Cuối năm thường là khoảng thời gian mà phụ nữ, đặc biệt là nhóm trung niên, phải đối mặt với hàng loạt áp lực từ gia đình, công việc và xã hội. Sự mệt mỏi kéo dài này không chỉ phản ánh những khó khăn ngắn hạn, mà còn có thể là dấu hiệu của khủng hoảng tâm lý sâu sắc hơn.

Ảnh minh hoạ

Văn hóa và vai trò xã hội

Trong văn hóa Á Đông, hình ảnh người phụ nữ gắn liền với vai trò “giữ lửa” trong gia đình, một trách nhiệm bao hàm sự duy trì không chỉ nề nếp gia đình mà còn cả sự gắn kết giữa các thế hệ. Tiến sĩ Lê Minh Hạnh nhận định rằng những giá trị truyền thống này thường được tôn vinh mạnh mẽ nhất vào các dịp lễ Tết. Đây là thời điểm mà phụ nữ, đặc biệt là các bà mẹ, vợ, thường trở thành trung tâm của mọi hoạt động gia đình. Họ phải đảm nhận nhiều vai trò cùng lúc: người tổ chức, người chăm sóc, và đôi khi là người trung gian để duy trì sự hòa thuận giữa các thành viên.

Theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới, phụ nữ Việt Nam trung bình dành từ 4-5 giờ mỗi ngày cho công việc nội trợ, một con số cao gấp đôi so với nam giới. Vào dịp Tết, khối lượng công việc này tăng đáng kể, bao gồm hàng loạt nhiệm vụ như dọn dẹp nhà cửa, mua sắm đồ dùng Tết, chuẩn bị các món ăn truyền thống, và tiếp đãi khách khứa. Những công việc này không chỉ đòi hỏi thời gian mà còn cần sự tỉ mỉ và công sức lớn.

Tuy nhiên, gánh nặng này thường không được chia sẻ một cách cân bằng. Theo khảo sát của Tổ chức ActionAid Việt Nam, có tới 78% phụ nữ cảm thấy thiếu sự hỗ trợ từ người thân trong dịp lễ Tết. Điều này không chỉ làm gia tăng cảm giác mệt mỏi về thể chất mà còn gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh thần của họ. Những kỳ vọng từ xã hội và gia đình đặt lên vai phụ nữ trong dịp lễ Tết thường vô tình trở thành áp lực nặng nề.

Bên cạnh đó, nhiều phụ nữ phải đối mặt với tình trạng bị đánh giá và so sánh bởi những tiêu chuẩn xã hội vô hình, chẳng hạn như việc chuẩn bị món ăn có đủ “chuẩn vị”, hay khả năng giữ gìn không khí gia đình có hòa thuận, ấm áp hay không. Những điều này không chỉ khiến phụ nữ cảm thấy căng thẳng mà đôi khi còn dẫn đến cảm giác cô lập hoặc mất tự tin khi không thể đáp ứng được mọi kỳ vọng.

Vai trò "giữ lửa" vốn xuất phát từ những giá trị truyền thống cao đẹp, nhưng khi gắn liền với áp lực không cân bằng, nó lại trở thành một nguồn cơn gây ra căng thẳng và kiệt sức cho phụ nữ. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc cân đối vai trò giữa các thành viên trong gia đình, để sự chuẩn bị cho dịp Tết không còn là gánh nặng của riêng phụ nữ mà trở thành niềm vui và trách nhiệm chung của mọi người.

Theo khảo sát của Tổ chức ActionAid Việt Nam, có tới 78% phụ nữ cảm thấy thiếu sự hỗ trợ từ người thân trong dịp lễ Tết.

Sự suy giảm nội tiết tố dẫn đến tâm trang uể oải, bất an

Không chỉ đối mặt với áp lực xã hội, phụ nữ trung niên còn trải qua những biến đổi sinh học tự nhiên. Theo bác sĩ Nguyễn Thanh Hải từ Bệnh viện Tâm thần Trung ương, giai đoạn tiền mãn kinh khiến nội tiết tố estrogen suy giảm, dẫn đến các triệu chứng như mất ngủ, thay đổi tâm trạng, và cảm giác trống rỗng. Sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn làm tăng nguy cơ lo âu và trầm cảm.

