Các nước láng giềng như Lebanon, Syria và Ai Cập, cũng như các nước trong khu vực như Iran và Qatar, hiện đang phải đối mặt với các áp lực trong nước và quốc tế.

Vì vậy, khả năng một quốc gia khác có thể bị lôi kéo vào cuộc xung đột - hoặc có vai trò ngoại giao trong việc giúp giải quyết khủng hoảng là bao nhiêu? 

Ai Cập - mong muốn tham gia còn hạn chế

Tại Ai Cập, chế độ của Tổng thống Abdel Fattah El-Sisi lên nắm quyền vào năm 2013 bằng cách lật đổ chính phủ do Tổ chức Anh em Hồi giáo lãnh đạo được bầu cử dân chủ sau cuộc nổi dậy Mùa xuân Ả Rập. Phong trào Anh em Hồi giáo từ lâu đã trở thành tâm điểm của phe đối lập chính trị ở Ai Cập và có liên kết về mặt tư tưởng với Hamas.

Mặc dù chính phủ El-Sisi đã cho phép một số cuộc biểu tình phản đối hành động của Israel ở Gaza, nhưng những cuộc biểu tình này đều được kiểm soát chặt chẽ. Đáng chú ý là họ không được phép đến Quảng trường Tahrir, trung tâm của các cuộc biểu tình Mùa xuân Ả Rập.

Mối quan tâm chính của El-Sisi là cuộc xung đột ở Gaza có gây ra các cuộc biểu tình rộng khắp ở Ai Cập, điều có thể gây ra sự bất mãn với chế độ của ông hay không. Vì vậy, El-Sisi sẽ cố gắng ưu tiên sự ổn định trong nước hơn là trực tiếp tham gia vào cuộc chiến. Ông có thể sẽ ủng hộ Hamas về mặt khoa học, nhưng sẽ không làm gì nhiều để hỗ trợ cuộc chiến.

Quan trọng hơn, điều này có nghĩa là Ai Cập cũng sẽ vẫn miễn cưỡng mở cửa khẩu biên giới phía Nam với Gaza để cho phép người tị nạn Palestine rời đi.

Trong một thập kỷ, các lực lượng Ai Cập đã chiến đấu chống lại cuộc nổi dậy của người Hồi giáo ở sa mạc Sinai. El-Sisi lo ngại dòng người tị nạn từ Gaza có thể làm trầm trọng thêm những căng thẳng này và dẫn đến hoạt động quân sự chống lại chế độ ngày càng gia tăng.

Lebanon - phụ thuộc vào việc Hezbollah quyết định làm gì

Ở Lebanon, chiến tranh với Israel sẽ là một diễn biến không được hoan nghênh. Trong những năm gần đây, bối cảnh chính trị của Lebanon được đánh dấu bằng sự bất mãn của công chúng đối với giới tinh hoa và cuộc khủng hoảng kinh tế đang diễn ra.

Hezbollah, một nhóm chiến binh Hồi giáo Shia hùng mạnh ở Lebanon đã xung đột với lực lượng Israel qua biên giới. Nếu bạo lực tiếp tục leo thang giữa Israel và Hamas, Hezbollah có thể tham chiến từ phía Bắc. Điều này sẽ đẩy Lebanon vào một cuộc đối đầu quân sự không được lòng dân với Israel, phá vỡ nền hòa bình mong manh giữa các quốc gia đã được duy trì kể từ năm 2006.

Do Hezbollah là chỉ huy lực lượng chiến binh mạnh nhất và được tổ chức tốt nhất trong nước, nên các phe phái khác ở Lebanon bị hạn chế về khả năng kiềm chế lực lượng này. Các phe phái này cũng sẽ cảnh giác với việc gây ra một cuộc nội chiến khác bằng cách cố gắng ngăn chặn Hezbollah theo đuổi hành động quân sự.

Vì Hezbollah nhận được tài trợ, thiết bị quân sự và đào tạo từ Iran nên tổ chức này được coi là một trong những lực lượng ủy quyền mạnh nhất của Tehran cho tham vọng của mình trong khu vực. Do đó, bất kỳ quyết định nào của Hezbollah nhằm tăng cường tấn công vào Israel sẽ do Iran thúc đẩy, hoặc ít nhất được thực hiện với sự chấp thuận của Tehran.

