Các cuộc tấn công bằng tên lửa, bắt giữ con tin và giết người hàng loạt bên trong Israel xảy ra khi trật tự toàn cầu đang ở điểm mấu chốt, sau khi thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh bị cuốn trôi bởi cuộc chiến ở Ukraina của Nga và sự trỗi dậy của siêu cường Trung Quốc.

Cú sốc thực sự về những gì vừa xảy ra – cảnh thường dân bị bắn chết tại một lễ hội âm nhạc của Israel, lời kể đau buồn của các gia đình bị ly tán và đợt tấn công trả đũa khốc liệt đầu tiên của Israel vào Gaza – đang khiến cả thế giới choáng váng.

Nhưng chính trị không bao giờ đứng yên được lâu. Sự tan vỡ đột ngột và đẫm máu của khoảng thời gian yên tĩnh và hy vọng hiếm hoi về những đột phá ngoại giao ở Trung Đông đã làm thay đổi các tính toán của Israel, Mỹ, thế giới Ả Rập và trên toàn cầu.

Cuộc tấn công của Hamas được so sánh với cuộc tấn công ngày 11/9 ở Mỹ năm 2001 - như một cuộc tấn công tương đối công nghệ thấp nhằm vào dân thường, xâm phạm quê hương của một kẻ thù mạnh hơn và tinh vi hơn, một phần bằng cách thách thức trí tưởng tượng của những người đánh giá mối đe dọa một cách tự mãn về an ninh quốc gia và cơ sở chính trị.

Bài học về chấn thương lịch sử đó là các bước đi chính trị và quân sự mà các nhà lãnh đạo Mỹ và các nước khác thực hiện khi nền chính trị bình thường quay trở lại không chỉ thay đổi thế giới thông qua hành động quân sự. Họ đã giải phóng các lực lượng chính trị phi thường bên trong các quốc gia như Mỹ và Anh, tạo ra những điều kiện vẫn đang ảnh hưởng đến xã hội và các cuộc bầu cử.

Đây có thể là nơi Israel tìm thấy chính mình bây giờ. Nhà nước Do Thái không xa lạ gì với các cuộc tấn công bằng tên lửa từ Gaza hoặc Lebanon hoặc các vụ đánh bom xe buýt và liều chết. Nhưng những kẻ xâm lược Hamas đã đập tan ảo tưởng của người Israel về an ninh của chính họ một cách sâu sắc hơn bao giờ hết kể từ cuộc chiến Yom Kippur năm 1973 khi lực lượng Ai Cập và Syria tấn công. 

Cảm giác bị xúc phạm này sẽ quyết định phản ứng của Israel trong những ngày tới và sẽ ảnh hưởng đến cách phần còn lại của thế giới phản ứng trước sự đáp trả của nước này.

Làm cho vết thương quốc gia của Israel trở nên trầm trọng hơn là thách thức chính trị cực độ mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu hiện đang phải đối mặt, người tự coi mình là người bảo đảm cuối cùng cho an ninh Israel nhưng sẽ được nhớ đến vì một trong những thất bại tình báo tàn khốc nhất trong lịch sử quốc gia ông. 

Hiện tại, những chia rẽ trong xã hội Israel, vốn gây ra bởi liên minh cực hữu của Netanyahu và những nỗ lực của ông nhằm cải cách hệ thống tư pháp theo cách mà các nhà phê bình cho rằng đe dọa nền dân chủ, đã khép lại vì sự nghiệp đoàn kết dân tộc rộng lớn hơn. 

Nhưng nhà lãnh đạo kỳ cựu của Israel có động cơ tiến hành một phản ứng tàn khốc đối với cuộc tấn công nhằm che đậy những điểm yếu chính trị của mình cũng như để trả thù cho nỗi thống khổ của Israel. Thực tế đau lòng là Hamas đang bắt giữ các con tin Israel mà nhóm này có thể sử dụng để chống lại ông Netanyahu khiến tình hình càng trở nên căng thẳng hơn. Những hậu quả chính trị lâu dài là không thể dự đoán được.

"Những gì chúng ta sẽ làm với kẻ thù của mình trong những ngày tới sẽ gây ấn tượng với họ qua nhiều thế hệ", ông Netanyahu nói trong bài phát biểu toàn quốc hôm thứ Hai.

Bình luận của nhà lãnh đạo Israel đã đặt ra câu hỏi ngay lập tức là liệu một cuộc phản công không ngừng nghỉ của Israel có thể loại bỏ hoàn toàn Hamas ở Gaza trong những ngày tới hay không. Nhưng một bài học khác từ vụ 11/9 là các cuộc chiến tranh phát động trong những tuần đen tối sau cuộc tấn công không phải lúc nào cũng diễn ra như mong đợi và có nguy cơ phản tác dụng trước những nhà lãnh đạo phát động chúng. 

