Theo Reuters, các nhà đàm phán thương mại của Mỹ và Trung Quốc tuần này sẽ chuyển tới Thượng Hải để tiến hành các cuộc đàm phán trực tiếp đầu tiên kể từ thời điểm đình trệ tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu (G20) trong tháng 6.

Việc thay đổi địa điểm của hai bên nhằm nỗ lực khắc phục những bất đồng sâu sắc về cách thức chấm dứt cuộc chiến tranh thương mại kéo dài này.

Hy vọng về tiến triển trong cuộc đàm phán kéo dài hai ngày tại Thượng Hải là thấp, vì thế các quan chức và doanh nhân đang hy vọng rằng Washington và Bắc Kinh có thể ít nhất cụ thể hóa các cam kết hành động "thiện chí" và làm rõ lộ trình cho các cuộc đàm phán trong tương lai. 

Điều này bao gồm việc Trung Quốc mua các mặt hàng nông sản của Mỹ và Washington cho phép các doanh nghiệp khôi phục việc bán hàng cho tập đoàn công nghệ khổng lồ Huawei của Bắc Kinh.

Tổng thống Donald Trump cuối tuần rồi cho rằng Trung Quốc có thể "câu giờ" đến sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020 để hy vọng có thể đạt được thỏa thuận thương mại với một tổng thống đến từ Đảng Dân chủ. "Tôi cho rằng Trung Quốc có lẽ sẽ nói: "Cứ chờ đã". Có thể ông Donald Trump sẽ thua và chúng ta có thể ký được thỏa thuận với người khác" - ông chủ Nhà Trắng khẳng định, đồng thời tự tin nói rằng một khi ông tái thắng cử, Bắc Kinh sẽ gần như lập tức ký các thỏa thuận.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại G20.

Tổng thống Trump đã cứng rắn đối với các hành vi thương mại của Trung Quốc trong suốt nhiệm kỳ tổng thống của mình và đã đánh thuế hàng tỷ USD thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc và đe dọa thêm áp thuế thêm đối với 325 tỷ USD nếu không đạt được tiến bộ. Trung Quốc cũng áp thuế trả đũa đối với các sản phẩm của Mỹ và hai nước đã cùng nhau phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu và làm rung chuyển thị trường tài chính trong tranh chấp về cách Trung Quốc thực hiện các hoạt động kinh doanh, thương mại với phần còn lại của thế giới. Trong bối cảnh đó, Tổng thống Trump phán đoán Trung Quốc có thể đang trì hoãn một thỏa thuận trong nỗ lực chờ đợi kết quả của cuộc bầu cử ở Mỹ vào tháng 11/2020.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đồng ý tại hội nghị thượng đỉnh G20 vào tháng trước ở Osaka, Nhật Bản, bắt đầu lại các cuộc đàm phán thương mại bị đình trệ kể từ tháng 5, sau khi Washington cáo buộc Bắc Kinh từ bỏ phần lớn các điều khoảng trong một thỏa thuận dự thảo - một sự sụp đổ trong các cuộc đàm phán đã khiến Mỹ đe doạ sẽ tăng thuế quan đối với 200 tỷ USD hàng hoá còn lại của Trung Quốc.

Donald Trump nói sau cuộc họp G20 rằng ông sẽ không áp dụng mức thuế mới đối với 300 tỷ USD nhập khẩu còn lại của Trung Quốc và sẽ giảm bớt một số hạn chế của Mỹ đối với Huawei nếu Trung Quốc đồng ý mua sản phẩm nông nghiệp của Mỹ

Kể từ đó, Trung Quốc đã báo hiệu rằng họ sẽ cho phép các công ty Trung Quốc thực hiện một số giao dịch mua hàng miễn thuế đối với hàng nông sản của Mỹ. Washington đã khuyến khích các công ty nộp đơn xin miễn trừ lệnh cấm an ninh quốc gia đối với việc bán hàng cho Huawei và cho biết họ sẽ trả lời họ trong vài tuần tới.

Nhưng đi vào các cuộc đàm phán, không bên nào thực hiện các biện pháp nhằm thể hiện thiện chí của họ. Đó là điềm xấu cho cơ hội giải quyết các vấn đề cốt lõi của họ trong tranh chấp thương mại, chẳng hạn như khiếu nại của Mỹ về trợ cấp của nhà nước Trung Quốc, chuyển giao công nghệ bắt buộc và vi phạm sở hữu trí tuệ.

Các quan chức Mỹ đã nhấn mạnh rằng việc giảm bớt lệnh cấm bán hàng hoá của Mỹ cho Huawei sẽ chỉ áp dụng cho các sản phẩm không liên quan đến an ninh quốc gia, và các nhà theo dõi ngành công nghiệp hy vọng những miễn trừ đó sẽ chỉ cho phép gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc mua một số ít các linh kiện hàng hóa của Mỹ

Reuters tuần trước đã báo cáo rằng mặc dù Mỹ có khả năng miễn thuế nhập khẩu, nhưng Trung Quốc khó lòng mua được số lượng lớn đậu nành từ Mỹ, vì hiện tại dịch tả lợn châu Phi đang hoành hành và họ cũng nghi ngờ về mối quan hệ Mỹ-Trung trong dài hạn. Đậu nành là mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn nhất của Mỹ sang Trung Quốc.