Syria - bị dồn vào chân tường bởi các khoản nợ chính trị với Iran

Cuộc biểu tình chính trị ở Syria năm 2011 đã dẫn tới nội chiến giữa chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad và các nhóm nổi dậy. Assad phụ thuộc vào sự hỗ trợ quân sự của Iran và Nga để duy trì quyền lực của mình.

Assad không có động cơ để giao chiến với Israel về mặt quân sự và làm mất ổn định quyền kiểm soát chính trị mà ông khó lòng giành được. Tuy nhiên, các khoản nợ đối với Iran có thể cần phải được hoàn trả bằng sự kích động chống lại Israel nếu Israel triển khai một chiến dịch trên bộ dự kiến vào Gaza.

Kể từ cuộc tấn công ngày 7/10 của Hamas nhằm vào cộng đồng Israel, truyền thông nhà nước Syria cho biết Israel đã tấn công các sân bay ở Damascus và Aleppo bằng các cuộc tấn công bằng tên lửa, gây thiệt hại và khiến sân bay phải đóng cửa. 

8 binh sĩ Syria đã thiệt mạng trong một cuộc không kích vào tuần trước. Israel cho biết họ đã tấn công cơ sở hạ tầng của quân đội Syria để đáp trả các vụ phóng tên lửa. 

Mục tiêu có thể của Israel với các cuộc tấn công này là nhằm ngăn chặn, thay vì kích động một cuộc đối đầu quân sự. Các cuộc tấn công là lời nhắc nhở với ông Assad rằng Israel có khả năng tấn công các mục tiêu quan trọng nằm sâu trong lãnh thổ Syria và sẵn sàng làm như vậy.

Nguy cơ từ những hành động như vậy, kết hợp với áp lực chính trị từ Iran và Hezbollah vẫn có thể dẫn đến leo thang quân sự giữa Syria và Israel.

Một tác nhân có khả năng kiềm chế Syria là Nga, quốc gia duy trì sự hiện diện quân sự lớn ở nước này. Nga không quan tâm đến việc Syria tham gia vào cuộc chiến với Israel, vì điều này có thể sẽ phá vỡ sự ổn định chính trị mong manh mà Nga đã đầu tư rất nhiều vào việc duy trì.

Qatar - nắm bắt cơ hội ngoại giao?

Qatar có lẽ là một trong những quốc gia thú vị nhất để theo dõi trong những tuần tới. Trong nhiều thập kỷ, nước này đã đóng một vai trò có phần khiêu khích và quá lớn trong chính trị và ngoại giao khu vực.

Qatar từ lâu đã có mối quan hệ chặt chẽ với Tổ chức Anh em Hồi giáo và các chi nhánh của tổ chức này. Quốc gia có khí hậu khô nóng này cũng là nơi đặt văn phòng chính trị của Hamas tại Doha và là một trong những nguồn hỗ trợ tài chính quan trọng cho nhóm này. 

Là một quốc gia Hồi giáo dòng Sunni, Qatar có mối liên kết chặt chẽ về mặt tư tưởng với Hamas hơn là Iran, quốc gia ủng hộ tài chính nổi bật hơn. Qatar đã đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán với Hamas để thả bốn con tin khỏi Gaza.

Qatar đã mất ảnh hưởng trong khu vực vào năm 2017 khi 4 quốc gia trong khu vực cắt đứt quan hệ và áp đặt lệnh phong tỏa. Hiện nước này muốn lấy lại vị thế là một nước đóng vai trò quan trọng trong khu vực. 

Sẽ có lợi cho Qatar khi tự đặt mình là nhà môi giới ngoại giao trung tâm trong cuộc xung đột và tránh bị nhìn nhận dưới góc độ tương tự như Iran, với tư cách là bên hỗ trợ và tài trợ cho hoạt động của Hamas.

Vậy liệu Qatar có thể thành công trong việc tận dụng mối quan hệ chặt chẽ với Hamas để tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán nhằm thả những con tin Israel còn lại hoặc thậm chí chấm dứt xung đột? Hay việc Qatar thiếu quan hệ ngoại giao với Israel sẽ cản trở những tham vọng này?

Ảnh hưởng của Qatar có thể phụ thuộc vào mong muốn đàm phán của Israel và mức độ mà Mỹ thể hiện sự sẵn sàng làm trung gian giữa các bên.

 (Nguồn: Theconversation)