Israel đã phải trả giá bằng việc xâm nhập vào Gaza đông dân cư, ví dụ như một khu đô thị tập trung các trại tị nạn ngổn ngang. Và sau ngày 11/9, cuộc chiến chống khủng bố của chính quyền Bush đã gây ra những hậu quả trong nhiều năm - bao gồm cả sự mệt mỏi vì chiến tranh và sự hoài nghi về chính phủ đã giúp nuôi dưỡng các nhiệm kỳ tổng thống của cả Barack Obama và Donald Trump.

Những tình cảm đó còn đọng lại. Khi phát động cuộc tranh cử tổng thống độc lập vào thứ Hai, có thể gây ra những hậu quả khó lường ở các bang xung đột quan trọng, Robert F. Kennedy Jr. đã liên tục chỉ trích khu liên hợp công nghiệp quân sự và "đường dây dài của các cuộc chiến tranh liên miên" hơn 20 năm sau vụ 11/9.

Thế giới sẽ phải phản ứng trước động thái của Israel

Những động thái tiếp theo của Israel sẽ rất quan trọng. Cho đến nay, cảm xúc bao trùm là sự đồng cảm và kinh hoàng. Nhưng nếu cuộc phản công của Israel chống lại Hamas dẫn đến thương vong dân sự thậm chí còn lớn hơn ở Gaza hoặc nếu vùng đất này bị cắt điện và nước trong nhiều ngày do Israel bao vây, thì chính trị ngay cả bên trong các quốc gia đồng minh - nơi ánh sáng trắng và xanh ở các tượng đài công cộng - có thể bắt đầu thay đổi.

Joe Biden, một trong những tổng thống ủng hộ Israel rõ ràng nhất trong ký ức còn sống, dự kiến sẽ giải quyết các cuộc tấn công trong bài phát biểu trên truyền hình vào thứ Ba. Cho đến nay, ông đã chôn vùi mối thù hận của mình với Netanyahu, người vẫn chưa đến thăm Nhà Trắng trong nhiệm kỳ của Biden. 

Nhà lãnh đạo Israel hôm thứ Hai cho biết ông đã "liên lạc liên tục" với Biden kể từ sau vụ tấn công. Mỹ đang tăng cường cung cấp trang thiết bị phòng không và đạn dược cho Israel, đồng thời đề nghị hỗ trợ thông tin tình báo cho các hoạt động giải cứu con tin. Để thể hiện sự ủng hộ và răn đe kẻ thù của Israel, Washington đang điều động một nhóm tàu sân bay đến phía Đông Địa Trung Hải.

Nhưng vào một thời điểm nào đó trong những tuần tới, lợi ích của Mỹ và Israel có thể khác nhau. Ví dụ, nếu có bằng chứng cho thấy Iran đóng vai trò trực tiếp trong việc lên kế hoạch cho các cuộc tấn công của Hamas được ủy nhiệm, thì áp lực lên ông Netanyahu về việc tấn công trực tiếp vào Cộng hòa Hồi giáo sẽ trở nên mãnh liệt. 

Washington sẽ lo ngại về quy mô của bất kỳ hành động nào như vậy vì điều cuối cùng mà Biden cần khi bắt tay vào cuộc đua tái tranh cử là Mỹ bị lôi kéo vào một cuộc chiến khác ở Trung Đông.

Tổng thống Mỹ cũng cần bảo vệ phe phái chính trị của mình, đặc biệt là khỏi một đảng Cộng hòa đang cố miêu tả ông là người già và yếu đuối. Đảng Cộng hòa, do cựu Tổng thống Donald Trump lãnh đạo, đã tấn công Hamas, tìm cách đổ lỗi cho Biden về những nỗ lực của ông nhằm xoa dịu cuộc đối đầu của Mỹ với Iran.

Trump cũng cố gắng kết hợp vấn đề nội bộ gây bức xúc của Mỹ - biên giới phía Nam - với các sự kiện ở Trung Đông bằng cách tuyên bố mà không có bằng chứng rằng "chính những người" đã tấn công Israel đang tràn vào Mỹ. Một ứng cử viên tổng thống khác của Đảng Cộng hòa, Thượng nghị sĩ Nam Carolina Tim Scott, lặp lại tuyên bố của mình rằng Biden "đồng lõa" trong "cuộc chiến thực sự chống lại Israel này".

Đảng Cộng hòa đã nắm được việc giải tỏa 6 tỷ USD trong quỹ của Iran theo thỏa thuận giải phóng con tin Mỹ vào tháng trước. Chính quyền khẳng định số tiền này vẫn chưa được chi tiêu và chỉ có thể được sử dụng để mua vật tư nhân đạo và y tế dưới sự giám sát chặt chẽ của quốc tế. Nhưng bằng cách làm mờ sự thật, đảng Cộng hòa đang tạo ra một câu chuyện công khai gây tổn hại nhằm gây ảnh hưởng đến ý kiến của cử tri. Kiểu chính trị cứng rắn này có thể có tác dụng. 

