Kể từ khi Nga tấn công quân sự Ukraina, Phần Lan và Thụy Điển đã tìm kiếm sự bảo vệ của NATO và đang xem xét thay đổi mô hình các chính sách an ninh tương ứng, theo đó họ không còn giữ vị trí trung lập về chính trị và độc lập về quân sự.

Vào tháng Giêng, Thủ tướng Đảng Dân chủ Xã hội Sanna Marin tuyên bố tại Helsinki rằng, Phần Lan không thể được mong đợi để tìm kiếm tư cách thành viên NATO trong trong giai đoạn hiện tại. Tuy nhiên, cuộc tấn công quân sự của Nga vào đã cho thấy những bất lợi khi không phải là một nước thành viên NATO.

Mặc dù NATO cung cấp cho Kyiv một số trợ giúp nhất định, nhưng NATO vẫn có thể miễn cưỡng can thiệp trực tiếp hoặc tập thể theo Điều 5. Và Phần Lan, cũng tương tự như Ukraina, là nước láng giềng trực tiếp của Nga, có chung đường biên giới dài 1.300 km.

Cuộc xâm lược của Nga đã thay đổi đáng kể diễn biến chính trị ở Thụy Điển và Phần Lan, Alistair Shepherd, giảng viên cao cấp về an ninh châu Âu tại Đại học Aberystwyth cho biết.

Có những dấu hiệu cho thấy rằng, cả Phần Lan và Thụy Điển đều đang hướng tới một sự thay đổi thực sự mang tính lịch sử trong các chính sách của mình. Trong Chiến tranh Lạnh, Thụy Điển và Phần Lan về cơ bản được coi là các quốc gia trung lập theo các cách khác nhau.

“Tính trung lập của Thụy Điển là một phần bản sắc dân tộc của họ, trong khi tính trung lập của Phần Lan thực dụng hơn và hầu như bị ép buộc bởi Hiệp định Hữu nghị, Hợp tác và Tương trợ được ký kết giữa Phần Lan và Liên Xô vào năm 1948”, Shepherd nói.

Tỷ lệ cử tri Phần Lan và Thụy Điển ủng hộ gia nhập NATO tăng cao

Kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, cả hai đã phát triển mối quan hệ ngày càng chặt chẽ hơn với NATO, đặc biệt là sau khi tham gia chương trình Đối tác vì Hòa bình (PfP) năm 1994 và Liên minh châu Âu năm 1995.

Shepherd nói: “PfP được thiết kế để cung cấp cho các quốc gia không thuộc NATO một cách để phát triển các mối quan hệ cá nhân với NATO với tốc độ và mức độ mà mỗi nước có quyền lựa chọn”.

Mặc dù gia nhập EU, và đáng kể hơn là về chính sách quốc phòng và quân sự, nhưng cả hai nước vẫn tiếp tục không liên kết về mặt quân sự. Điều này có nghĩa là trong khi họ không còn trung lập về mặt chính trị, họ vẫn chính thức đứng ngoài bất kỳ liên minh quân sự nào.

Tuy nhiên, dường như mọi thứ sắp thay đổi.

Phần Lan được cho là có xu hướng quyết định trở thành thành viên NATO trong vòng vài tuần. Trong khi đó, Thụy Điển phải đối mặt với một cuộc bầu cử vào giữa năm, và nước này có phần thận trọng hơn Phần Lan.

Chính phủ muốn tránh những thay đổi về chính sách an ninh, điều có thể các cử tri cốt lõi không hài lòng. Tuy nhiên, kể từ khi Nga xâm lược Ukraina, dư luận đã thay đổi đáng kể, khiến việc trở thành thành viên NATO của Thụy Điển, cũng như Phần Lan, trở nên dễ hơn bao giờ hết.

Cuộc thăm dò ở Phần Lan cho thấy, 53% cử tri ủng hộ tư cách thành viên NATO và 41% ở Thụy Điển. Gần đây, con số này đã tăng lên với hơn 50% cử tri Thụy Điển ủng hộ và 62% ở Phần Lan.

Thủ tướng Thụy Điển Magdalena Andersson cho biết, sau cuộc gặp với người đồng cấp Phần Lan, tình hình an ninh mới sẽ được xem xét một cách toàn diện và nhanh chóng.

Trong mọi trường hợp, Thụy Điển và Phần Lan cũng sẽ được tích hợp vững chắc vào các cấu trúc của NATO. Quân đội của họ đã hợp tác với quân đội NATO trong nhiều năm. Các binh sĩ Phần Lan và Thụy Điển đã tham gia vào chiến dịch do NATO dẫn đầu ở Afghanistan, và cả hai đã hợp tác chặt chẽ với Hoa Kỳ về trang thiết bị và huấn luyện kể từ năm 2015.

“Cả hai quốc gia đều được NATO gọi là‘ Đối tác Cơ hội Nâng cao ’. Đây là những đối tác có đóng góp rất quan trọng cho các hoạt động và mục tiêu của NATO ”, Shepherd lưu ý.

