Ông Donald Trump chuẩn bị trở lại Nhà Trắng sau khi tạo nên một cú đảo ngược trong cuộc bầu cử tổng thống, công việc thực sự bắt đầu để hiểu được triển vọng chính sách của nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump thực sự là gì.

Một trong những vấn đề nổi cộm là thuế quan. Trọng tâm trong lời kêu gọi ban đầu của ông Trump đối với các khu vực hậu công nghiệp bị bỏ lại trên khắp nước Mỹ là lời cam kết đẩy lùi toàn cầu hóa kinh tế. 

Thuế quan mới sẽ được áp dụng để ngăn chặn hàng hoá từ Trung Quốc và đưa những công việc đã mất quay lại. Hoặc, theo lý thuyết thì như vậy.

Trên thực tế, thuế quan nhiệm kỳ đầu của ông Trump chỉ khiến người Mỹ nghèo đi. Một nghiên cứu toàn diện về tác động của thuế quan năm 2018 và 2019 của ông Trump đối với các sản phẩm của Trung Quốc ước tính chi phí hàng năm là 831 USD cho mỗi hộ gia đình Mỹ, trong đó chỉ thu được 211 USD tiền thuế. Những nghiên cứu khác cho thấy mức giảm trong tiền lương thực tế, đầu tư và GDP dài hạn.

Những cam kết thuế quan mới của ông, bao gồm thuế quan 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và thuế chung 10 phần trăm đối với tất cả hàng nhập khẩu nước ngoài, đã được đáp ứng bằng những dự đoán về những kết quả tồi tệ tương tự. Ví dụ, Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ước tính rằng chúng "sẽ khiến một hộ gia đình điển hình ở giữa phân phối thu nhập phải chịu ít nhất 1.700 USD tiền thuế tăng thêm mỗi năm".

Thuế quan và trợ cấp cho các ngành công nghiệp trong nước được ưu tiên đã thúc đẩy căng thẳng địa chính trị, cũng như tác hại kinh tế hữu hình. Tranh chấp giữa Mỹ và EU về trợ cấp công nghiệp từ Đạo luật Giảm lạm phát của Mỹ là một nghiên cứu điển hình về cách chủ nghĩa bảo hộ đã gây ra những rạn nứt mà liên minh phương Tây không thể chịu đựng được.

Nhưng lý lẽ cho thương mại tự do vẫn mạnh mẽ như mọi khi. Phá vỡ các rào cản đối với trao đổi và cạnh tranh giữa các quốc gia khác nhau đã và đang là một trong những công cụ mạnh mẽ nhất trong kho vũ khí của chúng ta trong cuộc chiến xóa đói giảm nghèo và tăng cường tự do. Và bức tranh toàn cầu không phải toàn là sự u ám và bi quan.

Theo nghiên cứu mới được Sáng kiến Thương mại và Thịnh vượng Châu Phi công bố tuần này, có một hiệp định thương mại tự do trên toàn châu lục đang sẵn sàng được triển khai, có khả năng giúp hàng chục, nếu không muốn nói là hàng trăm triệu người châu Phi thoát khỏi đói nghèo vào giữa thập kỷ tới.

Khu vực thương mại tự do lục địa châu Phi (AfCFTA) là dự án thương mại tự do tham vọng nhất của Liên minh châu Phi cho đến nay. Dự án này nhằm mục đích xóa bỏ 90% tất cả các loại thuế quan trong lục địa trong vòng 10 năm, với mục đích thiết lập một liên minh thuế quan hoàn chỉnh và tự do di chuyển của người dân trong dài hạn. 

Chỉ cần thực hiện giai đoạn đầu tiên của dự án này có thể mở rộng thu nhập khu vực thêm 571 tỷ USD và đưa 50 triệu người thoát khỏi cảnh nghèo đói cùng cực theo Ngân hàng Thế giới. Khi tính đến số lượng người mà AfCFTA có thể đưa ra khỏi cảnh nghèo đói tương đối, tổng số sẽ tăng lên hơn 100.000.000.

AfCFTA không phải là thuốc "chữa bách bệnh" cho thương mại tự do hay giải pháp thần kỳ để giải quyết các vấn đề của châu Phi. Hiện phải đối mặt với những rào cản đáng kể để thực hiện đầy đủ, bao gồm các rào cản phi thuế quan dai dẳng đối với thương mại, chủ nghĩa tư bản thân hữu và các thể chế yếu kém, bao gồm cả pháp quyền, ở nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, thỏa thuận đã được 55/56 quốc gia châu Phi ký kết và được 48 quốc gia phê chuẩn đầy đủ. Nhờ nỗ lực của các đối tác IATP và phong trào ngày càng mở rộng ủng hộ việc phá bỏ các rào cản thương mại, chúng ta thực sự hy vọng rằng tiềm năng chuyển đổi toàn diện của AfCFTA có thể được hiện thực hóa.

Chiến thắng trong cuộc bầu cử của ông Trump đã xác nhận rằng lý lẽ về thương mại tự do đang bị mất đi ở phương Tây. Nhưng những người ủng hộ có thể tìm thấy hy vọng và nguồn cảm hứng từ những nguồn không ngờ tới. Nếu châu Phi có thể vượt qua vô số thách thức trong quá trình thực hiện AfCFTA, thì lý lẽ về thương mại tự do sẽ đạt được chiến thắng lớn nhất cho đến nay.