểm soát” trong một thế giới mà bạn cảm thấy mất kiểm soát,” ông nói. “Nói chung hơn, mua hoảng loạn có thể được hiểu là đáp ứng ba nhu cầu tâm lý cơ bản của chúng ta”.

Một lời giải thích khác cho hiện tượng này, theo phó giáo sư Nitika Garg – nhà nghiên cứu hành vi người tiêu dùng tại Đại học New South Wales (Úc), là “hội chứng sợ bị bỏ lỡ”.

Khi một người bỗng nhiên thấy hàng xóm, đồng nghiệp mua nhiều giấy vệ sinh thì họ sẽ xuất hiện suy nghĩ “hẳn nó phải có tác dụng, hoặc có vấn đề gì đó thì người ta mới mua”, và cũng đi mua về.

Tại một vài quốc gia, giấy vệ sinh còn được gọi là “giấy đa năng” vì có thể dùng để làm giấy lau tay, giấy lau một số vết bẩn nhỏ và nhiều công dụng khác.

Rohan Miller, giảng viên Đại học Sydney, cho biết cơn sốt giấy vệ sinh phản ánh nhu cầu về lối sống hiện đại, đầy đủ mọi thứ phục vụ cho các nhu cầu cơ bản nhất trong trường hợp phải cách ly. “Giấy vệ sinh không có tác dụng gì để phòng tránh virus cả! Nó chỉ là một trong nhiều thứ nhu yếu phẩm của con người và nhiều người mặc định rằng giấy vệ sinh là thứ nhất định phải có trong thời kỳ dịch bùng phát”.

"Sự lây lan và nỗi sợ hãi'

Trong khi đó, Sander van der Linden, một trợ lý giáo sư tâm lý xã hội tại Đại học Cambridge, cho biết có cả các yếu tố tổng tổng quan và cụ thể là COVID-19 đang diễn ra.

“Khi mọi người căng thẳng, lý trí của họ bị cản trở, vì vậy họ nhìn vào những gì người khác đang làm. Nếu những người khác đang tích trữ, nó sẽ dẫn bạn đến hành vi tương tự, ”ông nói. “Mọi người nhìn thấy ảnh của các kệ trống và bất kể nó có hợp lý hay không, nó sẽ gửi tín hiệu cho họ rằng đó là việc cần làm.”

Ông nói thêm: “Đôi khi có thể có rất nhiều giá trị trong kiến ​​thức xã hội - từ góc độ tiến hóa khi chúng ta không biết cách phản ứng với điều gì đó, chúng ta tìm đến những người khác để được hướng dẫn. “Nếu bạn đang ở trong rừng và ai đó nhảy ra để thoát khỏi một con rắn, bạn sẽ tự động làm điều tương tự. Nhưng đôi khi điều đó bị đánh lừa và bạn được yêu cầu làm điều gì đó không phải là điều đúng đắn.”

Trong khi doanh số bán nước rửa tay tăng vọt tại các thị trường trên thế giới kể từ khi dịch bệnh bắt đầu bùng phát, người tiêu dùng cũng đang tích trữ một mặt hàng có phần đáng ngạc nhiên - giấy vệ sinh.

Theo Dimitrios Tsivrikos, giảng viên tâm lý học tiêu dùng và kinh doanh tại Đại học College London, giấy vệ sinh đã trở thành một “biểu tượng” của sự hoảng loạn hàng loạt.

“Trong những thời điểm không chắc chắn, mọi người bước vào vùng hoảng loạn khiến họ trở nên vô lý và hoàn toàn rối loạn thần kinh,” ông nói trong một cuộc điện thoại. “Trong những điều kiện thiên tai khác như lũ lụt, chúng tôi có thể chuẩn bị vì chúng tôi biết chúng tôi cần bao nhiêu nguồn cung cấp, nhưng chúng tôi có một loại virus mà chúng tôi không biết gì về nó”.

“Khi bạn bước vào một siêu thị, bạn đang tìm kiếm giá trị và khối lượng lớn,” ông lưu ý rằng mọi người bị thu hút bởi những bao bì lớn mà giấy vệ sinh đi kèm khi họ đang tìm cách lấy lại cảm giác kiểm soát.

Người Đài Loan đã đổ xô đến các siêu thị để mua thực phẩm và vật tư sau khi Trung tâm Kiểm soát Dịch tễ Đài Loan (CECC) thông báo về 180 ca mắc COVID-19 mới trên đảo chỉ trong ngày 15/5. Ảnh: Getty.

Theo Reuters, chính quyền đảo Đài Loan nâng mức cảnh báo COVID-19 ở Đài Bắc và các thành phố lân cận, áp dụng các biện pháp hạn chế trong hai tuần kể từ ngày 15/5, yêu cầu đóng cửa nhiều địa điểm và kêu gọi người dân hạn chế tụ tập nơi đông người khi số lượng ca mắc Covid-19 mới tăng đột biến.

Cụ thể, lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn – người đứng đầu cơ quan lập pháp Su Tseng-chang và cơ quan kinh tế vào hôm 15/5 đã đăng một thông điệp trên Facebook, kêu gọi người dân trên đảo tránh tâm lý hoảng loạn và không tích trữ hàng hóa.

Trước đó, tại các siêu thị và cửa hàng tiện lợi ở Đài Loan, người dân ồ ạt chen lấn nhau tích trữ thực phẩm, giấy vệ sinh, mì gói và hàng hóa sau khi thông báo lệnh hạn chế mới, kéo dài hai tuần được đưa ra khi số ca nhiễm COVID-19 tại Đài Loan tăng lên.

Đài Loan kêu gọi người dân không hoảng loạn, ngừng tích trữ giấy vệ sinh