Nga khó có khả năng tấn công 2 nước như đã làm với Ukraina

Về bản chất, tư cách thành viên của họ sẽ tăng cường hơn nữa sự hiện diện và an ninh của NATO trong khu vực Baltic. Cả Thụy Điển và Phần Lan đều đưa quân đội tiên tiến và được đào tạo bài bản vào NATO.

“Nó có thể tạo ra một số thách thức dài hạn vì có 32 thành viên có thể làm chậm hoặc cản trở việc ra quyết định đồng thuận. Nó cũng chỉ ra rằng Nga đã tự cô lập mình đến mức nào với phần còn lại của cộng đồng châu Âu ”, Alexander Lanoszka, trợ lý Giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Waterloo, cho biết.

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã ám chỉ rằng, tất cả các cánh cửa đều rộng mở, nhưng NATO chưa chính thức coi là gia nhập.

Thời gian biểu phụ thuộc vào hai yếu tố cụ thể. Đầu tiên, các chính phủ tương ứng ở Stockholm và Helsinki phải phê chuẩn kế hoạch.

“Tất cả các nghị viện của các quốc gia muốn tham gia NATO sẽ cần phê chuẩn đơn đăng ký tham gia của họ. Có vẻ như hai chính phủ muốn tiến nhanh hơn, nhưng những ràng buộc về mặt lập pháp có thể hãm lại tiến độ”, Lanoszka lưu ý.

Rào cản thứ hai là việc chấp thuận đơn xin gia nhập của NATO. Tuy nhiên, các nước NATO có vai trò quan trọng đã nói rõ rằng, họ sẽ hoan nghênh việc kết nạp Phần Lan và Thụy Điển.

Việc ủng hộ hai nước này gia nhập NATO đến từ Hoa Kỳ, Đức, Pháp, Vương quốc Anh và Ba Lan. Chưa có quốc gia nào phản đối ý tưởng này, đây là điều rất quan trọng vì tất cả 30 thành viên phải đồng ý.

Katharine AM Wright, giảng viên cao cấp về chính trị quốc tế tại Newcastle cho biết, trong bối cảnh chiến tranh Nga-Ukraina, đơn xin gia nhập NATO của 2 nước này có khả năng được phê duyệt nhanh chóng và tư cách thành viên được cấp nhanh chóng để thể hiện sự đoàn kết và sức mạnh của liên minh trước Nga.

“Nếu đơn đăng ký được thực hiện, tôi nghĩ rằng 2 nước sẽ được cấp tư cách thành viên trong năm nay”, chuyên gia Katharine AM Wright nói thêm.

Tuy nhiên, việc hai quốc gia vùng Scandinavia này tham gia liên minh không phải là không có mối lo ngại.

Tổng thư ký Stoltenberg nhấn mạnh, không phải là NATO đang mở rộng mà là các quốc gia có quyền lựa chọn gia nhập liên minh.

Moscow cho biết, nếu Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO, Nga sẽ phải tăng cường khả năng phòng thủ trong khu vực, bao gồm cả việc tái bố trí vũ khí hạt nhân.

Điện Kremlin đã đe dọa "hậu quả" trong nhiều năm nếu Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO. Người phát ngôn của Tổng thống Vladimir Putin gần đây cho biết, Nga sẽ "phải điều chỉnh lại" sự cân bằng ở biên giới.

Ông Wright nói: “Nga đang cố gắng tác động đến quyết định của Thụy Điển và Phần Lan với tuyên bố nước này sẽ chấm dứt một vùng Baltic không có vũ khí hạt nhân”.

“Tuy nhiên, như Tổng thống Litva đã chỉ ra, Nga từ lâu đã có các điểm lưu trữ vũ khí hạt nhân ở Kaliningrad’, ông nói thêm.

Cựu Tổng thống Nga và là đương kim Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cho biết là, không nên nói nhiều về tình trạng của một khu vực không có vũ khí hạt nhân ở Baltic và Biển Baltic. Lời nói ám chỉ đến khu vực Kaliningrad giữa Ba Lan và Lithuania.

Tư cách thành viên NATO của Phần Lan và Thụy Điển sẽ xóa bỏ địa vị trung lập và không liên kết của hai quốc gia này, hướng tới việc chấp nhận cách hiểu quân sự hóa về an ninh như cách tiếp cận chính của phương Tây.

Tuy nhiên, TT Putin nhìn nhận Phần Lan và Thụy Điển khác với Ukraina vì lịch sử của họ khác nhau.

Ukraina được coi là một phần của “thế giới Nga” do trong suy nghĩ của TT Putin. Do đó, Thụy Điển và Phần Lan ít có thể so sánh được với Ukraina trong việc gần gũi với Nga.

Wright nói: “Bất kỳ cuộc xâm lược nào của Nga vào Phần Lan hoặc Thụy Điển, ngay cả trước khi trở thành thành viên NATO, đều khó có thể làm leo thang chiến tranh một cách đáng kể”.