Trong khi đó, ngay cả Bộ trưởng Tài chính Mnuchin dù lạc quan nhưng cũng thừa nhận "vẫn còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết" và nhận định hai phía sẽ còn phải thảo luận thêm ở Mỹ. Ông Larry Kudlow - Giám đốc Hội đồng Kinh tế quốc gia Mỹ - cũng giảm nhẹ sự kỳ vọng dành cho cuộc đàm phán sắp tới khi khẳng định với kênh CNBC hôm 26-7 rằng ông "không mong đợi bất cứ thỏa thuận đáng chú ý nào".

"Chúng tôi rất mong đợi Trung Quốc sẽ có những cử chỉ thiện chí, và giúp cân bằng cán cân thương mại với việc mua các sản phẩm nông sản của Mỹ".

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin và Đại diện Thương mại Robert Lighthizer sẽ gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc Liu He trong hai ngày hội đàm tại Thượng Hải bắt đầu vào 30/7.

Vì sao chọn Thượng Hải?

Giới phân tích cho rằng với việc chọn địa điểm là trung tâm tài chính toàn cầu Thượng Hải thay vì trung tâm chính trị Bắc Kinh như những lần họp trước đây, Trung Quốc đang cố giảm nhẹ khía cạnh chính trị của cuộc đàm phán và nhấn mạnh yếu tố thương mại.

"Chính trị ít kinh doanh hơn, kinh doanh nhiều hơn", Tu Xinquan, một chuyên gia thương mại tại Đại học Kinh tế và Kinh tế Quốc tế Bắc Kinh, người theo sát các cuộc đàm phán thương mại, nói về lý do có thể Thượng Hải được chọn làm nơi đàm phán..

Ngoài những yêu cầu Trung Quốc mua thêm hàng hóa Mỹ, chính quyền Trump còn muốn Bắc Kinh có biện pháp mạnh mẽ hơn với hành vi vi phạm bằng sáng chế nước ngoài, quy định nghiêm khắc hơn để ngăn chặn việc ép doanh nghiệp nước ngoài chuyển giao công nghệ quan trọng cho doanh nghiệp Trung Quốc và thay đổi luật an ninh mạng. Những thay đổi này sẽ cần sự thông qua của quốc hội Trung Quốc.

Shen Jianguang, nhà kinh tế trưởng tại công ty tài chính và công nghệ JD Digits, cho rằng Trung Quốc thay đổi địa điểm để gửi thông điệp rằng "thương mại nên là thương mại, chính trị nên là chính trị", hai vấn đề cần tách biệt.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tham dự cuộc gặp song phương với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo G20 tại Osaka, Nhật Bản, ngày 29/6. Ảnh: Reuters.

Ông nói thêm Trung Quốc đang thể hiện họ cố gắng tập trung vào các vấn đề kỹ thuật như việc Mỹ nới lỏng hạn chế thương mại với Huawei và Trung Quốc mua thêm sản phẩm nông nghiệp của Mỹ thay vì các vấn đề chính trị khó giải quyết hơn. "Cuộc đàm phán ở Thượng Hải sẽ chỉ là một bước nhỏ", Shen nói.

Chang Jian, chuyên gia từ công ty dịch vụ tài chính Barclays, cũng cho rằng việc lựa chọn Thượng Hải là dấu hiệu cho thấy mục tiêu của cuộc đàm phán sẽ "nhỏ hơn", tập trung nhiều hơn vào các thỏa thuận xuất nhập khẩu cụ thể thay vì thay đổi thể chế quy mô lớn.

"Việc đó cho thấy Trung Quốc đang chuẩn bị cho một cuộc đàm phán thương mại kéo dài trong nhiều năm tới", Chang nói. "Đối với Trung Quốc, điều kiện tiên quyết để đạt được thỏa thuận với Mỹ là Washington phải dỡ bỏ tất cả thuế quan nhưng Mỹ rất khó thực hiện điều đó".

Aidan Yao, nhà kinh tế tại công ty nghiên cứu và đầu tư AXA Investment Managers, chỉ ra rằng gần một tháng sau khi Tổng thống Mỹ Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình quyết định "đình chiến" tại hội nghị G20 ở Nhật Bản, các nhà đàm phán hai bên mới gặp nhau trực tiếp. Ông đánh giá đây là dấu hiệu cho thấy khác biệt sâu sắc giữa hai bên vẫn tồn tại.

"Nếu Mỹ - Trung không có chiến lược rõ ràng để giải quyết những vấn đề này, khó có thể tạo ra đột phá dù hai bên đã trao nhau một số cử chỉ thiện chí trong những ngày gần đây", Yao nói.

Liao Qun, từ ngân hàng China Citic Bank International, cho rằng sự thay đổi địa điểm có thể "thổi làn gió mới" vào cuộc đàm phán. "Thượng Hải là khung cửa cải cách và mở cửa của Trung Quốc và là trung tâm kinh tế của đất nước", Liao nói. "Đây có thể là một thay đổi tích cực".