“Quỹ đoàn kết cho các dự án đổi mới, xã hội, cộng đồng Pháp ngữ và phát triển con người” (FSPI) là chương trình cho phép các Đại sứ quán Pháp thực hiện tại nước sở tại các dự án có tác động nhanh chóng, rõ ràng, vì lợi ích của người dân địa phương, với số tiền từ 100.000 đến 1 triệu euro - tùy thuộc vào khu vực địa lý liên quan và loại hình dự án. Thời gian thực hiện mỗi dự án tối đa 2 năm. Mỗi năm có khoảng 200 dự án được thực hiện trên khắp thế giới. Gần 50% trong số đó thuộc lĩnh vực giáo dục, khoảng 20% là các vấn đề quản trị và 30% liên quan đến y tế, thế hệ trẻ và di sản.

Theo đó, dự án “Chia sẻ và Gìn giữ Di sản Việt Nam” được tài trợ bởi FSPI của Bộ Ngoại giao Pháp, do Bộ phận Hợp tác và Hoạt động Văn hóa của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam khởi xướng, nhằm đáp ứng nhu cầu của đông đảo các đối tác Việt Nam và tăng cường hợp tác với các bảo tàng Pháp. Trong số đó phải kể đến Trung tâm Khoa học Công nghệ Universcience, Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Quốc gia Paris, Bảo tàng Confluences và Viện Di sản Quốc gia Pháp - đã chuyển giao những kinh nghiệm chuyên môn quý báu thông qua các dự án thí điểm.

Pháp là quốc gia có nhiều kinh nghiệm về bảo tồn di sản, nên đã chọn Việt Nam để hỗ trợ thực hiện dự án FSPI “Chia sẻ và Gìn giữ Di sản Việt Nam”. Ảnh: L.Q.V

Chiều tối 3.6.2024, tại Hà Nội, Đại sứ quán Pháp đã tổ chức lễ công bố kết quả thực hiện dự án FSPI “Chia sẻ và Gìn giữ Di sản Việt Nam”. Theo thống kê, từ năm 2022 đến 2024, trong khuôn khổ chương trình FSPI, dự án “Chia sẻ và Gìn giữ Di sản Việt Nam”, với gói hỗ trợ 600 000€ (tương đương 16 tỉ đồng), đã triển khai 3 hợp phần, bao gồm:

Hợp phần 1: Phát triển các ngành nghề đào tạo thuộc lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di sản tại Việt Nam (bảo quản bộ sưu tập, xây dựng nội dung trưng bày, thiết kế không gian trưng bày, truyền đạt nội dung và đón tiếp công chúng).

Trong hợp phần này, bên cạnh những buổi hội thảo chuyên đề nhằm giới thiệu các ngành nghề được tổ chức ở Việt Nam, 8 cán bộ giảng viên thuộc 4 Trường Đại học đã tham gia các chuyến thực địa ở Pháp để làm phong phú thêm kinh nghiệm giảng dạy các bộ môn liên quan đến lĩnh vực bảo tàng và di sản. Các hoạt động được triển khai trong hợp phần này đã góp phần giúp các sinh viên trẻ hiểu hơn về những ngành nghề di sản và có được định hướng cụ thể trong tương lai.

Hợp phần 2: Bồi dưỡng nâng cao năng lực các cán bộ bảo tàng Việt Nam.

12 khóa tập huấn với các chuyên đề xoay quanh việc đón tiếp công chúng và truyền đạt nội dung, bảo quản bộ sưu tập, xây dựng nội dung triển lãm cũng như ý thức trách nhiệm sinh thái của bảo tàng đã được thực hiện, với sự tham gia của hơn 100 cán bộ bảo tàng. Nội dung của các khóa tập huấn được xây dựng dựa trên những chuyến làm việc, khảo sát của các đoàn chuyên gia Pháp tại Việt Nam, nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu thường nhật của các cán bộ trong việc thực hành chuyên môn.

Hai chuyến thực địa tại Pháp, triển khai vào tháng 11.2022 và tháng 6.2023, đã tăng cường kết nối và chia sẻ kinh nghiệm giữa các cán bộ bảo tàng Việt Nam với các đồng nghiệp Pháp.

Được chính quyền tại các địa phương đón nhận nhiệt tình, dự án đã tăng cường sự hợp tác của Pháp và Việt Nam tại hơn 20 đơn vị tham gia (đến từ Hà Nội, TPHCM, Ninh Bình, Huế, Đà Nẵng, Nha Trang, Quảng Nam), mở ra những bước tiến lớn trong hợp tác về di sản văn hóa cũng như di sản thiên nhiên.

Hợp phần 3: 3 dự án thí điểm, thực hiện tại 3 khu vực:

• Khu vực phía Bắc (tại Ninh Bình): Cải tạo Trung tâm Du khách của Vườn Quốc gia Cúc Phương - Vườn Quốc gia đầu tiên của Việt Nam.
• Khu vực miền Trung (tại Quảng Nam): Hỗ trợ biên soạn nội dung trưng bày của Trung tâm Giáo dục và Truyền thông Môi trường của Khu Bảo tồn Biển Cù Lao Chàm.
• Khu vực phía Nam (tại TP.Hồ Chí Minh): Thiết kế và sản xuất công cụ truyền đạt nội dung bằng âm thanh mang tên “Chiếc hộp kể chuyện”.