Ngoài ra, phụ nữ ở độ tuổi này thường trải qua giai đoạn tái đánh giá cuộc sống. Tiến sĩ Tâm lý học Lê Thị Mai Hương giải thích rằng cảm giác tiếc nuối khi nhìn lại những mục tiêu chưa đạt được, cùng với sự thay đổi trong vai trò làm mẹ khi con cái trưởng thành, có thể dẫn đến trạng thái khủng hoảng tâm lý. Nghiên cứu của Đại học Harvard chỉ ra rằng 42% phụ nữ từ 40-55 tuổi cảm thấy “sống không có mục đích” và gặp khó khăn trong việc tái định hình bản thân.

Các dịp lễ, đặc biệt là Tết, thường làm những áp lực mà phụ nữ phải đối mặt trở nên nặng nề hơn. Họ thường xuyên bị đặt vào tình huống so sánh và phải đối diện với các câu hỏi như “Khi nào con cưới?”, “Lương bao nhiêu?”, hay “Bao giờ thăng chức?”... Những câu hỏi này tuy phổ biến nhưng có thể trở thành nguồn căng thẳng lớn, tạo nên những "vết cắt" tâm lý sâu sắc.

Hãy nói "không" với những nhiệm vụ không cần thiết

Tiến sĩ Lê Thị Mai Hương khuyến nghị rằng phụ nữ cần đặt ra giới hạn cá nhân, biết từ chối những kỳ vọng không cần thiết, và ưu tiên chăm sóc bản thân. “Yêu thương bản thân không phải là ích kỷ, mà là nền tảng để duy trì sức khỏe tinh thần và thể chất,” bà nhấn mạnh. Tiến sĩ Hương cũng nói thêm, để giảm tải áp lực cuối năm, phụ nữ cần đặt ra giới hạn rõ ràng, biết nói "không" với những nhiệm vụ không cần thiết, và ưu tiên chăm sóc sức khỏe tinh thần của mình. “Phụ nữ không cần cố gắng hoàn hảo trong mọi việc. Hãy học cách chia sẻ trách nhiệm với các thành viên trong gia đình,” bà nhấn mạnh.

Thạc sĩ Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia xã hội học, cũng cho rằng việc xây dựng một mô hình gia đình cân bằng là điều quan trọng. Khi các thành viên trong gia đình, đặc biệt là chồng và con cái, tham gia chia sẻ công việc, áp lực của phụ nữ sẽ giảm đi đáng kể, đồng thời tăng cường sự gắn kết trong gia đình.

Trong trường hợp cảm thấy căng thẳng kéo dài, phụ nữ nên tìm đến các dịch vụ tư vấn tâm lý. Hiện nay, các bệnh viện và trung tâm hỗ trợ cộng đồng cung cấp ngày càng nhiều dịch vụ hỗ trợ chuyên sâu, giúp phụ nữ vượt qua những giai đoạn khó khăn này.

Năm hết Tết đến, thay vì áp lực coi đó là gánh nặng, phụ nữ có thể xem đây là cơ hội để tái tạo năng lượng và gắn kết sâu sắc hơn với gia đình. Tiến sĩ Lê Hồng Minh gợi ý rằng việc tập trung vào giá trị ý nghĩa hơn là hình thức cầu kỳ sẽ giúp Tết trở thành một trải nghiệm tích cực. Tết không cần hoàn hảo, mà nên là thời gian để cả gia đình cùng sẻ chia trách nhiệm và tận hưởng khoảnh khắc đáng nhớ.

Khủng hoảng trung niên hay áp lực cuối năm không nên bị coi nhẹ, nhưng cũng không nên phóng đại. Sự đồng hành từ gia đình và xã hội, cùng với việc phụ nữ hiểu rõ và chăm sóc chính mình, là chìa khóa để vượt qua những thử thách này. Điều quan trọng là làm sao để năm mới thực sự bắt đầu trong niềm vui và sự an yên.