Các phương tiện truyền thông bảo thủ không ngừng đưa tin về cách xử lý của Biden trong cuộc rút quân đầy hỗn loạn của Mỹ khỏi Afghanistan vẫn thường xuyên được đưa ra tại các sự kiện tranh cử của Đảng Cộng hòa bởi các cử tri có thể không am hiểu sâu sắc về các chi tiết về việc Mỹ rút quân nhưng coi thảm kịch này là cách nói tắt cho sự kém cỏi.

Biden cũng phải nhận thức được hậu quả chính trị của phe cánh tả của mình. Các đảng viên Đảng Dân chủ Cấp tiến ngày càng chỉ trích Israel trong những năm gần đây, cả về cách đối xử với người Palestine ở Gaza, do Hamas kiểm soát, và Bờ Tây, do Chính quyền Palestine lãnh đạo, và vì sự thiên vị quá mức đối với liên minh của Netanyahu, đó là chính phủ cánh hữu nhất trong lịch sử Israel. 

Biden, người mà chính đảng của ông đã đặt câu hỏi về nỗ lực tái tranh cử của ông, không thể để mất sự ủng hộ tiến bộ vào năm tới.

Hậu quả sâu rộng của chính sách đối ngoại

Di sản của Biden cũng có thể bị ảnh hưởng từ tình trạng hỗn loạn ở Israel. Nỗ lực của ông nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Saudi Arabia có thể cải thiện địa chính trị ở Trung Đông có vẻ đã bị đình trệ. 

Saudi Arabia sẽ không còn dư địa chính trị để đàm phán với ông Netanyahu trong khi hàng trăm người Palestine đang thiệt mạng trong các cuộc tấn công trả đũa của Israel ở Gaza. Netanyahu thậm chí còn có ít cơ hội hơn để đưa ra những nhượng bộ cứng rắn về lãnh thổ đối với người Palestine ở Bờ Tây mà thỏa thuận này có thể sẽ yêu cầu để vượt qua giới hạn. 

Bản chất lịch sử của thỏa thuận được đề xuất là một lý do tại sao Iran có thể có động cơ mạnh mẽ để hỗ trợ cuộc tấn công của Hamas, ngay cả khi Mỹ cho biết vào thời điểm này không có bằng chứng cụ thể nào chứng minh sự tham gia của họ.

Hậu quả của cuộc tấn công vào Israel cũng có thể tác động tiêu cực đến một ưu tiên khác của Biden – cuộc chiến ở Ukraina. Trong khi Israel sẽ nhận được vũ khí công nghệ cao hơn từ Mỹ so với Kyiv - giống như tên lửa đánh chặn cho Iron Dome - một cuộc chiến tranh khu vực kéo dài có thể gây thêm căng thẳng cho kho vũ khí dự trữ của Mỹ vốn đã cạn kiệt do vận chuyển đến Ukraina. 

Biden có thể cố gắng so sánh giữa sự ủng hộ của Mỹ dành cho Israel và sự ủng hộ của ông dành cho Ukraina, một quốc gia dân chủ có chủ quyền khác đang phải đối mặt với sự tấn công từ bên ngoài. Nhưng những đảng viên Đảng Cộng hòa vốn phản đối việc viện trợ nhiều hơn cho Kyiv có thể sẽ lập luận rằng Washington nên ưu tiên người bạn cũ của mình và không đủ khả năng để giúp đỡ cả hai.

Tất cả những diễn biến này có thể gây ra những ảnh hưởng chính trị mang tính chiến lược rộng hơn. Mỹ đã cố gắng xoay trục khỏi Trung Đông và hướng tới châu Á trong một thập kỷ rưỡi. Nhưng bất kỳ cảm nhận nào ở Bắc Kinh và Moscow rằng Mỹ lại bị phân tâm bởi khu vực sẽ tạo cơ hội cho các đối thủ của Mỹ. 

Khả năng Trung Quốc, Nga và Iran có thể tìm ra lý do chung chống lại Mỹ từ lâu đã khiến các chuyên gia chính sách đối ngoại của Mỹ bận tâm. Không có liên minh chống Mỹ chính thức nào liên quan đến ba đối thủ lớn đó. Nhưng khi thế giới dường như đang tự tổ chức thành các khối dân chủ và chuyên quyền, các nhà lãnh đạo độc tài ở cả ba nước đã phát hiện ra sự phối hợp quân sự, kinh tế và chiến lược thông qua ác cảm chung của họ đối với Washington. 

Và nếu Mỹ bị thách thức hoặc suy yếu ở châu Âu, Trung Đông hoặc khu vực châu Á - Thái Bình Dương, cả ba đều có thể được hưởng lợi.

Trong chính trị và quan hệ quốc tế, mọi thứ đều có mối liên hệ với nhau và một hành động sẽ gây ra phản ứng ngược. Vì vậy, cuộc chiến ở Israel và Gaza sẽ gây tiếng vang rộng rãi hơn nhiều so với một góc đáng nguyền rủa ở Trung Đông.

(Nguồn: CNN/NYT)