Một số thành viên chủ tọa lễ tổng kết, từ trái sang: Ông Cédric Lesec - đại diện Bảo tàng Confluences, Lyon (Pháp); ông Đỗ Hồng Hải - PGĐ Trung tâm Dịch vụ và Giáo dục Môi trường của Vườn Quốc gia Cúc Phương; ông Olivier Brochet - Đại sứ Cộng hòa Pháp tại Việt Nam và bà Nguyễn Thị Thắm - GĐ Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ. Ảnh: L.Q.V

Ba dự án thí điểm trên đã giúp cho các đối tác Việt Nam trau dồi thêm về phương pháp thực hành và ứng dụng trực tiếp vào chính dự án của họ, dù là ở giai đoạn lên ý tưởng - như khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, hay tới giai đoạn thi công - như Trung tâm Du khách Vườn quốc gia Cúc Phương, khánh thành vào tháng 12.2023. Đối với dự án “Chiếc hộp kể chuyện”, quy trình lên ý tưởng đã giúp cho các cán bộ của 4 bảo tàng tham gia dự án thay đổi cách tiếp cận khi xây dựng nội dung trưng bày và giáo dục truyền thông, tạo ra những định hướng mới và mở rộng các hoạt động nhằm tăng cường sức hút của bảo tàng, đặc biệt là với giới trẻ.

Cuối cùng, dự án đã đóng góp vào việc tạo nên một mạng lưới các bảo tàng và làm giàu thêm các hoạt động hợp tác với Pháp, hỗ trợ một số bảo tàng Pháp, tạo thêm nhiều triển vọng hợp tác lâu dài. Các đối tác Việt Nam bày tỏ sự hài lòng với kết quả và chất lượng của dự án, đồng thời mong muốn triển khai thêm nhiều chương trình hợp tác trong tương lai.

Theo ông Đỗ Hồng Hải - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ và Giáo dục Môi trường của Vườn Quốc gia Cúc Phương: “Trong hơn 60 năm qua, Vườn Quốc gia Cúc Phương là một địa danh giáo dục môi trường, để lại nhiều ấn tượng sâu sắc với công chúng trong nước và quốc tế. Những năm gần đây, hệ sinh thái du lịch Cúc Phương với các sản phẩm du lịch đều nhất quán với phương châm “Mỗi khách tham quan là một sứ giả của Vườn”.

Từ năm 1996, với sự hỗ trợ của Tổ chức FFI, Vườn Quốc gia Cúc Phương đã xây dựng Trung tâm Du khách - là trung tâm du khách đầu tiên ở vườn quốc gia khu vực bán đảo Đông Dương. Tuy nhiên, sau hơn 20 năm vận hành, trung tâm này đã xuống cấp, không còn phù hợp với nhu cầu khám phá thông tin ngày càng cao của du khách. Với dự án FSPI “Chia sẻ và Gìn giữ Di sản Việt Nam”, Trung tâm Du khách Cúc Phương đã được hoàn thành và đưa vào vận hành phục vụ công chúng.

Tính từ đầu năm 2024 đến thời điểm hiện tại, có 77.500 lượt du khách đến tham quan, học tập, trải nghiệm và nghỉ lại tại Vườn quốc gia, trong đó có tới 80% lượng du khách đã tham quan và tìm hiểu tại Trung tâm Du khách và đều đưa ra những nhận xét, đánh giá cao về thiết kế, trưng bày, cung cấp thông tin và truyền tải thông điệp. Dù vậy, chúng tôi vẫn hy vọng sẽ tiếp tục được sự hỗ trợ, để tòa nhà Trung tâm Du khách có thêm phòng chiếu phim, phòng học và quầy trưng bày sản phẩm lưu niệm, nhằm góp phần phục vụ tốt hơn hoạt động giáo dục môi trường của Vườn…”.

Hình ảnh thực hiện dự án FSPI “Chia sẻ và Gìn giữ Di sản Việt Nam”. Ảnh: L.Q.V

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thắm - GĐ Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ (thuộc Sở Văn hóa Thể thao TPHCM) - đã chia sẻ cảm nhận qua chuyến thực địa tại Pháp: “Các bảo tàng đều chú trọng đến việc xây dựng phòng trải nghiệm cho trẻ em với những không gian kể chuyện, âm thanh, ánh sáng đặc trưng dành cho các em - một đối tượng khách tham quan mà bấy lâu chúng tôi thường dành sự quan tâm đặc biệt. Các bảo tàng ở TPHCM rất vui mừng khi có được 2 “Chiếc hộp kể chuyện” được sản xuất theo nguyên mẫu của Bảo tàng Confluences, Lyon (Pháp), giúp cho chúng tôi đưa những câu chuyện hiện vật theo một cách hoàn toàn mới đến với công chúng”.

Phát biểu tại lễ tổng kết, ông Olivier Brochet - Đại sứ Pháp tại Việt Nam - nhấn mạnh: “Pháp là quốc gia có nhiều kinh nghiệm về bảo tồn di sản, nên chúng tôi đã chọn Việt Nam để hỗ trợ trong lĩnh vực này. Chúng ta hẳn cũng đã biết, bảo tồn và phát huy giá trị di sản chính là bảo tồn bản sắc văn hóa quốc gia và qua đó, sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế. Tại Pháp, 7% GDP đạt được là do kết quả từ công tác bảo tồn di sản. Việc chúng ta thực thi dự án này là nhằm chia sẻ những kinh nghiệm và cùng tìm ra các phương án phù hợp để bảo tồn di sản. Dự án này đã tiếp nối những hợp tác giữa Pháp và Việt Nam, đồng thời tạo tiền đề mở ra những dự án hợp tác mới ngay trong năm 2025…”.

Phía các nhà quản lý dự án của Pháp cũng đã cho biết, vào cuối năm 2024, cuốn sách “Bảo tàng học” - cẩm nang không thể thiếu của các chuyên gia bảo tàng Pháp, sẽ được hoàn thành việc chuyển ngữ và xuất bản tại Việt Nam, với mục tiêu trở thành tài liệu tham khảo cho việc pháp triển giảng dạy ngành nghề về bảo tàng tại Việt Nam.