Trong hành trình kiến tạo và phát triển nền giáo dục Việt Nam, vai trò của các nhà giáo nữ luôn được khẳng định là vô cùng quan trọng và không thể thay thế. Họ không chỉ là những người lái đò thầm lặng đưa bao thế hệ học trò cập bến tri thức, mà còn như những người mẹ hiền thứ hai, ươm mầm, vun đắp những giá trị nhân văn cao đẹp cho các em.

Lịch sử giáo dục Việt Nam đã ghi nhận những đóng góp to lớn của các nhà giáo nữ ngay từ những buổi đầu sơ khai. Trong bối cảnh xã hội phong kiến với những định kiến nặng nề về vai trò của người phụ nữ, những "bà Trưng, bà Triệu" của nền giáo dục nước nhà đã dũng cảm đứng lên, thắp sáng ngọn đuốc học vấn cho nữ giới.

Lịch sử giáo dục Việt Nam đã ghi nhận những cống hiến to lớn của các nhà giáo nữ ngay từ thuở ban đầu. Trong xã hội phong kiến với những ràng buộc hà khắc, định kiến nặng nề về vai trò của người phụ nữ, nhiều nữ sĩ tiên phong đã dũng cảm vượt lên, thắp sáng ngọn lửa tri thức cho phái yếu. Như bà Nguyễn Thị Lộ, nữ nhà giáo đầu tiên, là một trong những người tiên phong chú trọng đến việc giáo dục cho phụ nữ trong xã hội phong kiến, nơi mà cơ hội học hành cho nữ giới rất hạn chế. Với kiến thức uyên bác và tài năng giảng dạy, bà đã mở đường cho tư tưởng tiến bộ về quyền được học hành của phụ nữ, phá bỏ một phần định kiến về vai trò của phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Chân dung phác thảo bà Nguyễn Thị Lộ của họa sĩ Trịnh Yên (Ảnh: Giaoducthoidai)

Bước vào thời kỳ đấu tranh giành độc lập dân tộc, các nhà giáo nữ càng khẳng định rõ vai trò quan trọng của mình. Họ vừa là những người thầy tận tụy với nghề, vừa là những chiến sĩ kiên cường trên mặt trận văn hóa. Tiêu biểu như Bà Nguyễn Thị Định, một nữ tướng huyền thoại, có giai đoạn bà tham gia giảng dạy, truyền đạt tư tưởng cách mạng cho phụ nữ miền Nam, với những tư tưởng nhân văn, bác ái cho giáo dục: “Dạy chữ là dạy người, mà dạy người là góp phần xây dựng đất nước”, câu nói đã trở thành nguồn cảm hứng cho các thế hệ giáo viên. Bà Cao Thị Xuân (phu nhân của nhà cách mạng Phan Đăng Lưu), người phụ nữ Nam Bộ kiên cường, đã góp công lớn trong việc xóa mù chữ, phổ cập giáo dục cho người dân thông qua phong trào Bình dân học vụ. Hay Bà Nguyễn Thị Thập, Phó Chủ tịch nước đầu tiên, trước đó bà là một giáo viên và nhà cách mạng nổi bật. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và Mỹ, bà vận động phụ nữ tham gia các lớp học xóa mù chữ và hướng dẫn kỹ năng tự vệ, sản xuất.

Đó là những tấm gương cao đẹp và bất khuất, với những đóng góp lớn lao trong suốt chiều dài lịch sử của giáo dục, góp phần nâng cao trí tuệ cho thế hệ trẻ ngay cả trong những thời khắc gian lao nhất của dân tộc. Họ vừa là những người thầy tận tụy với nghề, vừa là những chiến sĩ quả cảm. Bên cạnh đó, còn nhiều những tấm gương đầy anh dũng và quả cảm cho sự nghiệp giáo dục cách mạng. Hàng ngàn cô giáo trẻ đã xung phong lên đường, vào chiến khu, ra tiền tuyến, vừa chiến đấu vừa dạy học. Họ đã hy sinh tuổi thanh xuân, thậm chí cả tính mạng của mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và phát triển giáo dục. 

Ảnh minh hoạ

Bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế, các nhà giáo nữ tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của mình trong sự nghiệp giáo dục nước nhà. Họ chiếm tỷ lệ áp đảo trong đội ngũ giáo viên từ bậc mầm non đến đại học. Với lòng yêu nghề, sự tận tâm và những phẩm chất đặc biệt của người phụ nữ như sự nhẫn nại, tinh tế, khéo léo, các cô giáo đã góp phần tạo nên môi trường giáo dục an toàn, thân thiện và hiệu quả. Nhiều nhà giáo nữ đã đạt được những thành tích xuất sắc trong nghiên cứu khoa học, đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Tiêu biểu như GS.TSKH Hoàng Xuân Sính (1933-2015), Nữ Giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam, người có nhiều đóng góp cho sự phát triển của ngành Toán học nước nhà. Bà cũng là một nhà giáo tâm huyết, tận tâm đào tạo, dìu dắt nhiều thế hệ sinh viên. Hay cô giáo Phạm Toàn (1936 - 2021), một nhà giáo dục, nhà văn hóa, người có nhiều đóng góp cho đổi mới giáo dục, đặc biệt là việc đưa "trường học mới" vào Việt Nam. 

Nhà giáo Nhân dân Hoàng Xuân Sính, nữ giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam (Ảnh: Giaoducthoidai)

Trong giai đoạn hiện đại với nhiều đổi mới, các cô giáo cũng không ngừng nâng cao phẩm chất, kỹ năng, cống hiến và sáng tạo không ngừng cho sự nghiệp giáo dục. Những giáo viên nữ tiêu biểu có nhiều đổi mới trong phương pháp dạy học, khơi dây niềm đam mê và hứng thú học tập đối với học sinh.

Có thể kể đến như cô giáo Nguyễn Thị Thu Thủy, giáo viên trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, người được mệnh danh là "người thắp lửa" cho nhiều thế hệ học sinh yêu thích môn Toán. Với phương pháp giảng dạy sáng tạo, truyền cảm hứng, cô Thủy đã khơi dậy niềm đam mê học tập, giúp học sinh phát huy tối đa tiềm năng của bản thân. Nhiều học trò của cô đã đạt giải cao trong các kỳ thi Olympic quốc tế, mang vinh quang về cho đất nước. Hay cô giáo Phạm Thị Hải, trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, Nam Định, được mệnh danh là "cô giáo của những nhà vô địch". Với phương pháp giảng dạy sáng tạo, tâm huyết, cô đã dìu dắt nhiều thế hệ học sinh đạt giải cao trong các kỳ thi quốc gia và quốc tế. 

Và còn rất nhiều những "bông hồng" thầm lặng khác đang ngày đêm miệt mài cống hiến cho sự nghiệp giáo dục. Họ là những tấm gương sáng về đức hy sinh, lòng yêu nghề, sự tận tụy và tinh thần trách nhiệm. Họ xứng đáng nhận được sự tôn vinh, yêu quý và trân trọng của toàn xã hội. Các nhà giáo nữ Việt Nam, với tài năng và phẩm chất cao đẹp, đang tiếp tục viết nên những trang sử vàng cho nền giáo dục nước nhà.