Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã ra công văn hỏa tốc 2412-BCT-XNK về việc xuất khẩu gạo trong bối cảnh dịch bệnh và hạn hán, xâm nhập mặn gửi Thủ tướng Chính phủ ngày 6/4. 

Sau khi đã tính toán kỹ để đảm bảo an ninh lương thực, Bộ Công Thương đề nghị cho phép tiếp tục xuất khẩu gạo tuy nhiên kiểm soát chặt số lượng xuất theo tháng. 

Phương án này được đưa ra trong bối cảnh thực tế dịch bệnh đang diễn biến phức tạp, cần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Đồng thời dựa vào cơ sở an ninh lương thực quốc gia đề ra biện pháp duy trì chuỗi sản xuất lúa gạo, hỗ trợ tiêu thụ thóc, gạo cho người dân với giá tốt, đảm bảo mục tiêu duy trì sản xuất và tăng trưởng kinh tế. 

Vừa qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có thông báo về lượng gạo vụ Đông Xuân có thể xuất khẩu là 3 triệu tấn, số lượng còn lại sau khi đảm bảo tiêu dùng và dự trữ. 

Theo thông báo trên, lượng gạo xuất khẩu là khoảng 3 triệu tấn, tính cả lượng gối đầu từ năm 2019 chuyển qua là khoảng 3,2 triệu tấn. Nếu sản xuất trong 3 tháng với tốc độ 25 nghìn tấn/ngày, ước tính lượng gạo xuất khẩu cuối tháng là vào khoảng 1,7 triệu tấn. Do vậy, lượng gạo có thể xuất khẩu còn lại khoảng 1,5 triệu tấn. Nhu cầu an ninh lương thực trong tháng 4 và tháng 5 cần khoảng 300 nghìn tấn để thực hiện kế hoạch mua năm 2020. Bộ Công Thương dự trù thêm một lần nữa khi tính số lượng gạo có thể xuất khẩu. 

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết ngoài 300 nghìn tấn sẽ giữ lại 400 nghìn tấn dự phòng trong tháng 4 và 5 với tổng số lượng là 700 nghìn tấn. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tình toán mỗi người dân sẽ dược dự phòng thêm 7,3kg gạo, một hộ gia đình 4 người có thể dự phòng thêm 30 kg gạo trong tháng 4 và tháng 5. Khoảng nửa cuối tháng 5 đã bắt đầu thu hoạch vụ Hè Thu.

Lượng gạo xuất khẩu tháng 4 và 5 sẽ là khoảng 800 nghìn tấn, giảm 40% so với tháng 4 và tháng 5 năm 2019, giảm 35,7% so với cùng kỳ giai đoạn năm 2018 và giảm 21,7% so với cùng kỳ năm 2017.

Tuy nhiên căn cứ vào tình hình dịch bệnh cuối tháng 4 và báo cáo của các Bộ ngành, Thủ tướng sẽ xem xét và quyết định kế hoạch cho tháng 5. 

Như vậy, đề xuất mới nhất này của Bộ trưởng Bộ Công Thương cơ bản giống với báo cáo và đề xuất của Đoàn công tác liên ngành do Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh báo cáo với Thủ tướng ngày 28/3.

Tổng cục Hải quan chịu trách nhiệm quản lý số lượng 400 nghìn tấn gạo được phép xuất khẩu trong tháng 4 thông qua cộng dồn và trừ lùi số lượng theo Tờ khai hải quan xuất khẩu. Bộ Công Thương kiến nghị Bộ Tài chính tiếp tục chỉ đạo Tổng cục Dự trữ Nhà nước khẩn trương mua đủ số lượng lương thực dự trữ theo kế hoạch được giao.

Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước phối hợp với Bộ Tài chính chỉ đạo Vinafood và các công ty thành viên ưu tiên ký hợp đồng với số lượng đã trúng thầu. Chỉ cho phép xuất khẩu qua các cửa khẩu quốc tế có đủ trang thiết bị nối mạng để Tổng cục theo dõi. 

Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng biên phòng tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ để phòng ngừa, xử lý nghiêm hành vi buôn lậu gạo qua biên giới.

20 doanh nghiệp xuất khẩu gạo lớn nhất phải ký với ít nhất 1 hệ thống siêu thị đảm bảo dự trữ lương thực lưu thông 5%. Nếu không thực hiện được thỏa thuận mà không khắc phục sẽ bị thu hồi Giấy chứng nhận kinh doanh gạo đã cấp. 

Trường hợp khác tương tự bị thu hồi Giấy chứng nhận như khi doanh nghiệp không thực hiện báo cáo định kỳ tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo. 

Mặt khác, Bộ Công Thương sẽ tổng hợp, đăng tải công khai trên website của Bộ địa điểm mà doanh nghiệp xuất khẩu gạo lưu giữ lượng dự trữ lưu thông 5% và giao Sở Công Thương các tỉnh/thành phố giám sát, kiểm tra.

Riêng trường hợp phát hiện doanh nghiệp khai báo không trung thực, cho phép Bộ Công Thương thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo đã cấp.